Оқулық «Федералдық білім беруді дамыту институты»

69 
 
 
Деректер  қорын  əзірлеуші  Drag  &Drop  технологиясын  пайдаланып, 
кестелер  арасындағы  байланыстарды  құрады    (  2.8  сур.).  Ол  үшін  негізгі 
өрісті  «бір» тарапынан «көп» тарапындағы сыртқы кілт болып табылатын 
тиісті өріске «түсіру» қажет.  Бұл ретте  қосылу орындалатын өрістер түрі 
бірдей болуы, ал атауларының айырмашылығы болуын ескеру қажет.    
Байланыстарды  құру  кестедегі  деректердің  қайшылықсыздығын 
қамтамасыз  етеді.  Әзірлеуші  құрылған  байланыстың  қасиеттерін 
(Properties)  өзгертіп  сілтемелік    тұтастық  талабын  күшейтуі  мүмкін. 
Қосымша  қасиеттерін  ретінде  MS  SQL  Sеrvеr:  «көп»  тарапындағы 
байланыстырылған жазбаларды  каскадтық жаңартуды; «көп» тарапындағы 
жазбаларды жоюды  ұсынады. 
Құрушыдағы  диаграммалардың  ұсынылымын  басқару  үшін    2.17-
кестеде келтірілген құралдарды пайдалануға болады.     
Диаграмма терезесінің құралдары 2.17-кесте 
 
ble 
Arrange tables 
 
New text annotation 
 
 
Show 
 
 
 
 
 
Zoom 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Addition table on Diagramm
 
 
New table 
Set primary key 
 
Manage relationships 
 
 Manage indexes/Keys
 
 
Диаграммадағы 
кестелерді 
ретке 
келтіру 
Диаграммаға  мəтіндік  түсіндірмені 
қосу 
 
Диаграммада  кестелерді  ұсынуды 
өзгерту.  Кесте  бағаналар  тізбесі 
немесе  негізгі  атрибуттер  тізбесі 
түрінде көрсетлуі мүмкін  Не кестенің 
атауы  ғана  не  типтері  мен  қасиеттері 
көрсетілген  кесте    атрибуттерінің 
тізімі шығарылады    
Диаграмманы  көрсету    масштабын 
өзгерту    
 
Деректер  қорынан  жаңа  кестені 
диаграммаға енгізу  
Деректер  қорында  жаңа  кестені  құру 
жəне оны  диаграммаға енгізу 
Кестенің бастапқы кілтін тағайындау 
Кестелер  арасындағы  байланыстарды 
қасиеттерін 
өзгерту 
Кестелердің  индекстерін  жəне  негізгі 
атрибуттерді басқару
 
 
Ұсынылым  (Views)  пайдаланушыға  деректер  қорынан  ақпаратты  оған 
қажетті  түрде  беру    үшін  пайдаланылады.  Ол  қажетті  ақпаратты 

70 
 
шығарудан басқа, жазбаларға өзгерістер негізіп,  деректерді редакциялауға 
мүмкіндік береді.   
Ұсынылымды  құру  үшін  мəнмəтіндік  мəзірдің  New  View  (жаңа 
ұсынылым) пəрмені пайдаланылады.   
Ұсынылым  арнайы  дизайнер  көмегімен  əзірленеді.  Дизайнердің 
терезесі төрт  аймақтан тұрады: 
Diagram 
Pane    
(диаграмманың тақтасы); 
Grid 
Pane 
(ұсынылым өлшемдерін баптау тақтасы); 
SQL 
Pane  
(SQL-сұрай салуды редакциялау панелі); 
Results 
Pane   
(сурау салу нəтижелерін шығару тақтасы). 
 
Диаграмма тақтасында ұсынылымды құру үшін кестелерді орналастыру 
қажет, олардың деректерін ұсынылымға орналастыру қажет. 
  Диаграммада  кестелерді  ұсынылымда  пайдаланылатын  атрибуттері 
белгіленеді. Ұсынылымды баптау тақтасы көмегімен: 
• 
Кесте атрибуты үшін шартты атты таңдауға (Alias); 
• 
Атрибуттың  мағынасы  шығарылатынын  не  шығарылмайтынын   
анықтауға (Output); 
• 
Деректерді  сұрыптау  типін  жəне  деректерді  сұрыптау  тəртібін 
көрсету  (SortType, SortOrder); 
• 
Деректерді  ұсынлымға  іріктеп  алу  үшін  шарттарды  жазып  алу 
(Criteria). 
Сұрау  салу  жəне  атрибуттерді  таңдау  үдерісінде  SQL-сұрау  салу 
тақтасында  сұрау  салу  мəтіні  автоматты  түрде  құрылады.Деректер  қорын 
əзірлеуші  сұрау  салу  мəтінін  тікелей  редакциялай  алады,  енгізілген 
өзгерістер өлшемдерді баптау тақтасында көрсетіледі.  
Run  (  !  )  құралы  құрылған  ұсынылым  арқылы  алынатын  нəтижелерді 
қарап  шығуға  арналған.    Нəтижелер  тиісті  тақтаға  кесте  түрінде 
шығарылады.      Кесте  интерактивтік  режимде  деректерге  өзгерістерді 
енгізуге мүмкіндік береді. 
Деректерді  алу  үдерісін  автоматтандыру  жəне  оалрды  редакциялау 
үшін    MS  SQL  Sеrvеr  сақталатын  рәсімдер    пайдаланылады.    Оларды 
пайдаланушы  оларды шақыртып өзіне  қажетті  нəтижені  алатын  деректер 
қорының əдістері ретінде қарастыруға болады. Сақталатын рəсімдерді құру 
үшін  Stored  Procedures  деректер  қорының  объектісін  таңдау  жəне  
мəнмəтіндік  мəзірдің  New  Stored  Procedure  пəрменін  орындау  қажет.  
сақталатын  рəсімнің  мəтінін  жазу  үшін  Trаnsасt-SQL  тіл  операторлары 
немесе SQL операторлары пайдаланылады.  

71 
 
Ары қарай қызметкерді  іздестіру жəне оның тегін ауыстыруға арналған 
сақталатын рəсімнің үлгісі келтірілген: 
 
Сақталатын рəсім екі формалды өлшемді қамтиды: 
 
1) 
@newNAME
— 
жаңа текті береді;
 
 
2) 
@pattern
— 
қызметкердің бұрынғы тегі. 
Trаnsасt-SQL  операторы  рəсімді  шақырту  үшін  мынайдай  түрді 
қабылдайды: 
 
EXECUTE changeName «ХабароваО . С . » ,   «КимО. С.» 
 
 
SQL-сұрау салуларды орындаған кезде деректердің бүтіндігін  бақылау 
«диаграмма» объектісі көмегімен құрылған модель негізінде  орындалады. 
Кестелерден,  диаграммалардан  жəне  сақталатын  рəсімдерден  басқа 
деректер  қорын  əзірлеуші  мынадай  қосымша  объектілерді  құра  алады: 
қағидалар  жəне  тексеру  шектеулері,  пайдаланушылардың  типтері, 
пайдалнушылардың функциялары, триггерлер.    
Қағидалар  мен  тексеру  шектеулері    кестеге  енгізілетін  деректерді 
бақылау  үшін  қолданылады.  Қағидалар  кестенің  бағанасына  енгізілетін 
деректерді  бақылауға  мүмкіндік  береді,  осындай  қағида  əрқашан  біреу. 
Бағанаға қосымша бірнеше тексеру шектеулері қолданылуы мүмкін. 
Пайдаланушының  типтері  ішіне  салынған  MS  SQL  Sеrvеr  типтер 
көмегімен құрылады.  Пайдаланушы типінің деректері көмегімен құрылған 
кестенің  бағанасы  осы  деректер  типі  үшін  көрсетілген  қасиеттерді 
иеленеді.  Пайдаланушының  типтері  қағидалармен  жəне  тексеру 
шектеулерімен  қатар  енгізілетін  деректердің  сенімділігін  бақылауға 
арналған қосымша механизм болып табылады. 
Пайдаланушының  функциялары    сақталатын  рəсімдердің  механизмін 
пайдалану  мүмкіндіктерін  кеңейтеді.  Оларға  жүгіну  SQL-сұрау  салулар 
ішінде орындалуы мүмкін.   
Триггерлер  —  кестеге  жаңа  жазбаларды  қосқаннан,  жазбалардың 
атрибуттерін  өзгерткеннен  жазбаларды  жойғаннан  кейін  орындалатын