Бұл дипломдық жобада Талдық

32 

 

өндірісте  энергия  үнемдеу  саласының  негізгі  бағыты  сорғыш  агрегаттардың 

басқару 

жүйесін 

модернизацялау, 

өндірісте 

тұтынылған 

электр 

энергиясынынң  20-35  %.  Сыртқа  тепкіш  сорғыштардың,  желдеткіштердің, 

жел  айдағыштардың  және  т.б  пайдасына  болып  табылады.  Сорғы  және 

компрессорлық стансалар, су тартқыш сорғылар, мұнай және газды айдап құю 

стансаларды, бірі желдеткіштер және т.б жұмыс режімі ұзақ жоғарғы қуатты 

жетектер үшін осы сұрақ маңызды болып табылады [12]. 

Өнімді  айдап  құю  сорғы  агрегаттардың  жұмыс  режімінің  сипаттамасы 

болып  табылады,  мысалы  су,  берілген  қысымы  мен  шығыны.  Осы 

параметрлердің  тұрақтығын  сақтау  үшін  немесе  оны  өзгерту  үшін 

технологиялық  таплаптар  мен  сыртқы  факторлардың  өзгеруіне  сәйкес  сорғы 

агрегаттың  жұмыс  режімін  реттеу  қажет.  Мұндай  реттеуді  сорғының  немесе 

құбыр  жолының  сипаттамассы  өзгерту  арқылы  жүзеге  асыруға  болады. 

Бірінші  жағдайда  кең  таралған  кедергілеу  әдісін  қолданады.  Яғни, 

гидравликалық  реттеуішті  біршама  шығын  келтіретін  қозғалтқышының 

тұрақты  жылдамдықты  сақталған  кезде,  реттеуші  және  тиісті  арматураның 

көмегімен сорғының жұмыс режімін басқаруға болады. 

Сорғы  агрегаттарды  реттеуде  реттелетін  электрлі  жетек  арқылы 

сорғының  жұмыс  дөңгелек  айналу  жиілігін  өзгерту  жолымен  қамтамасыз 

етуге болады. Бұл әдісте құбырдың ысырмасын реттеу жолымен ашық қалады 

және сорғының барлық гидравликалық қуаты құбыр бойымен сұйықты орын 

ауыстыруға  қолданылады,  себебі  ысырманың  гидравликалық  кедергісінде 

қосымша шығындар болмайды. 

Көретілген  сорғының  шығыны  мен  қысымын  басқару  әдістерінің 

қайсысы тиімді екенін қарастырайық.  

Зерттеу  нәтижесі  «Электр  жетек  –  сорғы  –  құбыр»  жүйесінің  теңгерім 

қуатын құратын бағасын жүргіземіз. 

Құбырдың гидравликалық сипаттамасы мын теңдеумен сипатталады: 

 

Н = Н

с

 + ZQ

2

, 

 

 

                     (2.1) 

 

мұндағы  Н

с 

–  статикалық  күш  (қысым),  құбырдың  басы  және  соңғы 

деңгейінің айырмашылығынан тәуелді;  

                           Z – құбырдың гидравликалық кедергісі;  

                           Q – өнім шығыны (су, ауа, газ, т.б). 

 

Орта  тепкіш  сорғының  (ОТС)  тегеурін  сипаттамасын  мына  түрде 

ұсынуға болады: 

 

Н

ЦН

 = Н

0

 - к

Н

Q

2

,   

 

                     (2.2) 

 

мұндағы Н

0

 – ысырманың «жабық» (Q = 0) күйіндегі сорғы тегеуріні;  

к

Н

  –  сорғы  сипаттамасының  паспорты  бойынша  анықталатын 

коэффициент.  

33 

 

Егер  сорғы  тек  құбырмен  жұмыс  жасайтын  болса  («ашық  ысырмаға»), 

жүйесін гидравликалық параметрді стационарлық режімдң ОТС 1 мен құбыр 2 

қиылысу нүктесіндегі тегеурін сипаттамасы анықталады (А нүктесі 2.1 суреті 

мен 2.2 сурет). 

 

 

 

2.1 сурет – ОТС беруді дросселдеумен реттеу: 

1 – Z

гр

=0; 2 - Z

гр

=1; 3 - Z

гр

=3 

 

 

 

2.2 сурет – Шығынды дросселдеумен реттеу кезіндегі сорғы 

агрегатының негізгі сипаттамасының өзгеруі: 

1 - Z

гр

; 2 - ∆Н

гр

; 3 - ∆Р

гр 

 

Жалпы  сорғының  шығысында  тегеурін  мен  шығынның  берілген 

мәндерін қамтасыз ету үшін, мұнда қуат жоғалады: 

 

∆Р

гр

 =∆Н

гр

 *Q, 

 

                                      (2.3) 

 

мұндағы ∆Н

гр

 –реттегіште тегеурін өзгереді.  

 

(2.1) және (2.2) теңдеулері бірлік қатынасында мына түрде болады: 

 

Н=Н

0

(ω

2

 – C

H

Q

2

),  

 

 

                (2.4) 

 

34 

 

H=H

c

+ZQ

2

  , 

 

 

 

                (2.5) 

 

мұндағы  ω  –  айналудың  бұрыштық  жылдамдығы,  бірлікке  қатысты: 

С

Н

=1-(1/Н

0

). 

 

(2.3) теңдеуін бірге шешу келесіні береді: 

 

    √

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

  

,                                                      (2.6) 

 

   

 

 

  

 

 

 

   

 

 

 

 

 

  

.   

 

 

 

      (2.7) 

 

Құбыр кірісіндегі гидравликалық қуаты: 

 

                               

 

   

   

   

 

   

 

 

 

  

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

  

√

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

  

 .         

   (2.8) 

 

(2.6-2.7)  теңдеулерінен  көріп  тұрғандай,  сорғы  мен  құбырдың 

сипаттамалары  берілген  жағдайда  беру  мен  тегеурінді  реттеуге  болады,  Z 

магистралінің  кірісінде  жұмыс  гидравликалық  кедергісінің  немесе  ω  сорғы 

жұмыс доңғалағының айналу жиілігін өзгерте отырып. Бірінші жағдайда ω=1, 

ал  сорғы  шығысында  қосымша  Z

гр   

реттеуішінің  гидравликалық  кедергісі 

енгізіледі. Осымен құбырдың сипаттамасы өзгеруі және жүйе жаңа Н және Q 

мәндерімен  В  нүктесінде  жұмыс  жасайды  (сур.  2.3).  сорғы  шығысындағы 

жалпы кедергі: 

 

Z=Z

маг

+Z

гр

  , 

 

 

 

                (2.7) 

 

мұндағы Z

маг

 және Z

гр

 – гидрореттегіштің және магистралдің кедергісі. 

 

Q өнімділігін қамтамасыз ететін реттегіштің гидравликалық кедергісі:  

 

  

  

 

 

 

    

 

   

 

 

 

.                                              (2.8) 

 

Гидрореттегіш қысымының өзгеруі: 

 

     

  

 

 

   

 

      

 

     

 

 .   

                (2.9) 

 

Ал қуат шығыны: 

 

∆P

гр

=∆HQ=(H

0

-H

c

)Q – H

0

Q

3

. 

 

 

    (2.10)