Лекция өңдеу Сөз тіркестерін Сұрақтар: Символдарды енгізу-шығару функциялары Сөз тіркестерін өңдеу

• 10 лекция

• өңдеу

• Сөз тіркестерін

• Сұрақтар:

• 1. Символдарды енгізу-шығару функциялары
• 2. Сөз тіркестерін өңдеу
• 3. Сөз тіркестерін енгізу-шығару функциялары
• 4. Сөз тіркестерін өңдейтін басқа функциялар

• 1. Символдарды енгізу-шығару функциялары

• Символдарды біртіндеп енгізу-шығару үшін printf(), scanf() функцияларының %c форматы қолданылады.
• Бұлардан бөлек екі функцияны қарастырайық:
• getchar() – параметрсіз функция. Пернеден сим-волдарды бір-бірлеп енгізеді. Сөз тіркесі Enter пернесі басылғанша енгізіле береді, оған дейін оны өзгертуге болады.
• putchar(с) – с символын экранға шығарады.
• Мысалы, латын алфавиті әріптерін экранға шығару программасы төмендегідей болады:

• #include
• #include
• void main()
• {
• char z;
• clrscr();
• for(z='A';z<='Z';z++)
• putchar(z);
• getch();
• }
• Нәтижесі:
• ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ

• Ал енді осы символдарды ASCII-кодтарымен бірге шығаратын мына программаны көрейік.
• /* латын алфавиті*/
• #include
• #include
• void main()
• {
• char z;
• clrscr();
• for(z='A';z<='Z';z++)
• {
• if (z=='K' || z=='U') printf("\n");
• printf(" %c-%d ",z,z);
• }
• getch();
• }
• Программа жұмысы нәтижесі:
• A-65 B-66 C-67 D-68 E-69 F-70 G-71 H-72 I-73 J-74
• K-75 L-76 M-77 N-78 O-79 P-80 Q-81 R-82 S-83 T-84
• U-85 V-86 W-87 X-88 Y-89 Z-90

• 2. Сөз тіркестерін өңдеу

• PASCAL тілінде сөз тіркестерін өңдеу кезінде қолданылатын арнайы тип – string бар. Ал Си тілінде мұндай арнайы тип жоқ. Сөз тіркестері char типті бір өлшемді жиым ретінде қарастырылады, яғни сөз тіркесі – нөлдік байтпен аяқталатын char типті бір өлшемді жиым.
• Нөлдік байт – барлық биттері де нөлге тең байт, ол ´ \0 ´ символдық константасымен анықталады (тіркес соңы белгісі немесе нөл-терминатор). Сондықтан егер тіркесте k символ болса, онда жиымды сипаттауда k+1 элемент көрсетілуі тиіс.

• Мысалы, char a[7] деген сипаттау тіркестің 6 символдан тұратынын, ал соңғы байт нөлдік екенін білдіреді. Си тілін-дегі тіркестік (жолдық) константа – қос тырнақшаға алынған символдар жиыны. Мысалы, “Берілген тапсырма” тіркесі, оның соңына нөлдік байтты компилятор автоматты түрде өзі қосып жазады.
• Айнымалы мәні болатын сөз тіркесін сипаттау кезінде бірден көрсетуге болады, мысалы,
• char S1[10]=”123456789”, S2[]=”Болат”;
• Соңғы сөз ұзындығы тіркестің символдары саны-мен анықталады.

• Символдық жолдарды немесе тіркестерді бірнеше тәсілмен өңдеуге болады, олар-дың негізгілері:
• -Тіркестік константаларды қолдану;
• -Char типті жиымды қолдану;
• -Char типке сілтейтін нұсқауыштарды пайдалану;
• -Символдық жолдардан тұратын жиымдарды қолдану.
• Символдық константа осы жолдар жазылған жады аймағына сілтейтін нұсқауыш болып табылады.

• Символдық тіркестер жиымын беру кезін-де компилятор компьютер жадының қажетті көлемін анықтау үшін жиымды сипаттаған-да, оны тіркестік константа арқылы ини-циалдауға болады. Мысалы:
• char c[]= “определение максимального балла”;
• Әдеттегі жиым қолданылатын жағдай сияқ-ты бұл жиым аты - с осы жиымның алғашқы элементіне сілтейтін нұсқауыш болып та-былады. Мысалы:
• c = =&c[0];
• *c = =’0’;
• *(c+1) = = c[1] = = ‘n’;

• Сөз тіркестерін анықтау үшін нұсқауыш-тарды мынадай түрде сипаттауға болады:
• char *c1-“n енгізілген балл”;
• Осы сипаттауға эквивалентті болып ке-лесі сипаттау есептеледі:
• static char c1[]=”\n енгізілген балл”;
• Осы қарастырылған екі сипаттау да с1 тіркесінің нұсқауыш екенін білдіреді.
• Символдық тіркестерден тұратын жиымда-рды қарастыралық. Бұл жиымдардың әрбір тіркесі символдық жиым болып табылады.

• Мысалы, статикалық жиымның сипатталуы келе-сідей түрде жазылуы мүмкін:
• static char *m[4]={”регистр”, ”ячейка”,
• ”указатель”, ”элемент”};
• бұл жиым символдық жолдарға сілтейтін 4 нұс-қауыш болып табылады. Сонымен, символдық тір-кестер жиымдар болып табылатын болса,онда осы жиымдарға сілтейтін 4 нұсқауыш қарастырылады.
• 1-сөзге сілтейтін 1-нұсқауыш болып m[0] есептеледі;
• m[1]– 2- сөзге сілтейтін 2-нұсқауыш болып табылады, т.с.с.
• Сонымен, әрбір нұсқауыш соған сәйкес тіркес-тің немесе сөздің ең бірінші символына сілтейді.
• *m[0]==’р’; *m[1]==’я’; *m[2]==’у’; *m[3]==’э’;

3. Сөз тіркестерін енгізу-шығару функциялары

• Символдар тіркесін пернелерден енгізу үшін екі стандартты функция – scanf()немесе gets() қолданылады, ал олардың прототиптері stdio.h тақырыптық файлында болады.
• Scanf( ) функциясы тіркестік айнымалылар мәнін %s форматымен енгізеді, бірақ ол тіркесті тек бірінші босорын таңбасына дейін ғана енгізе алады.
• Ал gets() функциясы арасында босорыны бар тіркестерді енгізеді, енгізу ENTER пернесімен аяқ-талады. Екі функция да тіркес соңына нөлдік байт қо-сып жазады. Оның үстіне тіркес – символдық жиым, ал жиым аты – оның компьютер жадындағы алғашқы адресіне сілтеме болғандықтан, тіркестік айнымалы атының алдына «&» символы жазылмайды.

• Бір мысал келтірейік.
• /*сөз тіркесін шығару*/
• #include
• #include
• void main()
• {
• char b[]=”Сезам, ашыл!”;
• clrscr();
• printf("%s",b);
• getch();
• }
• Мұндағы b жиымының ұзындығы 13 символ, яғни сөздер ұзындығынан 1-ге артық.

• Сөз тіркестерін шығару функциялары:
• printf(), сprintf(), puts(), cputs()
• printf() – экранға формат арқылы сөз тір-кесін шығарады;
• сprintf() – экранға printf() сияқты формат арқылы сөз тіркесін шығарады, тек олар-дың түстерін textcolor() және textback-ground() функциялары арқылы өзгертуге мүмкіндік береді;
• puts(str) – экранға сөз тіркесін шыға-рып, курсорды бірден келесі жолдың ба­ сына алып барады, мұндағы str – тіркес-тік константа немесе тіркестік айныма-лы. Бұлар stdio.h тақырып файлы бойынша жұмыс істейді.

• Жоғарыдағы функциялар символдық жиымды нөл-дік байтқа дейін шығарады. printf() функциясы символ тіркесі шығарылған соң, курсорды келесі жолға көшір-мейді, ол үшін арнайы формат (\n) жазылуы тиіс. Ал puts( ) функциясы символдар шығарылған соң, авто-матты түрде курсорды келесі жол басына көшіреді.
• #include
• #include
• main()
• { char str1[]= “abc”;
• char str2[]= “def\nghi\n”;
• char str3[]= “jkl”;
•   puts(str1);
• puts(str2);
• puts(str3);}

• Нәтижесі:
• abc
• def
• ghi
•  
• jkl

• Нәтижесі:
• abc
• def
• ghi
•  
• jkl

• 4. Түстерді өзгерту
• cputs(str) – экранға сөз тіркестерін шығарып, олардың түстерін textcolor() және textbackground() функциялары арқылы өзгертуге мүмкіндік береді, conio.h тақырып файлы бойынша жұмыс істейді.
• Сөз тіркестерімен орындалатын басқа операциялар да стандартты функциялар арқылы атқарылады. Ол функциялар жұмыс істеуі үшін string.h тақырыптық файлы қажет.
• Жалпы сөз тіркестерін қолдану үшін stdlib.h немесе string.h тақырыптық файлдары қолданылады.

• Ал sputs( ) функциясы символдардың түстерін өзгертуге мүмкіндік береді. Мысалы:
• #include
• #include
• main()
• { char str1[]= “abc”;
• char str2[]= “def\nghi\n”;
• char str3[]= “jkl”;
•   puts(str1); textcolor(WHITE);
• cprintf(“%s”,str2); textcolor(RED);
• puts(str3);}

• Нәтижесі:
• abc
• def
• ghi
•  
• jkl

• Экрандағы символдар түстерін өзгерту үшін
• TextColor(col);
• функциясы қажет, мұндағы col – бүтін типті айнымалы, ол түс кодын береді. Түстер кодтары төмендегідей:
• Түстер Кодтары Ашық түстер Кодтары
• Қара (BLACK) 0 Қошқыл сұр (DARKGRAY) 8
• Көк (BLUE) 1 Көкшіл (DARKGRAY) 9
• Жасыл (GREEN) 2 Ақ жасыл (LIGHTBLUE) 10
• Көгілдір (CYAN) 3 Ақшыл көк (LIGHTCYAN) 11
• Қызыл (RED) 4 Қызғылт (LIGHTRED) 12
• Күлгін (MAGENTA) 5 Қызғыш (LIGHTMAGENTA) 13
• Қоңыр (BROWN) 6 Сары (YELLOW) 14
• Сұр (LIGHTGRAY) 7 Ақ (WHITE) 15

• Мыс.: TextColor(4); немесе TextColor(12);

• Түс коды орнына оның ағылшынша атын бас әріппен беруге болады. Мысалы:
• textcolor(RED); немесе textcolor(WHITE);
• Кейбір түстерді жанып-сөніп жымыңдап тұратын етуге болады, ол үшін кодқа 128 (blink) санын қосу керек. Мыс., жымыңдайтын сары түстер былай беріледі:
• TextColor(14+128); немесе TextColor(YELLOW + BLINK);
• Фон (“қағаз”) түсін өзгерту үшін мына функция қолданылады:
• textbackground(color);
• Бұл да textcolor сияқты, бірақ color тек 0 мен 7 арасында ғана өзгереді. Экранды бір түске бояу үшін осы функцияны жазған соң, экранды тазалау команда-сын орындау қажет. Мысалы: clrscr();

• 5.Сөз тіркестерімен жұмыс істейтін басқа функциялар

• 1) strlen(str) функциясы str сөз тір-кесіндегі символдар санын (соңғы нөлді есепке алмайды), яғни жолдың ұзындығын анықтайды, оның типі int, тақырыптық файлы
• 2)strcat(stroka1,stroka2) функциясы тір-кестерді біріктіру үшін қолданылады. Ол stroka1 және stroka2 тіркестерін бірік-тіріп, нәтижені stroka1 айнымалысына меншіктейді.

• Мысал. Бірнеше сөз тіркестерінің ұзындығын анықтайтын программа құру керек.
• //использование функции strlen(str)
• #include
• #include
• #include
• main ()
• {
• static char t[]=“Сведения о наших студентах.”;
• clrscr();
• printf(“%d\n”,strlen(t));
• printf(“%d\n”,strlen(“Сведения о наших студентах.”));
• printf(“%d\n”,strlen(“КазНУ им.аль-Фараби”));
• printf(“%d\n”,strlen(“”));
• getch();
• }

• Мұның нәтижесі:
• 27
• 27
• 19
• 0
• Келесі мысал:
• //strcat(str1, str2) ф-циясын пайдалану
• #include
• #include
• #include
• main ()
• {
• char str1[50]=“Изучаем язык Си, ";
• char str2[]=“скоро сдадим экзамен.";
• clrscr();
• printf("%s\n",strcat(str1,str2));
• puts(str1); // экранға шығару
• puts(strcat(“Если будем учиться хорошо, ",str2));
• getch();
• }

• Мұның нәтижесі:
• Изучаем язык Си, скоро сдадим экзамен.
• Изучаем язык Си, скоро сдадим экзамен.
• Если будем учиться хорошо, скоро сдадим экзамен.

• 3) strcmp(stroka1,stroka2) функциясы екі сөз тіркесін салыстыру үшін қолданылады. Егер олар бірдей болса, функцияның мәні 0-ге тең болады, әйтпесе ол екі тіркестің айырмасын береді. Егер stroka1 stro-ka2 болса, нәтиже>0 болады. Көбінесе екі тіркестің бірдей еместігін анықтау үшін қолданылады. Мысалы:
• main ()
• {
• printf("%d\n",strcmp("Привет","Привет"));
• printf("%d\n",strcmp("Jello","Hello"));
• printf("%d\n",strcmp(" Приветствие", "Приветствую"));
• getch();
• } Алғашқы екі сөз бірдей (0), келесі екі сөздің 1-әрпі әр түрлі, олардың ASCII-кодтарының айырмасы – 2 (J - 74, H - 72), ал 3-жолы - 59 (и – 168, у – 227, олардың кодтарының айырмасы 168-227=-59)

• Мұның нәтижесі:
• 0 2 -59

• //strcmp(str1, str2) функциясын пайдалану
• #include
• #include
• #include
• #define NAME "Ритчи"
• main ()
• { char f[20];
• puts("Си тілінің авторы кім?");
• gets(f);
• while(strcmp(f,NAME)!=0)
• {puts("Тағы кім болуы мүмкін?");
• gets(f);
• }
• puts("Дұрыс!");
• getch();
• }

• Нәтижесі:
• Си тілінің авторы кім?
• Керниган
• Тағы кім болуы мүмкін?
• Ритчи
• Дұрыс!

• 4)strcpy(str1, str2) функциясы сөздердің көшірмесін алу үшін қажет, мұндағы str2 айнымалысындағы сөз тіркесі str1 айнымалысына көшіріледі. Мысалы:
• // strcpy(str1, str2) функциясын қолдану
• #include
• #include
• #include
• main ()
• {char str1[21];
• strcpy(str1, "Как дела, друг?");
• puts(str1);
• strcpy(str1, "Ура!");
• puts(str1);
• getch();
• }
• Нәтижесі:
• Как дела, друг?
• Ура!

• 2-мысал:
• //strcpy(str1, str2) функциясын пайдалану
• #include
• #include
• #include
• #define stroka "функция копирования"
• main ()
• {
• char *ptr=stroka;
• char res[25];
• clrscr();
• puts(ptr);
• puts(res);
• strcpy(res,ptr);
• puts(ptr);
• puts(res);
• getch();
• }

• Нәтижесі:
• функция копирования
•  
• функция копирования функция копирования

• 5) strstr(str1,str2) функциясы 2-ші көрсетілген жолды 1-ші жолдың ішінен іздейді.
• 6) strset(str,ch) функциясы берілген тіркестегі барлық символдарды көрсе-тілген тіркеске (ch) ауыстырады.
• 7) strtod(str1,str2) функциясы беріл-ген тіркесті double типті санға ауыс-тырады.
• 8) strchr(str,c) функциясы берілген тіркестегі коды көрсетілген символдың позициясын анықтайды.
• 9) strrev(str) функциясы берілген тір-кестің барлық символдарын керісінше бейнелейді.
• 10) strpbrk(str1,str2) функциясы 2-ші тіркестің кез келген символын 1-ші сөзден іздейді.

• Тыңдағандарыңызға

• рахмет!