Оспанбеков ербол анарбекович

118 
 
77  Тұяқбаев  С.,  Насохова  Ш.,  Кронгарт  Б.,  Кем  В.,  Загайнова  В.  Физика. 
Жалпы  білім  беретін  мектептің  жаратылыстану-математика  бағытындағы  11  – 
сыныбына арналған оқулық. – Алматы: Мектеп, 2015. – 440 б. 
78  http:  //  www.  Seu.ru/naws.  Практикум  по  использованию  цифровой 
лаборатории «Архимед». 
79  Леонтьева  Н.В.  Применение  ИКТ  в  натуральном  эксперименте 
лабораторного практикума по физике // Молодой ученый. – 2013. - №6. - С. 700- 
703. 
80  Воронин Ю.А., Чудинский Р.М. Соотношение натурного и модельного 
экспериментов  в  физическом  практикуме  //  Физическое  образование  в  вузах.- 
М., 2003.-Т. 9, №2. - С. 59-75. 
81  Икренникова Ю.Б. Компьютерный лабораторный практикум по физике 
как средство применения компьютерных технологий в учебном процессе: дис. 
... канд. пед. наук.-М., 2004.-150 с. 
82  Құлбекұлы  М.Қ.,  Ерженбек  Б.,  Кулбеков  Д.М.,  Оспанбеков  Е.А. 
Керамикалық  жазық  үлгілердегі  физика-химиялық  үдерістердің  изотермиялық 
емес диффузиялық кинетикасын зерттеу // Хабаршы Абай атындағы  ҚазҰПУ. 
«Физика-математика ғылымдары» сериясы - Алматы, 2015. - №3(51). - Б. 166- 
172. 
83  Құлбекұлы  М.Қ.,  Оспанбеков  Е.А.,  Ерженбек  Б.,  Кулбеков  Д.М. 
Керамикалық 
цилиндрлік 
үлгілердегі 
дегидратациялық 
үдерістердің 
изотермиялық емес жағдайлардағы диффузиялық кинетикасы // Хабаршы Абай 
атындағы ҚазҰПУ. «Физика-математика ғылымдары» сериясы. - Алматы, 2015. 
- №3(51). - Б. 172-177. 
84  Құлбекұлы  М.Қ.,  Кулбеков  Д.М.,  Оспанбеков  Е.А.,  Ерженбек  Б.  Шар 
пішіндес  керамикалық  үлгілердегі  кристалдық  судың  ыдырап  шығуына 
байланысты  жүретін  диффузиялық  үдерістер  кинетикасы  //  Хабаршы  Абай 
атындағы ҚазҰПУ. «Физика-математика ғылымдары» сериясы. - Алматы, 2015. 
- №4(52). - Б. 108-113. 
85  Давыдов  В.В.  Проблемы  развивающего  обучения:  опыт  творческого  и 
экспериментального  психологического исследования.  –  М.:  Педагогика, 1986.- 
240 с. 
86  Баймаханұлы Ә., Қазақбаева Д., Оспанбеков Е. Педагогикалық жоғары 
оқу  орны  студенттерінің  ӛздік  жұмыстарының  тиімділігін  арттыру  үшін 
компьютерлік  модельдеуді  пайдалану  //  «Математикалық  модельдеу  мен 
ақпараттық  технологиялар  білімде  және  ғылымда»  атты  VII  Халықаралық 
ғылыми-әдістемелік конференция материалдары. – Алматы, 2015. – С. 426-429. 
87  Балабаева  А.И.  Педагогикалық  практикада  студенттердің  кәсіби 
бағыттылығын қалыптастыру: пед.ғыл.канд. ... дис. – Алматы, 2005. 

119 
 
ҚОСЫМША  А 
 
Студенттерге арналған сауалнама 
 
1. 
Сіздің аты-жӛніңіз, оқитын мамандығыңыз және тобыңыз? 
2. 
Анимациялық технология дегеніміз: 
а) Негізінде құбылыс пен процестің математикалық моделі жататын 
бағдарламалар ортасы. 
ә) айтуға қиналамын. 
3. 
Анимациялық технология түрлері: 
а) статикалық және динамикалық. 
ә) айтуға қиналамын. 
4. 
Анимациялық-компьютерлік технология сабақта қолданыла ма? 
а) үнемі 
ә) кейбір сабақтарда 
б) сирек 
в) мүлдем пайдаланылмайды. 
5. 
Физика сабағында аудиовизуалды техникалық оқыту құралдары 
қолданылады: 
а) экспериментте 
ә) есептер шығаруда 
б) теориялық материалдарды түсіндіру үшін 
в) ешқайда қолданылмайды. 
6. 
Аудиовизуалды 
техникалық 
оқыту 
құралдарды 
сабаққа 
пайдаланғанда сізге оқу материалын жақсы меңгеруге кӛмектесе ме? 
а) иә 
б) жоқ 
7. 
Қандай  жағдайларда  физика  сабағына  аудиовизуалды  оқыту 
құралдары қажет деп есептейсің? 
а) эксперимент қоюда 
ә) есептер шығаруда 
б) график, сурет салу үшін 
в) жаңа сабақты түсіндіруде 
г) есептер шығаруды жеңілдету үшін. 
8. 
Анимациялық технологияның бағдарламасын құруға қатысқыныз 
келе ме? 
а) иә 
ә) жоқ. 

120 
 
Оқытушыларға арналған сауалнама 
 
1. 
Сіздің аты-жӛніңіз? 
2. 
Сіздің педагогикалық стажыңыз? 
а) 1-5 жыл 
ә) 5-10 жыл 
б) 10-20 жыл 
в) 20 жылдан кӛп 
3. 
Сіз сабағыңызда компьютерді қолданасыз ба? 
а) иә 
ә) жоқ 
4. 
Сіз компьютерлік модельді сабақта қолданасыз ба? 
а) үнемі 
ә) кейбір сабақтарда 
б) сирек 
в) мүлдем пайдаланбаймын 
г) болашақта пайдаланамын деп ойлаймын 
5. 
Сіз қандай жағдайларда физика сабағына компьютерлік модельді 
пайдалану қажет деп есептейсіз? 
а) Физикалық құбылыстар мен процестерді жақсы түсіндіру 
ә) оқытудың кӛрнекілігін, тиімділігін арттыру 
б) физиканы оқуға деген қызығушылығын арттыру 
в) ғылыми жетістіктер туралы түсінікті қалыптастыру 
г) физикалық құбылыстың мәнін тереңдете түсіндіру 
д) зертхана жағдайында жасауға мүмкін емес эксперименттерді ӛткізуге 
6. 
Физика сабағында қолданамын: 
а) статикалық компьютерлік модель 
ә) динамикалық компьютерлік модель 
б) қолданбаймын 
7. 
Сіз құрамына компьютерлік модель енетін бағдарламаларды қайдан 
аласыз? 
а) арнайы әдебиеттерден 
ә) семинарлар, курстардан 
б) арнайы фирмалардан 
8. 
Сіз қандай жағдайларда физика сабағына компьютерлік модельді 
пайдаланасыз? 
а) экспериментті қоюда 
ә) есептерді шығаруда 
б) график, сурет салу үшін 
в) жаңа сабақты түсіндіруде 
г) есептерді жеңілдету үшін. 

121 
 
ҚОСЫМША Б 
 
«Атомдық және ядролық физика» тараулары бойынша 11-сынып 
Бақылау жұмысы (1 қиық) 
 
1-нҧсқа 
 
1. Атомның планетарлық моделі қандай қандай тәжірибеге негізделген? 
2. Қандай спектрлер тұтас немесе сызықтық деп аталады? 
3. Жартылай ыдырау периоды деген қандай уақыт? 
4. Толқын ұзындығы 640 нм болатын фотонның массасы мен энергиясы 
қандай? 
5. Сутек  атомы  ядросының  радиусы  5*10
-16
  м.  Ядроның  тығыздығы 
қандай? Ядроның тығыздығы темірдің тығыздығынан қанша есе кӛп? 
 
2-нҧсқа 
 
6. Протонның, электронның зарядтары неге тең? 
7. Заттардың  қандай  агрегаттық  күйіне  тұтас  және  сызықтық  спектрлер 
сәйкес  келеді?  Қандай  жағдайда  шығу  және  жұтылу  сызықтық  спектрлері 
байқалады? 
8. Ядролардың  радиактивті  ыдырауы  деп  қандай  физикалық  процесті 
айтады? 
9. Толқын  ұзындығы  5000  А
0
  (ангстрем)  болатын  сәуленің  ең  кіші 
энергия үлесі қандай? 
10. Сутек  атомының  радиусы  0,5*10
8
  см,  ал  оның  ядросының  радиусы 
5*10
-14
  см  шамасындай.  Егер  ядроның  мӛлшерін  шие  жемісінің  ӛлшеміне 
(r
1
=1 см) дейін үлкейтсек, онда атомның радиусы қандай болар еді? 

122 
 
«Атомдық физика» тарауы бойынша 11-сынып 
Бақылау жұмысы (2 қиық) 
 
1-нҧсқа 
 
1. Томсон үлгісін сипаттаңдар 
2. Атомның қандай күйлерін стационар деп атайды? 
3. Де Бройль толқын ұзындығы неге тең? 
4. Сутек атомының бірінші Бор орбитасындағы электронның импульсін 
анықтаңдар. 
5. Жылдамдығы υ=1 Mм/с болатын электронның және протонның де 
Бройль толқын ұзындығын есептеңдер. 
 
2-нҧсқа 
 
6. Атомның ядролық үлгісін сипаттаңдар 
7. Энергетикалық диаграмма деген не? 
8. Бӛлшектердің толқындық қасиеттері қалай анықталады? 
9. Сутек  атомының  бірінші  орбитасындағы  электронның  толық 
энергиясын анықтаңдар. 
10. Жылдамдығы 2,5 км/с нейтрондардың де Бройль толқын ұзындығы 
қандай? Нейтронның тыныштық массасы 1,67*10
-27
 кг. 

123 
 
«Атом ядросының физикасы» тарауы бойынша 11-сынып 
Бақылау жұмысы (3 қиық) 
 
1-нҧсқа 
 
1. Периодтық  жүйедегі  элементтің  реттік  нӛмірі  оның  ядросының 
зарядымен қалай байланысқан? 
2. Протон қалай ашылды? 
3. Атом ядросында нуклондарды қандай күш ұстап тұр? 
4. 
  бром атомының радиусы оның ядросының радиусынан қанша 
есе үлкен? R
атом
 = 114 пм. 
5. Бериллий, кремний және бром атомдарындағы ядролардың құрамын 
анықтаңдар. 
 
2-нҧсқа 
 
6. Неліктен ядроның заряды атомның химиялық қасиеттерін анықтайды? 
7. Чедвик тәжірибелерінің мақсаты қандай? 
8. Ядролық күштердің басты ерекшеліктері қандай? 
9. 
 уран атомы ядросының радиусын анықтаңдар. 
10.  Атомның  ядросында  7  протон  және  7  нейтрон,  51  протон  және  71 
нейтрон,  101  протон  және  155  нейтрон  болатын  химиялық  элементті 
анықтаңдар. 

124 
 
«Радиактивтілік және элементар бӛлшектер» тарауы бойынша 11-сынып 
Бақылау жұмысы (4 қиық) 
 
1-нҧсқа 
 
1. Беккерель тәжірибесінің маңыздылығы неде? 
2. Атом  ядроларының  радиактивті  ыдырауы  қандай  заңдылыққа 
бағынады? 
3. Элементар бӛлшектер деп нені атайды? 
4. Уранның  
  изотопының α-ыдырауы кезінде қандай ядро пайда 
болады? 
5. Бір тәулік ішінде массасы 1 г препараттағы полонийдің  
  неше 
атомы ыдырайды? 
 
2-нҧсқа 
 
6. Радиактивті сәуле шығарудың құрылымы қандай және оны қалай 
анықтаған? 
7. Ыдырау тұрақтысының мағынасын қалай түсінесіңдер? 
8. Нейтрон протоннан, электроннан және нейтринодан құралады деп 
есептеуге болады ма? 
9. Актиний   
   изотопы үш рет α-ыдырауға ұшырағаннан кейін 
қандай элемент пайда болады? 
10. Бір  секунд  ішінде  массасы  1  г  висмуттан  N  =  4,58*40
15
  β-бӛлшек 
ұшып шығатыны белгілі болса, 
 висмуттың жартылай ыдырау периодын 
анықтаңдар. 

125 
 
ҚОСЫМША В 
 
«Атомдық және ядролық физика» курсы бойынша 5В011000 – Физика 
мамандығы 
Бақылау жұмысы (1 қиық) 
 
1-нҧсқа 
 
1. Кванттық механиканың негізгі идеясы қандай? 
2. Массалық сан дегеніміз не? 
3. Ядроның байланыс энергиясы нені сипаттайды? 
4. 
,     
,     
     изотоптарындағы  протондарды  нейтрондармен,  ал 
нейтрондарды  протондармен  алмастырсақ,  онда  қандай  элементтердің 
ядролары пайда болады? 
5. Массалар  ақауын  есептейтін    ΓM    =    ZM
H
    +    (A-Z)*m
n
    –    M
я
    және  
ΓM  =  ZM
H
  +  (A-Z)*m
n
  –  M
а
  (мұндағы  M
я
-ядроның  массасы,  M
а
  –  атомның 
массасы) формулаларының баламалы екенін дәлелдеңдер. 
 
2-нҧсқа 
 
6. Толқындық функция деген не? 
7. Атом ядросының радиусын қалай есептейді? 
8. Массалар ақауы дегеніміз не? 
9. Мына  бейтарап  атомдарда  қанша  электрон,  протон,  нейтрон  және 
нуклон  бар:  а)  
,  
;  2)  
,  
;  б)  
,  
? Әрбір топты не 
біріктіріп тұр? 
10. Бор   
   ядросының  массалар  ақауын  килограммен  және  массаның 
атомдық бірлігімен есептеңдер. 

126 
 
«Атомдық және ядролық физика» курсы бойынша 5В011000 – Физика 
мамандығы 
Бақылау жұмысы (2 қиық) 
 
 
1-нҧсқа 
 
1. Дж.  Томсон,  Э.  Резерфорд  ұсынған  атом  модельдерін  сипаттап  
беріңіз. 
2. Де  Бройль  толқын  ұзындығының  бӛлшек  массасына  тәуелділігі 
қандай? Де Бройль гипотезасының мәнісі неде? 
3. Бӛлшектер күйін кванттық механикада бейнелеуінің, оны классикалық 
механикада бейнелеуінен қандай айырмашылығы бар? 
4. Сутегі  атомы  үшін  бірінші  Бор  орбитасының  радиусын  және  осы 
орбитадағы электрон жылдамдығын есептеп табу керек. 
5. Электрон  10
2
  В  потенциалдар  айырымымен  үдетілген.  Де  Бройль 
толқындарының  топтық  және  фазалық  жылдамдықтарын  табу  керек.  Осы 
шамаларды потенциалдар айырымы 10
5
 В болғанда табыңыз. 
 
2-нҧсқа 
 
1. α  –  бӛлшектердің  фольгадан  (жұқа  металл  пленка)  шашырауын 
зерттеуге арналған тәжірибелерді Резерфорд қандай мақсатпен қойды? 
2. Атомның  Резерфорд  ұсынған  моделі  мен  Бор  ұсынған  моделі 
арасындағы айырмашылықты түсіндіріңіз. 
3. Жалғыз  бӛлшектің  күйін  бейнелейтін  толқындық  функция  қанша 
тәуелсіз айнымалының функциясы болып табылады? 
4. Электронның  импульсі  толқын  ұзындығы 

 
=520  нм  фотонның 
импульсіне тең болу үшін ол қандай υ жылдамдықпен қозғалуы тиіс. 
5. Cутек атомындағы үш алғашқы борлық электрондық орбиталардың  r
k
 
радиустарын  және  олардың  бойындағы  электронның 

 
к
 
жылдамдықтарын 
табыңдар. 

127 
 
«Атомдық және ядролық физика» курсы бойынша 5В011000 – Физика 
мамандығы 
Бақылау жұмысы (3 қиық) 
 
 
1-нҧсқа 
 
1. Γt=1  тәулік  уақытта  N=10
6
  полоний  атомдарының  қаншасы 
ыдырайды? 
2. Активтілігі а=3,7·10
10
 Бк 
 полонийдің m массасын табыңдар. 
3. Радиоактивтік  ыдырау  кезінде  радий  атомының  ядросынан  ұшып 
шығатын 

 
- бӛлшектің кинетикалық энергиясы W
1
=4,78 МэВ. 

 
- бӛлшектің 

 
жылдамдығын 

 
- бӛлшегі ұшып шыққанда бӛлінген W толық энергиясын 
табыңдар. 
4. m=1 г радий массасының а активтілігін табыңдар 
5. Радийдің біршама атомдары жабық ыдыстың ішіне орналастырылған. 
Осы ыдыстағы радонның N атомдарының саны тепе-теңдікте тұрған соншама 
N΄  радон  атомдарының  санынан  қанша  t  уақыт  ӛткеннен  кейін  10%-ға 
ажырайды? 
 аралығындағы N/N΄ ӛзгерісінің t уақытқа тәуелділік 
қисықтығын  салыңдар.  Уақыт  бірлігі  етіп  радонның  T
1/2
  жартылай  ыдырау 
периодын алыңдар. 
 
2-нҧсқа 
 
6.  Γt  =  1тәулік  уақытта  N=  10 
6
  радон  атомдарының  қаншасы 
ыдырайды? 
7.  Активтілігі а=3,7·10
10
 Бк радонның массасын табыңдар. 
8.  m=1  г  уран  ӛзінің  ыдырау  ӛнімдерімен  тепе-теңдікте  болғанда 
P=1,07*10
-7
 Вт қуат бӛліп шығарады. Уран атомдарының τ орташа ӛмір сүру 
уақытында бӛліп шығаратын Q
μ
 молярлық жылу мӛлшерін табыңдар. 
9.  Массасы m=1 г 
 полонийдің а активтігін табыңдар 
10. Радонның N΄ біршама атомдары тұйық ыдыстың ішінде орналасқан. 
   тәулік  аралығында  ыдыстың  ішіндегі  радон  атомдары  санының 
N/N΄  ӛзгерісінің  әрбір  2  тәуліктен  кейін  t  уақытқа  тәуелділігінің  қисығын 
салыңдар.  Радонның  ыдырау  тұрақтысы  λ=0,181  тәулік
-1
.  N/N΄=f(t) 
қисығынан радонның T
1/2
 жартылай ыдырау периодын табыңдар. 

128 
 
Mg 
3 
H 
12 
1 
«Атомдық және ядролық физика» курсы бойынша 5В011000 – Физика 
мамандығы 
Бақылау жұмысы (4 қиық) 
 
 
1-нҧсқа 
 
1.  Магнийдің  үш  изотоптарының:  1) 
Mg 
24 
,  2) 
Mg 
25 
,  3) 
26 
ядроларының құрамына енетін нейтрондар мен протондардың санын табу 
керек. 
2. Литий 
Li 
7 
изотопы ядросының байланыс энергиясын табу керек. 
3.  1) 
3
 
және  2) 
He
3 
ядроларының байланыс энергиясын табу керек. 
Осы ядролардың қайсысы әсіресе орнықты болады? 
4.  Ядролық  физикада  нысананы  атқылайтын  зарядталған  бӛлшектердің 
санын  микроампер-сағатпен  (мкА*сағ)  кӛрсетілген  олардың  жалпы 
зарядтарымен сипаттау қабылданған. Зарядталған бӛлшектердің қандай саны 
q=1  мкА*сағ  жалпы  зарядқа  сәйкес  келетіндігін  табыңдар.  Есепті: 
а)электрондар және б) α-бӛлшектер үшін шығарыңдар. 
5.  Позитрон  мен  электрон  екі  фотон  түзе  отырып  қосылады. 
Бӛлшектердің  бастапқы  энергиясы  еленбейтін  аз  шама  деп  есептеп,  әрбір 
фотонның  hν  энергиясын  табыңдар.  Осы  фотондардың  λ  толқын 
ұзындықтары қандай? 
 
2-нҧсқа 
 
6. Гелий 
 
 
He
4 
атомы ядросының байланыс энергиясын табу керек. 
7. Алюминий 
13 
Al 
27 
атомы ядросының байланыс энергиясын табу керек. 
8. Сутек бомбасы жарылғанда дейтерий мен трититийден гелий түзілетін 
термоядролық  реакция  ӛтеді.  Реакция  теңдеуін  жазыңдар.  Осы  реакцияда 
бӛлініп  шығатын  Q  энергияны  табыңдар.  m  =1  гелий  түзілгенде  қанша  W 
энергия алуға болады? 
9. Электрон  мен  позитрон  энергиясы  hν=2,62  МэВ  фотоннан  пайда 
болады. Позитрон мен электронның пайда болу сәтіндегі толық кинетикалық 
энергиясы W
1
+W
2
 неге тең болады? 
10. Нейтрон мен антинейтрон бірігеді де екі фотон түзеді. Бӛлшектердің 
бастапқы энергияларын елеусіз аз деп есептеп, пайда болған әрбір фотонның 
hν энергиясын табыңдар. 
12 
12 
2 
2