)  Шылау  дегеніміз  не?  Ережесімен  таныстыру.  Сызба- мен жұмыс, мысалдар келтіру. 5)

88
4)  Шылау  дегеніміз  не?  Ережесімен  таныстыру.  Сызба-
мен жұмыс, мысалдар келтіру.
5)  Оқулықпен  жұмыс  35-беттегі  “Махаббат  күмбезі” 
мәтінін оқып, аудару.
1. Мәтінге сұрақ қою.
2. Мәтіннен шылауларды табу.
6)  Шылауларды қолданып, сөйлемді дұрыс құрастыру.
7) “Бес жол өлең” стратегиясы.
8) Тестік жұмыс.
1.Сөздерді дұрыс аударыңдар.
1) Күмбез;                   А)Наследие;
2) Ескерткіштер;         Ә) Купол, Мавзолей;
3) Мұра;                       Б) Здание;
4) Ғимарат;                  В) Мрамор;
5) Мәрмәр.                   Г) Памятники.
2. Шабғар деп қай қаланы атаған?
А) Отырар;      Ә) Тараз;       Б) Түркістан.
3. Қай қаланы бұрын “Әулиеата” деп атаған?
А) Ақмола;       Ә) Павлодар;     Б) Тараз.
4. Айша бибі күмбезі қай қалада салынған?
А) Түркістан;    Ә) Тараз;           Б) Отырар.
5. Қай қаланы «екінші Мекке» деп атайды?
А) Шымкент;    Ә) Қызылорда;    Б) Түркістан.
6.  Жауап  алу  мақсатымен  сұрай  айтылған  сөйлем 
қалай аталады?
А) Хабарлы;        Ә) Сұраулы;        Б) Лепті.
7. Сөйлемнің тұрлаулы мүшесі:
А) анықтауыш;    Ә) пысықтауыш;      Б) бастауыш.
8. Ойға қатысты сөйлем мүшелері түгел болып келген 
жай сөйлемнің түрі не деп аталады?
А) жалаң;            Ә) жақты;                  Б) толымды.
9. Дұрыс құрастырылған сөйлемді көрсетіңдер.
А) Шебер салған Мұхамед Ида деген «Тәж-Махалды».

89
   
   
 
Ә) Мұхамед Ида салған шебер «Тәж-Махалды».
Б) «Тәж-Махалды» Мұхамед Ида деген шебер салған.
10. Шаhар сөзінің синонимдік қатарын табыңдар.
А) Бекініс, Ескерткіш;
Ә) Қала, Кент;
Б) Қамал, Өнер.
9) Венн диаграммасын толықтыру.
10) Қорыту:
- Балалар, бүгін біз сіздермен қандай тақырып өттік?
- Не туралы айттық?
- “Ата өнері – балаға мұра” нақыл сөзін қалай түсінеміз?
Біз  мәдени  ескерткіштерімізді,  жәдігерлерімізді  сақта-
уымыз, қорғауымыз керек.
11) Оқушыларды бағалау.
12) Үйге тапсырма беру (мәтінді аудару, тапсырмаларын 
орындау) 138-бет, 9.8.6.
ТАМШЫ ТАНЫМ
Бір тарылып, бірде ұлғайып жер кеңір,
Болсын мейлі жаңа қала, жаңа өңір,
Ең ұлы шын, мәдени зор ескерткіш –
Мемлекеттік тілсіз бізге жоқ өмір!
 
Айша 
бибі 
«Тәж-
Махал» 

90
Назым АМАНГЕЛДІҚЫЗЫ,
Астана қаласындағы
№ 53 мектеп-лицейінің мұғалімі.
ТІЛДІ ҰСТАРТҚАН – ӘДЕПТІЛІК
(7-сынып)
Сабақтың мақсаты: оқушылар білім деңгейін көтереді, 
алған  білімдерін  толықтырады,  қазақ  тілінде  ауызекі 
сөйлеп  үйренеді.  Түйінді  және  әлеуметтік-қатысымдық  
біліктіліктерді қалыптастырады.
Көрнекіліктер:  интерактивтік  тақта,  кәртішкелер, 
тақырыптық  суреттер.  Әдісі:  интерактивтік  тақтаны 
пайдалану, сын тұрғысынан ойлау.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Суретпен жұмыс.
- Тақтадағы суретке назар аударайық.
- Балалар, суретте не бейнеленген?
- Бала не істеп тұр?
- Бұл қандай бала деп ойлайсыңдар? Жақсы бала ма?
- Дұрыс, әдепті бала.
- Сонымен, сабағымыздың тақырыбы қандай?
ІІІ. Тақырыпты анықтау (мағынаны ашу).
Сөздік  бойынша    әдептілік  деген:  сыпайыгершілік, 
тәртіптілік.
Сыпайыгершілік – вежливость, 
Тәртіптілік – дисциплинированность.
ІV.  Сөздік жұмысы. 
-  Олай  болса,  әдептілікке  байланысты  сөздерге  назар 
аударайық, сөздерді оқып шығайық.
Тақтаға шығып, осы сөздердің орысша баламасын жазу.

91
-  Енді,  осы  сөздерді  дұрыс  жаздық  па  екен,  тексеріп 
көрейік (Тақтаның екінші жағы ашылады).
Әдепті болу үшін көптеген жақсы сөздерді біледі екенбіз.
-  Ал,  сендердің  араларыңда  әдепті  бала  көп  пе,  әдепсіз 
бала көп пе?
V. Ереже құру.
-  Жақсы,  онда  «әрқашан  жандарыңда  әдепті  балалар 
көп  болсын»  дей  келе  әдептілікке  байланысты  ереже 
құрастырайық.
-  Сендер  ереженің  авторлары  боласыңдар.  Әдепті  болу 
үшін не істеу керек?  Ал, авторы деген жерге өз аты-жөндерің-
ді жазасыңдар. Оқушылар топпен жұмыс жасайды.
Бірінші  жазып  болған  топтан  1  топ  басшысы  шығып, 
автор орындығына отырып, өз ережелерін оқиды.
Әдептілік туралы ереже.
Топтық  жұмыс:  оқушылар  әдептілік  туралы  ережелер 
жазады.
-  Өте  жақсы,  енді,  осы  ережелерді  жазып  қана  қоймай, 
әрдайым  орындап  жүрсін,  әдепті  болсын  деген  ниетпен 
естелікке осы ережелерді сыйлаймын.
VІ. Мәтінмен жұмыс.
Мәтінді оқу, аудару (мәтіннің 1-бөлігін таратамын).
1.  Арман  мен  Аян  үшінші  сыныпта  оқиды.  Олар  – 

92
достар. Екеуі автобустың алдыңғы орындығында отырды. 
Аялдамада автобусқа әже кірді. Оның қолында ауыр сөмкесі 
бар.
- Мәтінді оқып шығыңдар, аударыңдар.
- Сендер қалай ойлайсыңдар, ары қарай не болады?
- Арман мен Аянның орнында сендер не істер едіңдер?
- Мәтінді ары қарай оқиық.
(2-бөлігін таратамын, бір оқушы дауыстап оқиды).
2.  Аян  әжейдің  қасына  келді.  «Әже,  мына  орынға 
отырыңыз» деді. Ал, Арман әжені көрсе де орнында отыра 
берді. Әже Аянның орнына отырды. Екі аялдамадан соң ол 
түсуге дайындалды. Әже сөмкесінен екі алма алды....
- Қалай ойлайсыңдар, екі алманы әжей не үшін алды?
-  Әңгіме  қалай  аяқталды,  соны  оқиық.  (3-бөлігін 
таратамын).
3.  Әжей  риза  болды.  «Үлкенді  сыйлағаның  үшін»,-  деді 
мейірімді әже Аянға. Аян алманы жеп, күліп тұрды. Арман 
алмасын жеуге ұялды.
- Әже қандай адам деп ойлайсыңдар? Ол мейірімді ме?
- Арман алмасын жеуге неге ұялды?
- Ал, Аян қандай бала?
- Осы әңгімені қалай атауға болады?
VІІ. Грамматикалық тапсырмалар. 
«Әже»  деген  сөзді  тәуелдеу,  «мейірімді»  деген  сөзді 
жіктеу.
4. Өлеңмен жұмыс.
-  Ендігі  мақсатымыз:  мына  өлең  шумақтарын  мәнерлеп 
оқып, өлеңде кімдер туралы айтылғанын табамыз.
- Кімдер туралы айтылған?
-  Ал,  енді,  өлеңді  сәл  өзгертіп,  өзің  туралы  айтып 
көріңдерші.
Мен әдепті баламын, Айтқан тілді аламын....