СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ НЕГІЗДЕРІ
26
Әлеуметтік стратификацияның барлық қабатында, Сингапурдың
мемлекеттік билігінің барлық тармақтары мен деңгейлерінде «тоғы-
шарлық, шенеуніктердің сатқындығы мен моральдық іріп-шіруіне»
жиіркенушілік ахуалын қалыптасқан, қоғамда ғасырлап орныққан
«азиаттық сыбайлас жемқорлық өмір салтын» бұзу үшін барлық жағдай
жасалған.
Ақылға қонымды қарапайым тұрғын үй, жеке бағбаны мен
жүргізушісінің жоқтығы, қатаң қызметтік орынжай, аса қымбат жеке
көлігіне тыйым салу көптеген мемлекеттік қызметшілер үшін саясатта
және қызметтік қатынастарда адалдыққа ұмтылу символына айналды.
Жұмыссыздықпен күрес, аз қамтылғандарды мемлекеттік қолдау,
тұрғын үй мен денсаулық сақтауды субсидиялау, экономика тиімділігінің
артуына сәйкес еңбекақыны қарқынды өсіру туралы қамқорлық,
әділетті зейнетақымен қамтамасыз ету, теңгермелі салық салу саясаты
елдің әлеуметтік-саяси тұрақтылығының кепілі болып табылады [6].
Осылайша, Сингапур бүгінгі күні сыбайлас жемқорлық деңгейін
азайту, экономикалық бостандық және басқарушылық деңгейі бойынша
әлемдік рейтингте жетекші орын алады. Сингапурдың мысалы саяси
күш-жігер, заңнамадағы тиімді өзгерістер, сатылмайтын Бюро және
судьялар корпусының тәуелсіздігінің арқасында сыбайлас жемқорлық
тәуекелдерін азайтуға және қоғамда сыбайлас жемқорлыққа жиіркену
ахуалын қалыптастыруға болады.
Сингапурда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеттің
негізгі құрамдас бөліктері
Бүкіл ел ішінде
Мемлекеттік қызметте
Басқарушы элитаның саяси күш-
жігері адал болу
заң үстемдігі
қару мен есірткіге қарсы қатал
заңдар халықаралық құқық
нормаларын имплементациялау
барлық деңгейде экономикалық өсу,
= әл-ауқаттың артуы
қылмыстылық көбейген қалалық
оқшауланған шетін дамытпау
төмен жұмыссыздық
жоғары білім деңгейі
Мемлекеттік қызметшілердің
біліктілігі, олардың «сапасы»
Меритократия: HAIR
Current Estimated Potential (CEP)
қағидаттарында іріктеу, мемлекеттік
қызметшілерді бағалау (әлеует пен
қызметтің тиімділігі)
Сыбайлас жемқорлық құқық
бұзушылықтар үшін қатаң
заңнамалық жазалар
Барабар еңбекақы –жеке сектормен
бенчмаркинг
Швецияда жұртшылықтың ақпаратқа қолжетімділігі
Ашықтық пен айқындық – швед демократиясының негізі. Швеция –
еркін және ашық қоғам, онда азаматтарға демонстрацияларға қатысу,
өз-өзін айқындау еркіндігі, баспасөз бостандығы, табиғи жер-суға
кедергісіз қол жеткізу құқығы, биліктің іс-әрекетін бақылау құқығы
сияқты құқықтар мен бостандықтарға кепілдік берілген. Ашықтық тепе-
теңдікті қамтамасыз ету және қоғамда сыбайлас жемқорлық көріністеріне
төзбеушілікті қалыптастыру үшін алғышарт болып табылады.
1-ТАРАУ. СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ:
ҰҒЫМЫ, ҚҰРЫЛЫМЫ, МІНДЕТТЕРІ МЕН ФУНКЦИЯЛАРЫ
27
Швецияның конституциялық құрылысын төрт негізгі заң айқындайды:
басқару нысаны туралы акті, баспасөз бостандығы туралы акті, өз
ойын білдіру бостандығы туралы акті және тақ мұрагері туралы акті.
Оларға мемлекеттің барлық басқа да заңдары бағынады. Конституция
азаматтарға ақпарат алудың еркіндігін, демонстрациялар еркіндігін,
саяси партиялар құру құқығын және өз дінін насихаттауға кепілдік
береді.
1991 жылы қабылданған өз-өзін айқындау бостандығы туралы акті
басқа да бұқаралық ақпарат құралдарына – теледидар, кино, радио және
электрондық БАҚ баспасөз бостандығы туралы акті ережелерін таратты.
Осы заңның мақсаты – еркін пікір, ақпарат және көркем шығармашылық
бостандығын қамтамасыз ету. Өз ойын білдіру құқығымен белгілі
бір жауапкершілік байланысты. Баспасөз бостандығы және өз ойын
білдіру бостандығы туралы заңдарды бұзуы бойынша күмәндану істерін
әділет канцлері – азаматтық әкімшіліктің саяси емес органы қарайды,
оның басшысын үкімет тағайындайды.
Қоғамдық бақылау. Ақпарат бостандығы қағидатының мәні –
жұртшылық, бұқаралық ақпарат құралдары да ресми құжаттарға ашық
қол жеткізеді. Бұл швед азаматтарына мемлекеттік органдар және
жергілікті биліктің іс-әрекетіне кедергісіз бақылау жасауға мүмкіндік
береді. Бақылаудың мүмкіндігі демократияның нығаюына, ал билік
қызметіндегі ашықтық билікті асыра пайдалануға жол бермейді [8].
Газеттерді оқудың жоғары деңгейі. 2010 жылы Швецияда тегін
басылымдарды есептемегенде, күнделікті шамамен 3,5 млн газет
басылып шықты. Жұмыс күндері халықтың 81 %-ы таңертеңгілік газеттерді
оқиды. Швецияда сатылатын 168 таңертеңгілік газеттің көпшілігін
интернеттен де оқуға болады. Сауалнама нәтижесі көрсеткендей,
шведтердің 30 %-ы жаңалықтар сайтына кіреді екен.
Тәуелсіз радио және теледидар. Швед қоғамдық телеарнасы (SVT) және
радио хабар (SR) таратудың арқасында елдің тұрғындары жарнамасыз
кең ауқымды бағдарламаларды таңдау құқығымен қамтамасыз етілген.
Теле- және радиоарналар мемлекеттен тәуелсіз және қандай да бір
экономикалық немесе саяси мүдделерсіз жұмыс істейді [9; 10].
Швеция халқының үштен бірі жаңалықтармен Интернет арқылы
танысады. Интернетті қолдану жиілігі Швецияда – Еуропалық Одақ
елдері бойынша ең жоғары. 9 миллион халықтың 80 %-ы Интернетті
қолданады. Ресми құжаттарға қол жеткізу мемлекеттік қызметшілер
мен жария әкімшілік органдарының басқа да қызметкерлері мәліметтерді
бұқаралық ақпарат құралдарына және үшінші тұлғаларға беруге
құқығы бар дегенді білдіреді. Алайда құжаттар егер олар мына салаларға
қатысты болса құпия болуы мүмкін: ұлттық қауіпсіздік, Швецияның
шетелдермен және халықаралық ұйымдармен қатынасы, ұлттық
салық-бюджеттік, кредиттік-ақша, валюта саясатына, мемлекеттің
экономикалық мүдделеріне, мемлекеттік билік органдарының инспекция,
бақылау және басқа да қадағалау іс-шараларын жүргізуі, қылмыстарды
болдырмау және мен қылмыстық аңду, жекелеген тұлғалардың жеке
және қаржылық мәртебесін қорғау, жануарлар мен өсімдік түрлерін
қорғау.
Достарыңызбен бөлісу: |
