122
ресурстардың тiзiмі, жəне оларды ойынның əр кезеңінде пай-
далану ерекшелiктерi;
- есептер, жаттығулар, шешімдері мен бағалау өлшемдері бар
сұрақтарды іріктеу;
- ойынды талдау үшiн сұрақтар.
Дидактикалық ойынды əзiрлеуде жəне дайындауда ойынның
сценарийін қалыптастырған, тапсырмаларды, оларды бағалау
өлшемдерін іріктейтін, оқушылар арасында рөлдердi үлестiретiн
бір ғана мұғалім (мұғалiмдер тобы) қатыса алады. Мысалы,
параллель топтағы басқа сынып үшiн мұғалiм бiр топ оқушымен
бiрлесіп жұмыс істеуі мүмкiн. Бүкіл сыныппен жұмыс істеуде
дайындау үстінде оқушыларды бөлуге болмайды, мүмкін-
дігінше, əрқайсысына өздерін көрсету үшін тең мүмкіндіктер берген
жөн.
Дидактикалық ойынға тапсырмаларды жəне мультимедиа-ре-
сурстарды мұғалiм өзі жеке немесе оқушыларымен бiрге таңдауы
мүмкін (мысалы, олар тапсырмаларды бір-бірі үшін дайындау
кезінде). Практикалық жəне шығармашылық тапсырмаларға жəне
жаттығуларға мiндеттерге айқын талап орнату керек:
- тапсырмалар күрделiлiк деңгейiмен ерекшеленуi керек жəне
бiрнеше шешiм тəсiлдерi болғаны дұрыс;
- тапсырмалар практикалық мəнi бар қызықты, сонымен бiрге
пəнаралық байланысты жүзеге асыру мүмкiн болғаны дұрыс;
- тапсырмаларды орындау қиын болуы немесе теориялық мате-
риалсыз мүмкiн емес болуы керек;
-
мүмкіндігінше, есептердің шешiмі қарапайым, қолжетімді
жəне оқушылардың көпшілігімен орындалатын болуы тиіс.
Дидактикалық ойындағы бағалау өлшемдері туралы айтқанда:
- бұл өлшемдер мұғалiммен (оқушылармен бiрге болуы мүмкiн)
алдын ала жасалады жəне ойын жүргiзуiне дейiн немесе ба-
сында жарияланады;
- оқушылардың барлығы немесе тек қана оң нəтижелер
көрсеткендері бағалана алады;
- топтық жұмыс əртүрлi бағаланады: топтың əрбір мүшесi немесе
бүкіл топтың жұмысы бағалануы мүмкін;
- бағаны мұғалiм, мұғалiм жəне оқушылар, оқушылардың өздерi
қоя алады;
- бағалаудың мына нұсқалары болуы мүмкiн: сабақ барысын-
да, ойынның соңында, сабақтың соңында (жазбаша жұмысты
123
немесе мультимедиа-ресурстарымен жұмысты бағалау
жағдайында).
Мультимедиа-ресурстарды қолданумен дидактикалық ойынды
жүргiзудің қорытынды кезеңі оны талдау, яғни өткен ойынды не-
месе ойын топтамасын мына сұрақтарға жауап берумен бағалау:
не нəрсеге қол жетті, не нəрсе болмай қалды; сəтсiздiктердiң себебi
неде, жəне т.б. Келесі маңызды сəттерге назар аудару қажет:
1. Ойынды əр түрлi үлгіде талдауға болады: оқушы өз əсерлерін
кезекпен айтқан жағдайда – ауызша; ауызша саралау арқылы (мыса-
лы, топ мүшелерiнің бiрi өткен ойын туралы топтың пікірін айтады);
жазбаша (мысалы, сауалнама түрінде)
2. Ойын талдауын бірден сабақтан соң немесе бірнеше уақыттан
кейін өткiзуге болады (қалауына қарай қос талдау жүргiзуге болады).
3. Дидактикалық ойынды талдау сынып деңгейінде сияқты
педагогикалық деңгейде де қажет.
Дидактикалық ойынды ұйымдастыру мен жүргiзу барысын-
да ұстаздың ойындағы ұстанымы мен рөлі өте маңызды, өйткенi
ойынның жетiстiгi оқушылардың оқу дағдылары мен бiлімдерінен
ғана емес, ұстаздың кəсiби дайындығынан, көбіне оқушының білім
құштарлық əлеуетін оңтайлы іске асыруды толығымен қамтамасыз
ететін оның қызмет стиліне байланысты болады.
4.4 Оқушылардың өз бетiндiк жұмысындағы
мультимедиа
Мультимедиа технологияларды пайдалану оқушыларының
өзіндік оқу жұмысының тиiмдiлiгін арттыра отырып, түрін
айтарлықтай өзгертуі мүмкін.
Оқу кезінде мектеп оқушыларында ғылыми, оқу жəне əдістемелік
əдебиетті өзіндік оқудың тұрақты қажеттілігін, көпшiлiгi ғаламтор
желiсінде жарияланатын заманауи мультимедиа-ресурстарын
қолдану қажеттілігін қалыптастыру қажет. Бұл үшiн оқушы өзінің
танымдық белсендiлiкті қажет ететін жағдайға қойылуы керек.
Сондықтан да жалпы орта бiлiм жүйесiнде мектеп оқушыларының
тиiмдi өзiндiк жұмысын ұйымдастыру аса маңызды.
Мектеп оқушыларының өзіндік қызмет түрлерiнiң жiктеулерi
алуан түрлi болғандықтан, оқушылардың танымдық дербестiгiнің
деңгейi бойынша жiктеудi қарастырайық.
124
Үлгi бойынша жаңғыртылатын өзiндiк жұмыстары. Жұмыстың
бұл түрі үлгi ретінде түрлі мультимедиалық ресурстар қолданылатын
үлгіні пайдалану негiзiнде орындалады. Мектеп оқушыларының
танымдық өзіндік қызметi тану, ұғыну, есте сақтау, белгiлi əдiстi
жаңа міндетке жинақтауда көрінеді. Мұндай жұмыстардың мақсаты
тапсырмаларды орындаудың тəсiлдерiн бекiту, біліктілік пен
дағдыны қалыптастыру, оларды мықтап нығайту, таным белсендiлiгі
мен өзіндіктің жоғары деңгейлi тапсырмаларын орындауға негіз
қалау болып табылады. Мұндай жұмыстар мұғалiммен таңдалған
мультимедиа-ресурстарымен өзiндiк жұмыс үлгісінде, оқу мульти-
медиа-материалын іріктеу мен жүйелеу сабақ конспектісі түрінде
берілуі мүмкін.
Эвристикалық өзiндiк жұмыстары. Өзiндiк жұмыстың
бұл түрлерінде оқушыға бейтаныс жағдайды талдап, қажеттi
мультимедиа-ақпаратты алуды талап ететін танымдық мiндеттерден
тұрады. Эвристикалық түрдегi жұмыстарды орындау барысында
оқушының танымдық белсендiлiгі мен дербестігі мəселелі жағдайды
талдау жəне тапсырманы шешу тəсілдерін табудағы ол өткізетін
жалпылауларда байқалады. Мұндай тапсырмаларды орындау
нəтижесiнде мектеп оқушылары iздестiру қызметтерiнен тəжiрибе
жинайды, шығармашылық элементтерiн меңгередi.
Шығармашылық (зерттеу) өзiндiк жұмыстары. Бұл түрдегі
өзiндiк жұмыстар мектеп оқушысының мультимедиа-ақпаратты
қолдану арқылы ол үшін жаңа білімдер өндiрiсіне тiкелей қатысуды
білдіреді. Мектеп оқушысы өз алдында тұрған мəселелерді шешу
құралдары мен тəсілдерін өзі таңдауы қажет, жəне тапсырма-
ны орындауы үшiн қажеттi білім мен мультимедиа-ресурстарды
анықтап, қажеттісін таңдауы қажет.
Соңғы екi үлгідегі өзiндiк жұмыстарды жобалар түрінде өткiзген
дұрыс.
Өзіндік оқуды өткiзу тəсiлдерiнің кең таралғандарының бiрi
мультимедиа-ақпаратты кең ауқымды пайдалануға негiзделген
кешендi кейс-технологиялар болып табылады. Мұндай техно-
логиялар арнайы үлгіде (кейс түрінде) ұсынылатын баспа жəне
мультимедиалық оқу-əдiстемелiк материалдарды өзіндік оқуға
негiзделген. Бұл ретте дəстүрлi сынып-сабақтық пəндерге маңызды
рөл берiледi. Дегенмен, оқушылардың топ құрамында арнайы
дайындалған мұғалiмдермен белсендi жұмысына жиi назар аудары-
лады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
