бөлімінде тұрады. Бұл жерде мына жағдаи туралы
V *
агалады
Полярлы күн мезгілінде
кендікке
сағаттың
т=56
көкжиектің үстінде
Мысалы,
{(р=52°\,
---- _
түс алдьшда жэне одан кейін жаз ортасында (
сағат) кыс ортасынла
(3=-23,5°).
Үзагырак кұндер жазда болады.
Ңүктелермен Күннін сагаг сайынгы талтүстен кейінп жагдаймен
салыстырғандагы
І Н 2 Ы
кыста;
«,=66.5°-
жазда; р = Л .5 " - кыаа
(төменде) жазға (үстінде);
9
(р=23,5°),
әсіресе жазғы күн токырау кезеңінде, күн
0 -
кыс
>, 25,44,41].
Тропиктарда
болады
бұл
азимут күні бойы 90° жақын болады.
с
180
Б90
90 Ш
Азимут А
5.9-сурет. Жылдың эртүрлі уакыттарында (солтүстік жартышарда)
күннің көрінетін траекториясы
Бакы лау сұрақтары :
Й
І
1.
Аспан сферасындағы неғізғі нүктелер жэне шеңберлерді
көрсет: аспан сферасы, математикалык көкжиек, аспан экваторы,
аспан меридианы.
* !
68
2. Аспан сферасындағы үлкен шеңбер қандай нүктелерден өтеді?
3. Күн қозғалысының жылдық траекториясында көктемгі, күзгі
күн мен түннің теңелуі нүктелері қалай анықталады?
4. Астрономиялық бірлік ретінде қабылданған мэн неге тең?
5. Жердің айналу осінің Жер орбитасы жазықтығы арасындағы
көлбеу бүрышымен және жер орбитасының жазықтығы мен жер
экваторының жазықтығының арасындағы бүрыштар неге тең?
6. Жер өз осін қанша сағатта бір айналып шығады. Бүл уақыт
аралығы қалай аталады?
7. Жер орбитасының күнге ең жақын нүктесі және ең алыс
нүктелері қалай деп аталады?
8. Жер шарын, экватор жазықтығына параллель жазықтықтармен
қиятын жазықтық сызықтары қалай деп аталады?
69
6 КҮН ЭНЕРГИЯСЫН ЖЫЛУ ЭНЕРГИЯСЫНА
ТҮРЛЕНДІРЕТІН ГЕЛИОЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР
6.1
Гелиожүйелерді классификациялау
және оиың негізгі
элементтері
^
Күнмен жылыту жүйелері деп жылу көзі ретінде күн радиация-
сы энергиясын пайдаланатын гелиожүйелерді аитады. Олардың
басқа төменгі температуралы жылыту жүйелерш ен ерекшелігі
күн радиациясын ұстауы жэне оны жылу энергиясына айналды-
ратын арнайы қондырғыларды қолдануы болып табылады.
Күнмен жылыту жүйелерінін түрлеріі
Төменгі температуралы күнмен жылыту жүйелерін күн радиацйя-
сын қолдану тәсіліне қарай оларды келесідей жіктейді.
— енжарлы (пассивті);
— ынталы (актнвті);
Енжарлы
(Пассивті жүйелер)
|
Енжарлы деп күн радиациясын қабылдайтын жэне оны жылуға
түрлендіретін элементі ретінде ғимараттың өзі немесе оньщ жеке-
леген бөліктері: ғимарат-коллектор, қабырға-коллектор, шатьір-кол-
лектор жэне т.б. сол сияқты қолданылатын жылыту жүнелері (жылу
тасымалдағыш ауа) алынады (6.1-сурет).
6.1-сурет. Енжарлы (пассивті) жылыту жүйесі «Қабырға- коллектор».
1 - күн сәулесі; 2 - сэуле жұгатын қабырға; 3 - ауа көлбеушесі; 4 - жылыған
ауа; 5 - ғимарапъщ ішіндегі салқындатылған ауа; 6 - қабырға;
7 - қабырғаның қара сәуле қыбылдайтьш жағы; 8 -
қ а л қ а н ш а л а р -ж а л к щ е р
70
Ең арзан және қарапайым пассивті жүйелер қосымша құрылғы
қажет етпейтін және күн энергиясын жинақтауға, таратуға
ғимараттың архитектуралық жэне қүрылыс элементтерін қолданатын
жүйелер болып табылады [1, 17, 19,33].
Көбінесе мүндай жүйелер өзінен біршама қашықтықта эйнек
жамылғы орналасқан және оңтүстікке қаратылған үйдің қарайған
қабырғасынан
түрады.
Қабырғаның
жоғары
және
төменғі
бөліктерінде қабырға мен тұрақтың көлемінің әйнек жамылғысы
арасында кеңістік жасайтын саңылаулар бар.
Күн радиациясы қабырға массасын қыздырады, қабырғаны
шаятын ауа қызады жэне жоғары саңылау арқылы ішке енеді.
Ауаның айналымы-циркуляциясы табиғи конвекция есебінен не-
месе желдеткіш (вентилятор) жұмысы есебінен қамтамасыз етіледі
(6.2-сурет).
6.2-сурет. Енжарлы гелиожүйелі үйлер
Пассивті жүйелердің кейбір ерекшеліктеріне қарамастан күн
энерғиясын қолдану негізінен актив жүйелерді, яғни бұл жүйелер
ғимараттың архитектурасын жақсартуға, күн энерғиясын қолдану
тиімділігін артгыруға мүмкіндік береді.
71
Жылу жүктемесін ретгеудің үлкен мүмкіндікгерін қамтамасыз
ететіндіктен, қолдану аясы кең болғандықтан, күн радиациясын
жинақгайтын, сақтайтын жэне тарататын арнайы орнатылған
қүрылғысы бар жүйелер актив жүйелерді қолданумен іске асады [19,
36,39].
,
-
Ынталы (Активті) жүйелер
Ынталы төменгі температуралы күнмен
жьшыту жүйелері
күнқабьшдағыштары ғимаратқа тән емес
жекелеғен өзіндік
күрылғылары бар жүйелер болып табылады.
1 1
Ынталы жүйенің неғізгі элементтері. күн коллекторы, аккумуля-
тор, жылуалмастырғыштар, қосалқы жьшу көздері, сантехникалық
тетікгер, таратушы жэне реттеуші қүрылғьшар, автоматика жүиесі.
Әрбір нақгы жағдайда элементтерді тандау, қүрамы жэне
күпастьгоуы климаттық факторлармен, нысананың түрлерімен,
жылу қолдану ретімен, экономикалық көрсеткшітермен анықгалады
[9,17,25,40].
І В
Жылу тасымалдағыштар ретінде көбінесе гелиожүиелерде
сүйық (су, этилгликол ерітіндісі, органикалық сүйық) немесе ауа
қолданылады. Пайдаланатын көптеген гелиожүйелерде ауаның
тығыздығы жэне жылу сыйымдылығы аз болғандықган, көбінесе
сұйық денелерді қолданады.
| | І 9 Н Я и
Күнмен жылыту жүйелерінде шоғырландырғыш (фокустау-
шы), жазық немесе басқа піш індес-типті күн коллекторлары
қолданылады.
I I
§Й
Ычжык
п
шш
I
«т
Аи «ыалнмфм Хкдг аиип>цмаі
6.3-сурет. Ынталы ғелиожүйелі үй
72
Достарыңызбен бөлісу: |
