14
1 бөлім. Сорғы станциясы технологиялық үрдіс және басқару
нысаны ретінде
Сорғы станциясы (СС) өте тиімді, әмбебап және кең таралған сұйық
тасымалдау әдісі отандық, сонымен қатар шетел кәсіпорындарының әртүрлі
өнеркәсіптің салаларында қолданылады.
Сорғы станциясы ғимараттардың және жабдықтардың күрделі
электрогидравликалық техникалық кешені ретінде сипатталады, соның ішінде
сұйық ағынының электрлік энергиясы механикалық энергияға өзгеруі және
сәйкесінше тасымалданатын сұйықтық параметрлерімен басқару үрдісі іске
асады.
1.1 Сорғы станциясының қысқаша сипаттамасы мен оның
ерекшеліктері
Сорғы станциялары тұрғын-үй-коммуналдық шаруашылықта көлемді
қолданыс табады. Олар функцияның талай әртүрлілігімен, бірлескен жұмыс
кезінде сорғылардың қосылу сұлбасын, реттелетін параметрлерді, сенімділік
топтарын және басқа да көрсеткіштерді сипаттайды.
Жылумен қамтамасыз ету жүйесінде сорғы станциялардың орнату
жылутасығыш тасымалын жылулық энергияға тұтынушыға көзден және
керісінше болып табылады [1].
Сорғыларды қосу әдісі бойынша СС сорғылардың жеке жұмыспен және
СС сорғылардың бірлескен жұмысымен көресетіледі. Бірінші әдіс СС үшін
аздаған сорғының қуатымен және жұмыстың сенімділігіне төмен талаптармен
сипатталады, мысалы дренажды сорғы үшін.
Ал сорғылар, бірге жұмыс жасайтын, СС барлық түрлері үшін кең
пайдалануы болып табылады. Сонымен қатар қажетті технологиялық
көрсеткіштерді қамтамасыз ету үшін құрылғылардың паралледі, тізбектей
және аралас жалғануы қолданылады. Әсіресе сорғылардың паралледі
жалғануы көптеген жылумен қамтамасыз ету СС қолданылады.
Тізбектей жалғану тек жоғарғы қысым қажет болған жағдайда ғана
жасалады. СС реттелетін параметрлері негізінде қысымды реттеу станциясы
және берілісті реттеу станциясы ретінде бөлуге болады.
СС басымды қолданыс алған сорғылардың паралледі жалғануы, сондай-
ақ сумен қамтамасыз ету жүйесінде және адамдар орналасқан аймақтарды
судан қорғау, өнеркәсіптік кәсіпорындарда, өндірістік нысандарды
технологиялық кешендердің сырт суымен қамтамасыз ету жүйелері, соның
ішінде түсті металлургия кәсіпорындарында және мұнай өңдейтін зауыттарда
пайдаланылады [2-5].
15
1.1.1 Сорғы қондырғылары
Сорғы станциясының маңызды энергетикалық элементі болып сорғы
қондырғысы, бір немесе бірнеше сорғылары бар, құбырларды сору және айдау
жүйесі, жапқыш құралы, қоғалтқыш желісі, сонымен қатар басқада
қондырғылардың өлшегіш технологиялық параметрлері болып табылады (1.1
сурет).
1.1 сурет - Сорғы станциясының технологиялық схемасы
Сорғы станциясында негізгі күштеуіш жабдық ретінде көлемдік немесе
динамикалық сорғылар пайдаланады.
Көлемдік сорғылар ығыстыру қағидасы бойынша жасайды, яғни сығылу
нәтижесінде қозғалатын сұйықтық қысымы төмендейді. Оларға қайтарымды –
ілгерлемелі (дифрагменді, піспектік) және айналғылы (аксиалды сығымдағыш,
жапқыш, бұрандалы) сорғылар жатады. Динамикалық сорғылар қозғалатын
ортаға әсер етуші күші бойынша жасайды. Оған қалақшалы қысымдағыш
(орта тепкіш, өстік) және үйкеліс қысымдағыштары (құйынды, ағыншалы)
жатады.
Солардың ішінде кең қолданысқа енген орта тепкіш сорғысы болып
табылады.
Орта тепкіш сорғысының құрылымы 1.2 суретінде көрсетілген. Сорғы
сыртында (1) шиыршық пішіні бар, жұмыс доңғалағы (3) білікке (2)
бекітілген. Ол алдыңғы және артқы табақшалардан тұрады және арасында
қалақтар (4) болады, өзінің қалыпты бағытынан қарама қарсы бағытқа, яғни
жұмыс доңғалақтары айналатын бағытқа жазылады. Құбырша (5) және сырты
(6) арқылы сору және тегеуріндік құбырлармен жалғанады.
16
1.2 сурет - Орта тепкіш сорғы схемасы
Егер сұйыққа толы сырты және сору құбырында жұмыс доңғалағы
айналса, онда сұйықтық жұмыс доңғалақ арнасында (қалақ арасындағы)
орналасқан, орта тепкіш күш нәтижесінде орта доңғалағынан шеткі аймаққа
лақтырылады. Нәтижесінде доңғалақ ортасында сиретілу, ал шеткі аймақта
жоғары қысым пайда болады. Осы қысымның арқасында сорғыдағы сұйықтық
тегеуріндік құбырға келеді, бір уақытта сору құбыры арқылы сиретілу
нәтижесінде сұйықтық сорғыға келіп түседі. Демек, орта тепкіш сорғысының
көмегімен сұйықтық тұрақты беріліп тұрады.
Орта тепкіш сорғылар (ОТС) бірнеше жұмыс доңғалақтарымен болуы
мүмкін, яғни көп сатылы. Бірақ олардың жұмыс істеу тәртібі әрқашанда
бірдей болады, яғни сұйықтықтың қозғалуы орта тепкіш күштің әсерінін
жүзеге асады.
Өстік сорғыда жұмыс доңғалағы төлке болып табылады, оған бірнеше
сүйірленген қалақшалар бекітілген. Өстік қалақшаның маңындағы доңғалақ-
тардың айналуы сұйық ағынына көтергіш күші пайда болатындай әсер етеді,
яғни сұйықтық төлкенің маңында осы әсердің нәтижесінде араласады. Өстік
сорғының жұмыс доңғалағы түтік құтысында айналады және доңғалақ
айналасындағы ағынның негізгі салмағы өс бағытында қозғалады. Бір уақытта
айдалатын сұйықтық кішкене жұмыс доңғалағымен бұралады. Құтыдағы
қозғалысытың айналу кедергісін жою үшін, жұмыс доңғалағынан белгілі бір
қашықтықта түзетуші құралын орнатады, яғни сұйықтық буынды сорғыға әрі
қарай тегеуріндік құбырға әкелінеді.
Тегеуріннің тәуелділік сызбасы, ПӘК-і, қуаты, жұмыс доңғалақтарының
айналу жиілігінің тұрақты мәндерінде берілетін сіңіруге жіберілетін биіктігі,
сорғыға келеін сұйықтықтың тұтқырлығы және тығыздығы сорғы
сипаттамасы деп аталады. Ол сорғының түрінен, құрылымынан және
түйіндердің мөлшеріне байланысты. Сорғы сипаттамасының екі түрі бар:
теориялық және тәжірбиелік жүзіндегі.
Теориялық сипаттаманы орта тепкіш сорғылардың негізгі теңдеулер
сипаттамсын пайдалану арқылы алады. ОТС жұмысына есепкке алуға қиын
түсетін көптеген факторлар әсер етеді. Сондықтан да сорғының теориялық
сипаттамасы дәл емес және тәжірибеде оларды қолданбайды. Орта тепкіш
сорғының параметрлер арасындағы жұмыстың шын тәуелділігін тәжірбие
Достарыңызбен бөлісу: | 
