Сыбайлас жемқорлықҚА Қарсы мәдениет негіздері

145
Мемлекеттік  бағдарламалау.  Мемлекеттік  жоспарлау  жүйесін 
жетілдірудің  рәсімдері  мен  технологияларының  мазмұны  негізгі 
әрі  маңызды  мәселерді  шешумен  байланысты  нақты  мемлекеттік 
бағдарламалармен анықталады [7].
Мемлекеттік  деңгейде  сыбайлас  жемқорлықпен  күресу  дегеніміз  –
азаматтық  қоғаммен  және  бизнес  қауымдастығымен  бірлесе  отырып 
мақсатты түрде жұмыс жүргізу. Бұл ретте, мемлекеттік бағдарламалау 
мемлекет пен қоғамның идеяларды қалыптастыру кезеңінде, сондай-ақ 
іс-әрекеттің  бағдарламалары  мен  нақты  болжамдарын  қалыптастыру 
кезеңінде  өзара  тиімді  әрет  етуін  қамтамасыз  ететін  тетік  ретінде 
түсіндііледі.  Бұл  тетіктің  көмегімен  сыбайлас  жемқорлықтың  алдын 
алуға,  сыбайлас  жемқорлық  құқық  бұзушылықтармен  келтірілген 
зиянды  өтеп,  жауапкершілік  пен  бұлтартпау  шараларының  жоғарғы 
нәтижелілігіне  қол  жеткізуге  бағытталған  құқықтық,  экономикалық, 
ұйымдастырушылық  және  өзге  де  шаралардың  үйлесімді  қолданысы 
қамтамасыз  етіледі.  Бағдарлама  негізінде  болжамды  қызмет  жоспары 
әзірленеді. 
Жоспарлау  (және  бағдарламалау)  талданып  отырған  әлеуметтік-
экономикалық  және  құқықтық  құбылыстың  болашақта  белгіленген 
параметрлерден өзгеруі мен ауытқуының ықтимал нұсқаларын анықтау 
тетіктерін бекітуді талап етеді. 
Болжамдау  бағдарламалаудың  ғылыми  негізі  болып  табылады. 
Болжамдау ауытқуларды айқындау мен олардың алдын алу стратегиясын 
белгілейді.  Сәйкесінше,  бағдарламаны  жасау  кезінде  болжамдау 
жұмыстарын  жүргізіп,  қол  жеткізілген  нәтижелерді  ескерген  жөн. 
Жоспарлау  мен  бағдарламалауды,  ұйымдастыру  мен  үйлестіруді 
қамтитын  қызметтің  барлық  түрлері  мен  нысандары  ортақ  мақсатты-
бағдарламалық тәсілді қолданады. Мақсатты-бағдарламалық тәсіл – бұл 
мемлекеттік билік және басқару органдарының қалыптасқан мәселені 
шешуге,  мақсатқа  қол  жеткізуге  бағдарланған  жүйелі  бағдарламалық 
іс-шараларды  әзірлеу  мен  ұйымдастыруы  арқылы  әлеуметтік-
экономикалық  мәселелерді  шешудің  негізгі  тәсілі  болып  табылады. 
Қазақстан  өзінің  геосаяси  ұстанымы  мен  әлеуметтік-экономикалық 
деңгейінің  дамуына  байланысты  әлемдік  жаһандану  процестеріне 
белсене  қатысатындықтан,  бүгінгі  заман  жағдайындағы  басқарудағы 
бағдарламалық тәсілдер мен мақсатты кешенді бағдарламалардың рөлі 
арта түсуде. Себебі, аталмыш процестерді ұлттық экономика деңгейінде 
реттеу және үйлестіру тек бағдарламалау әдістемесі арқылы ғана мүмкін 
болмақ. 
Мұндай  бағдарламалар  тізімі  Мемлекет  басшысының  2010  жылғы 
19 наурыздағы № 957 Жарлығымен бекітілген болатын, бұл Жарлыққа 
сәйкес, мемлекеттік бағдарламалар индустриялық-инновациялық даму, 
денсаулық  сақтау,  білім  беру,  тілдерді  дамыту  мен  олардың  қызметі, 
құқық  қорғау  жүйесін  жаңғырту,  діни  экстремизм  мен  терроризмге 
қарсы тұру және т.б бағыттар бойынша жасалады.  
Мысал:  ҚР  Президентінің  2010  жылғы  10  наурыздағы  №  958 
Жарлығымен,  Қазақстан  Республикасының  үдемелі  индустриялық-
инновациялық  даму  жөніндегі    2010–2014  жылдарға  арналған 

146
мемлекеттік  бағдарламасы  қабылданды.  Бұл  бағдарлама  2003– 
2014  жылдарға  арналған  индустриялық-инновациялық  даму 
Стратегиясының,  «Қазақстанның  30  корпоративті  көшбасшылары» 
бағдарламасының,  сондай-ақ  индустриаландыру  саласындағы  өзге 
құжаттардың  негізгі  тәсілдерін  біріктіре  отырып,  жүргізіліп  отырған 
экономиканы  әртараптандыру  саясатының  қисынды  жалғасы  болып 
табылады. 
Өндірістік 
саясатты 
кезең-кезеңімен 
дамыту 
мақсатында 
Қазақстан  Республикасы  Президентінің  2014  жылғы  1  тамыздағы 
№  874    Жарлығымен  2015–2019  жылдарға  арналған  индустриялық-
инновациялық даму бағдарламасы қабылданды. 
Бағдарлама  Қазақстан  Республикасының  үдемелі  индустриялық-
инновациялық  даму  жөніндегі  2010-2014  жылдарға  арналған 
мемлекеттік  бағдарламасының  жалғасы  болып  саналады  және  оны 
жүзеге асырудағы тәжірибені ескереді.  
Негізі әкімшілік кедергілерді азайтуға, еркін бәсекелестікті дамытуға 
жағдай  жасауға,  қазақстандық  мазмұнды  кеңейтуге,  тиімді  тарифтік 
саясатты  жүргізуге,  ірі  өндіріс  өндірушілері  айналасында  шағын 
және  орта  бизнес  кәсіпкерліктері  жүйесін  мақсатты  қалыптастыруға 
арналған  шаралардан  тұратын  индустриялық-инновациялық  даму 
бағдарламаларының  көмегімен,  соңғы  жылдары  елімізде  серпінді 
өзгерістер  орын  алды,  жаңа  салалар  ашылып,  жемқорлықтың  орын 
алуын азайтудың қолайлы ортасы қалыптасты. 
Бағдарламалық-мақсатты бағдарламалауды жүзеге асыру «Өңірлерді 
дамытудың 5 жылдық бағдарламаларын» жасау арқылы іске асырылады. 
Әртүрлі  өңірлік  салалық  бағдарламалар  орнына  енгізілген  бірыңғай 
құжат болып саналады. 
Бағдарламаның алғашқы міндеті аясында келесі бағыттар бойынша 
іс-шаралар жүргізілуде:
1)  қолданылмайтын  шаруашылық  активтері  мен  қолда  бар 
резервтерді  (оның  ішінде  қаржылық)  айналымға  енгізу  арқылы  өңір 
экономикасының әртараптылығын қамтамасыз ету;
2)  отандық және шетелдік инвесторларды тартуда жүйелі жұмыстар 
жүргізу;
3)  инновацияларды  дамытуда  оңтайлы  жағдайлар  жасау  (шағын 
инновациялық  компаниялар  мен  жоғарғы  технологиялы  өндірісті 
дамыту);
4)  өңір  экономикасының  барлық  саласында  шағын  кәсіпкерлікті 
дамытуға  атсалысу  (әкімшілік  шараларды,  рұқсат  жүйелерін  және  т.б. 
жеңілдету);
5)  өңір әкімдерінің жүйе құрушы ірі кәсіпкерліктердің шаруашылық 
қызметін тиімді экономикалық қадағалауы;
6)  өңір экономикасының барлық саласында энергия мен ресурстар 
үнемдеу технологияларын енгізу және энергияның баламалы көздерін 
қолдану;
7)  республика  қалаларының  айналасында  азық-түлік  аймақтарын 
құру.