36
37
Әдістеме әлемінде: қазақ тілі
Г.НСАНОВА,
М.Әуезов атындағы орта мектеп.
Атырау облысы,
Құрманғазы ауданы,
Ганюшкин ауылы
САН ЕСІМ ТҮРЛЕРІ
Мақсаты: білімділік-сан есім туралы білімдерін
толықтыру, сан есім түрлерін оқыту. Қазақ халқының
сан есім туралы ұғымдарына тоқталу; дамытушылық-
ойлау қабілеттерін, бесенділіктерін, сабаққа деген
ынталарын арттыру, тіл байлықтарын дамыту;
тәрбиелік-ұлттық дәстүрді қадірлеуге, адамгершілік,
ізгілікке, киелі сандардың қасиетін білуге баулу.
Түрі: «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан
ойлауды дамыту» технологиясы.
Әдіс-тәсілдері: «Ой шақыру», «Бес жолды»,
«Топтастыру », «Семантикалық карта» стратегиялары.
Көрнекілігі: интербелсенді тақта, оқулық, мақал-
мәтелдер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру.
ІІ.Үй жұмысын тексеру. Қызығушылықты ояту.
1. Қазақ тілінде неше сөз табы бар?
2. Зат есім дегеніміз не?
3. Зат есім құрамына қарай нешеге бөлінеді?
4. Дара және күрделі зат есімге мысал келтір.
5. Жалқы және жалпы есімдер дегеніміз не?
6. «Кітап» сөзіне бес жолды өлең құра.
7. Зат есім қалай түрленеді?
8. Сын есім қандай сұрақтарға жауап береді?
Сөз таптарына тоқталап, топтастырып айтып кету.
ІІІ. Жаңа сабақ. 1. «Ой шақыру». Сан есім дегенде
ойымызға не келеді?
2. Оқулықпен жұмыс. 3-тапсырма. Өлеңді оқып,
«жүз» деген сөзді қандай сөз таптарына жатқызуға
болатынын анықтау.
Сергіту. «Көңілді күн»
Қазақ тілі «Математика» әлемінде. Логикалық
есептер.
1. Қандай айда 28 күн бар?
2. Аспанда үш түйеқұс ұшып келе жатты. Аңшы
олардың бірін атып алды. Аспанда неше түйеқұс
қалды?
3.Бір жүз, екі құлақ неше адамның құлағы?
4. Бір үйде әкесі баласымен және атасы немересімен
отыр. Осы үйде неше адам отыр?
5. Жексенбі күні еді. Атамның үйіне немерелері
келді. Атасы немерелерінің алдына бір табақ алма
қойды. Немерелері атасынан алманы бөліп беруді
өтінді. Алманы бір-бірлеп берсе, біреуі артық қалады.
Екі-екіден берсе, жетпейді. Сонда атасының үйіне
келген немересі нешеу, табақта алма нешеу болғаны?
6. Бір сан есімнен,екі зат есімнен құралған қаланың
атын ата.
4. Адасқан сөздер.
Сөйлемдерді дұрыс құрастырып, сан есімнің
астын сызыңдар.
1. Жүгері, екі, сантиметрден, күн, сайын, отырады,
38
39
ұзарып.
2. Кіріседі, жеті-сегіз, аптадан, шапшаң, кейін,
өсуге.
3. Наурыз, бір мың тоғыз жүз қырық үшінші,
жылдың, айы.
4. Бірінші, ғарышкері, елінің, қазақ, Тоқтар
Әубәкіров, білеміз, екенін.
5. Жылқысы, жиырма-отыздай, қойы, екі-үш, жүз,
сауын сиыры, жиырмаға тарта, бар.
5. Семантикалық картамен жұмыс.
мысалы
есептік
реттік
жинақ
топтау болжал бөл
тық
дық
шектік
Бір мың екі
жүз бес
Біреу
Екіден бір
отызыншы
Бес-бестен
Бесінші
Беске
жуық
Жүздеген
Оннан
Екі бүтін
оннан бес
6. Мақал-сөздің мәйегі.
1. Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады.
2. Қызға қырық үйден тыю.
3. Ер жігіттің екі сөйлегені өлгені.
4. Алтау ала болса ауыздағы кетеді, төртеу түгел
болса төбедегі келеді.
5. Бірінші байлық- денсаулық.
6. Жеті атасын білген ер, жеті жұрттың қамын жер.
7. Ой толғау. 3, 5, 7, 13
Киелі сандар туралы не білесіңдер? Жалпы адам
өмірі санмен байланысты. Кейбір сандарды киелі
деп есептеген. Осы сандарға байланысты кездесетін
қандай ұғымдар мен түсініктерді білесіңдер.
8. Венн диаграммасы
Зат есім Сан есім
9. Бекіту. 1. Сан есім қандай сұраққа жауап береді?
а) қандай? қанша? ә) не? нешінші? б) қанша?
неше?
2. Сан есім . . . болып бөлінеді:
а) есептік, реттік, қатарлық; ә) қатарлық, кезекті;
б) есептік, реттік.
3. Есептік сан есімді көрсетіңдер:
а) жиырма; ә) бесеу; б) он екінші.
4. Күрделі сан есімді көрсетіңдер:
а) ондарда; ә) елу бес, сексен екі; б) қырық,
елу, жүз.
5. Жинақтық сан есім жасайтын жұрнақтарды
табыңыз:
а) -ға,ге; ә)-ып,-іп; б) -ау,-еу.
6. Көп нүктенің орнына керекті сан есімді
жазыңдар:
. . . рет өлшеп, . . . рет кес.
а) бір, бес; ә) жеті, бір; б) бір, көп.
40
41
7. Топтау сан есімді табыңыз:
а) екі мың; ә) он-оннан; б) екі бүтін оннан
бес.
8.Реттік сан есімді белгіле:
а) үшінші; ә)тоқсан; б) ондарда.
Б.ӘБІЛМӘЖІНОВА,
№5 орта мектеп КММ.
Петропавл қаласы
ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ
САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ
Сабақтың мақсаты: білімділік-топтық жұмыс
арқылы тіл дамыту. Қосымша әдебиетпен жұмыс
істеу дағдыларын қалыптастыру; дамытушылық-
шығармашылық мүмкіндігін қалыптастыру. Сын
тұрғысынан өз пікірін қорғай алу.Өз ойын жеткізе білуге
дағдыландыру. Қызығушылығын ояту; тәрбиелік-
қазақтың салт-дәстүрімен тәрбиелеу.
Көрнекілік: көрме, магнитофон, суреттер.
Оқыту формасы: топтық.
Сабақта қолданатын әдістер: түсіндірме, әңгімелеу,
сұрақ-жауап, сахналық көрініс, ізденушілік.
Пәнаралық байланыс: Ән-күй, әдебиеті, тарих.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру: психологиялық дайындық.
Үй жұмысын тексеру.
Сабақтың мақсатымен таныстыру.
1. Мұғалімнің кіріспе сөзі:
– Балалар, біз бүгін қазақ халқының салт-
дәстүрлерімен танысамыз.
- Сурет арқылы таныстыру. Бесікке салу. Бесік
– қасиетті, киелі, құтты мүлік, сәбидің алтын ұясы
болып есептеледі. Жаңа туған баланы бесікке салу да
халқымыз үшін елеулі дәстүрдің бірі. Бесікке салу жолы
үлкен, елдегі тәжірибелі, өнегелі әжелерге, әйелдерге
тажырылады. Ол бесікті аластап, тыштырма жасап
алып, баланы бесікке бөлейді.
Сөздік жұмысы:
а) мәнерлеп оқу;
ә) қайталатқызу;
б) сөздермен сөз тіркестерін құрастыру;
шілдехана – вечеринка по поводу рождения ребенка;
нәресте – новорожденный, младенец;
думанды – праздничный;
сәби – ребенок;
қырқынан шығару – отмечать, 40 дней со дня
рождения;
қарын шаш – утробный волос;
жейде – сорочка, рубашка;
бесікке салу – укладывать в колыбель;
мүлік – инвентарь, имущество;
аластау – изгонять;
елеулі – существенный, весомый;
жүктелу – поручиться;
кәде - здесь: подарок;
тұсау кесу – разрезать путы;
қаз тұру – стоять на ногах;
есу – вить;
Достарыңызбен бөлісу: | 
