158
орындау қиын, ал екіншісі жеңіл») болуы мүмкін. Ӛзін-ӛзі бағалау оқушының
нақты мүмкіндіктерімен салыстырғанда сәйкес және сәйкес (жоғары және
тӛмен) болуы мүмкін. Ӛзін-ӛзі бақылау және ӛзін-ӛзі бағалаудың күрделі түрін
меңгеруі оқушының бастауыштан орта мектепке дейінгі ӛзіндік жұмысы
сабақтастығының психологиялық негізі болып табылады [2: 40].
Ӛмірдің маңызды мәселесі тек ӛмірдің ӛзін-ӛзі анықтау жағдайында
тұрған жасӛспірімдерге ғана ӛзекті емес, сонымен қатар ересек адамдарға,
әсіресе дағдарыс заманында кейбір ойлаған ойларыңызды бір жағдайлардың
себебінен іске асыру алмайы. Бұл күйде болатын адамдарды психологтар
тіршіліктің немесе тұлғалық дағдарыс деп сипаттайды да: ӛмір сүрудің
мотивациялық-мақсаттық дағдарыс жағы – «әрі қарай не үшін ӛмір сүремін»
және қызметтің мазмұндық дағдарыс жағы – «не үшін ӛмір сүремін». Ӛмір
сүрудің мағынасының жоғалу себептерінің – бірі адамның ӛмірлік
қабілеттерінің, ӛмірге деген ерігінің, қызығушылығының жоғалуы.
Тіршілік маңызын іздестіру және оған ие болу бір сәттік акт емес, ұзақ
уақыт, кейде оның трансформациясы адамның барлық ӛмір бойы жүруі мүмкін.
Сондықтан білім берудің маңызды міндеттерінің бірі – жастарға ӛздерінің
ӛмірінің маңызын табуды үйрету.
Педагогикалық зерттеулерде жастардың ӛзін-ӛзі анықтауы үздіксіз және
ӛзгермелі процес ретінде қарастырылады, яғни, әр түрлі сфераға ауысуына
байланысты. Атап айтсақ: кәсіби іс-әрекет, қарым-қатынас, ӛзіндік сана. Ал
кәсіби ӛзін-ӛзі анықтау сферасында – кәсіби білімді меңгеру процесі, кәсіби
ептілік пен дағдыны алу, еңбек іс-әрекеті мен оқудың жаңа түрлерін меңгеру.
Қарым-қатынас сферасындағы тұлғалық ӛзін-ӛзі анықтаудың жеделдетілген
жаңа түрлеріне назар салатын және дағдаланбаған тәсілдерді жүзеге асыру
позициясында қарастырады, бұл, жеке тұлғаның ӛзін-ӛзі әлеуметтендіру
процесінің жанама түрі. Кейбір кездері ӛзін-ӛзі анықтау түсінігі кәсіби ортаның
жағдайларын бірден ӛзгеріске ұшыраған қарама-қарсы сынды жеңу тәсілі: іс-
әрекет, субъектінің психикасы мен организмнің интеллектуалдық күйі ретінде
беріледі. Біз индивиттің жаңа жағдайлардың ортасында кәсіби және тұлғалық
ӛзін-ӛзі анықтауды ұсынғанға сүйенеміз, немесе іс-әрекет түрінің (ЖОО-да оқу,
мектептегі пед.практика) әр түрлі факторлы процесінің ӛзекті ортасына,
индивидтің даму деңгейіне, оның мүмкіндіктері мен ортаның жаңа талаптарына
(іс-әрекеттегі), сонымен қатар жоғарыда кӛрсетілген процестің нәтижесіне [3:
190].
Кәсіби ӛзін-ӛзі анықтау тұтас процесс ретінде мыналардан тұрады:
а) кәсіби іс-әрекетке қажеттілік және қызығушылық;
ә) таным процестер (ғылымилылық, білім, білік, дағдыны меңгеру,
мінез-құлық нормалары және т.б.);
б) индивид құндылығының трансформациялық жүйесі;
в) психикалық даму (қабілет, ой, зейін және т.б.);
г)
физиологиялық
ӛзгерістер
(психикалық
реакциялардың
жылдамдығы, рецепторлардың сезгіштігі және т.б.);
д) субъектінің ӛзін-ӛзі анықтауы ӛзіне және ортаға белсенді ықпалы
159
(ситуацияның белгілі бір міндеттері, түсіну, іс-әрекеттің мақсаттылығы),
Ғылыми оқулықтарда кәсіби ӛзін-ӛзі анықтау экологиялық, биологиялық,
операциялық, коммуникативі тұлғалық, әлеуметтік-психологиялық аспектілер
ықпал ететіндігін атап ӛтеді. Әр түрлі кезеңдерді белгілі бір жүйеге келтіру
үшін Б.Г.Ананьевтің адам-еңбек субъектісі индивидтің жеке тұлға сапасының
ағыны ретінде қарастырады [4: 87]. Демек, кәсіби ӛзін-ӛзі анықтау индивидтің
кәсіби бағыттылыққа және кәсіби ортаның физикалық жағдайларына ұмтылуы
(бірінші аспект, бұл – психофизиологиялық); кәсіби операциялардың
орындалуы, негізгі кәсіби іс-әрекеттің шарттарына бейімделуі (екінші аспект,
кәсіби мәні зор және т.б.); кәсіби ортаның әлеуметтік және жеке тұлғаның
компоненттерін мойындау (үшінші аспект, әлеуметтік-психологиялық).
Әдебиеттер:
1. Пиаже Ж. Избранные психологические труды. – М.: Просвещение,
1969.- 659с.
2. Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания. – Л.: Изд-во ЛГУ,
1968.- 339с.
3. Каримов А.Н. Педагогикалық қызмет және педагогикалық шеберлік
негіздері: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2010 – 225б.
Б. 83-85
4. Оқытуды инновациялық әдістемелері мен технологияларын жоғары
оқу орындарында қолдану тәжірибес.Оқу әдістемелік құрал.
Құрастырушылар: Тұрғынбаева Б.А., Әлімов Асхат. Алматы –
2011. - 179 б.
ТЕЗАУРУСНЫЙ ПОДХОД КАК СРЕДСТВО СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ
СОДЕРЖАНИЯПЕДАГОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ
Крамаренко Б.В.
Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханова, Кокшетау
krambv55@mail.ru
В
статье
рассматриваются
проблемы
повышения
качества
педагогического образования на основе совершенствования его содержания. В
этом поможет тезаурусный подход, который позволяет определить
понятийный костяк любой научной проблемы, наиболее информативная ее
часть.
В условиях совершенствования подготовки будущих педагогов к
профессиональной деятельностинеизбежно встает вопрос о повышении
качества усвоения педагогических знаний.
