Оқулық «Желілік және жүйелік әкімшілендіру»

Лазерлі  принтер 
қарапайым  қызметтер  көрсетіледі.  Ауаны 
циркуляциялардан 
қорғауға 
арналған 
фильтрді 
мерзіммен 
ауыстырып  отыру,  тығындалған  шаңды  принтердің  ысып  кетуіне 
кедергі болады, сондықтан оны тазалап отыру қажет. 
Лазерлі  принтердің  ішкі  жағын  шаңнан  шаңсорғышпен  тазалау 
беріледі, ол жақтағы миниатюралық жəне сынғыш заттарды байқау 
керек.  Мақтасы  бар  таяқша  немесе  принтерлердің  жеке 
модельдеріне  қоса  берілген  арнайы  тазалауға  лайық  заттарды 
пайдаланған жеткілікті. 
Тонері бар кассетаны ауыстыру кезінде тонердің бөлігі принтер 
ішіне  түсіп  кеткен  жағдайда  тазалауды  ылғал  шүберекпен  немесе 
мақтасы бар таяқшамен тазалау қажет. 
Тонері  бар  кассетаның  пайдалану  мерзімін  ұзарту  үшін  баспа 
сапасының  төмендеуі  байқалса,  тонерді  қайта  бөлу  жүргізу  қажет. 
Бұл  үшін  тонері  бар  кассетаны  шығарып  бірнеше  рет  шайқап, 
ішіндегі тонерді бірдей етіп жайғастыру қажет. 
 
 
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ 
 
1.  Менеджер,  жобалаушы-инженер,  редактор  жəне  дизайнермен 
пайдаланатын 
ақпараттандырудың 
техникалық 
құралдар 
кешенінің ерекшеліктері қандай? 
2.  Ақпараттандырудың техникалық құралдар кешенін үстелге 
орналастыру үшін қандай эргономикалы талаптар қойылады? 
3.  Монитор мен принтерді қалай орнату керек? 
4.  Пайдалану процессінде ақпаратты жинақтауышқа қызмет 
көрсету қалай жүргізіледі? 
5.  Бүріккіш, ине жəне матрицалық принтерлерге қызмет көрсетудің 
ерекшеліктері қандай? 
6.  Тінтуірді тазалау тəсілі қандай? 
7.  Пернетақтаның пайдалану мерзімін ұзарту үшін қандай сақтау 
шаралары қолданады? 
8.  Лазерлі принтерде тонері бар кассетаның пайдалану мерзімін қандай 
тəсілмен көбейтуге болады? 
 
 
 
 
 
 
341 

   Т
ЕРМИНДЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР СӨЗДІГІ 
 
 
 
 
2D 
— екі өлшемді графика. 
3D 
— үш өлшемді (көлемді) графика. 
AGP 
(Advanced Graphic Port) — шиналар мен слоттың стандартты жүйесі 
(жаңа буынды бейне карталар мен жүйелі тақталар үшін). 
ASCII 
(American  Standard  Code  for  Information  Interchange)  —  ақпаратты 
алмасу үшін америкалық стандартты код, кодты кесте 256 символдан тұрады 
— цифралар, əріптер, тыныс белгілер жəне жалған графикті символдар. 
BIOS 
(Basic  Input/Output  System)  —  операциялық  жүйенің  оперативті 
жадысына  енгізу-шығару  үшін  жүктеудің  негізгі  жүйесі,  тұрақты  жадында 
ұстау  құрылғысы,  дербес  компьютердің  аппараттық  ерекшеліктері  жөнінде 
деректерді құрайды. 
Bit 
—  бит,  а  компьютерлік  ақпараттың  ең  кіші  бірлігі.  Логикалық  «иə» 
немесе «жоқ». 
Boot 
—  қажетті  ақпаратты  жүктеу  үшін  (жүйелік)  ұсталған  қатқыл 
дискінің учаскесін белгілеу. 
Bus  (шина) 
—  компьютердің  бөлек  тақталары  мен  орталық  процессоры 
арасында деректерді тапсыруды жүзеге асыратын коммуникациялар құралы. 
Byte 
—байт 8 биттен тұратын ақпараттың бірлігін білдіреді. Байтты (8 бит) 
əрбір  баспа  белгісі,  əріпі  немесе  цифрмен  белгілеуге  болады.  Сондықтан 
бағдарлама байтпен, килобайтпен (1 024 байта), мегабайтпен (1 024 кбайт), 
гигабайтпен (1 024 Мбайт) өлшенеді. 
Cache
,  или 
cache-memory
,  —  кэш-жады,  компьютер  өнімділігін 
үлкейтетін жəне процессордың сыртқы шинасына жүгіну санын төмендететін, 
буферлі жылдамдықты сақтау құрылғысы. 
Cartridge 
—  картридж:  1)  ауыстырмалы  қатқыл  дискімен  кассета;  2) 
магнитті  лентамен  стример  кассета;  3)  принтердің  ауыспалы  шрифтары  бар 
картридж;  4)  бүріккіш  принтердің  сиясауыты;  5)  лазерлі  принтер  тонермен 
сыйымдылық. 
CD-R 
(Compact  Disk  Recordable)  —  СD-де  деректерді  оқу,  сондай-ақ 
жазуды  жүзеге  асыруға  мүмкіндік  беретін,  компакт-дисков  жəне  дисковод 
стандарты. 
CD-ROM 
(Compact  Disk  Read  Only  Memory)  —  тек  оқуға  ғана  арналған 
компакт-диск, осы типті дискілерді  оқу үшін дискжетек жəне лазерлі дисктің 
өзі де белгіленеді. 
 
 
1 
ресейлік компьютерлік лексикада кездесетін ағылшын тілді терминдер мен 
қысқартулардың көп таралғандары. 
342 

CD-RW  (Compact  Disk  Re-Writable)  —  оқуды  ғана  емес,  CD  деректерді 
көпретті  қайта  жазуды  жүзеге  асыруға  мүмкіндік  беретін  компакт-дискілер 
мен дисководтар стандарты. 
Centronix  —  байланыстың  парраллельді  портының  25-контактілік 
жалғағыш стандарты. 
CGA  (Colour  Sraphics  Adapter)  —  IBM  PC  компьютерлері  үшін  құрылған 
бірінші 
түсті 
графикалық 
адаптер. 
Түсті 
графикалық 
режимнің 
ажыратымдылық қабілеттілігі 320 х 200 нүкте. 
Chipset —осы немесе басқа тақтаның негізіндегі микросхема жинағы. 
CMOS 
(Complementary 
Metal-Oxide 
Semiconductor) 
—  құрылғы 
параметрлері  туралы  мəліметті  ұстайтын  микросхема,  мысалы  модем  немесе 
аналық тақша. Бұл параметрлер жиі өзгертіліп отырылады. 
CMP (Core Multi Processor) — көпядролы процессорлар. 
Codec 
—  «кодер/декодер»  қысқартулары.  Бағдарламалық  немесе 
аппараттық  құрылғы,  ол  цифрлы  сигналдарды  өңдеуге  жəне  оларды 
аналогтыларға қайтақұруға жауап береді (мысалы дыбыс немесе кескін). 
Controllers  —  контроллерлер,  белгілі  операциялар  шеңберін  орындауға 
жауап  беретін  құрылғы,  кейде  –  компьютердің  жүйелік  шиналары  мен 
контроллерге қосылған құрылғылар арасындағы делдал. 
CPU  (Central  Processing  Unit)  —  дербес  компьютердің  орталық 
процессоры. 
DIMM  (Dual  In-Line  Memory  Module)  —  заманауи  компьтерлерде 
қолданатын  оперативті  жады  модулінің  типі.  SIMM  қарағанда  DIMM  əрбір 
модулі  жадының  толық  банкін  құрайды,  бұл  оларды  компьютерлерге 
біртіндеп, қосақтамай орнатуға мүмкіндік береді. 
Display —экран, кейде толықтай монитор. 
Disk drive — дисковод, дискі жинақтауыш. 
DMA  (Direct  Memory  Access)  — жадыға  тікелей  рұқсат  каналы. Көптеген 
құрылғылармен  пайдаланады,  жекелеп  алғанда  дыбыстық  карта,  бейнекарта, 
қатқыл диск. 
DOS  (Disk  Operating  System)  —  Microsoft  компаниясымен  құрылған 
дискілі операциялық жүйе. 
Dpi  (dots  per  inch  —  дюймге  нүкте)  —  принтерлер  жəне  басқа  да  баспа 
құрылғыларымен  басып  шығару  кезінде  ажыратымдылық  қабілетін  өлшеу 
бірлігі. 
Drive — физикалық диск, сондай-ақ дисковод. 
Driver  —  драйвер,  делдал  бағдарламаларының  негізгі  түрі,  ол 
операциялық  жүйеде  мына  немесе  сол  нақты  құрылғымен  жұмыс  жасауға 
көмек береді. 
DVD  (Digital  Video  Disk)  —сыйымдылығы  4,7  Гбайт  дейін  (біржақты 
бірқабатты) жəне 17 Гбайт дейін (екіжақты екіқабатты) универсалды компакт- 
диск. 
DRAM  (Dynamic  Random  Access  Memory)  —  динамикалық  оперативті 
жады.  Жүйелі  регенерацияны  жоғалтудың  алдын  алуды  талап  ететін 
микросхемалардан тұрады, яғни ақпаратты мерзімді жаңарту. 
DSP  (Digital  Signal  Processor)  —  дыбысты  жəне  бейнетақталарды 
кеңейтуге  қондырылатын  цифрлы  сигналды  процессор,  орталық  процессорға 
жүктемені  азайтумен,  дыбыс  пен  суреттерді  цифрлы  өңдеу  функцияларын 
жасайды. 
343