Оқулық «Федералдық білім беруді дамыту институты»

133 
 
транзакциялар  мониторы енгізіледі.  
Бұл ретте TPM  екі функцияны орындайды: 
1)  желінің  серверлеріне  жүгінулерді  біркелкі  үлестіру  жолымен 
оларға жүктемені теңестіреді; 
2)  серверлерде орындалатын қосымшалар санын оңтайландырады.   
Бірінші  функцияны  іске  асыру  үшін  клиенттік  сұрау  салуларды 
бағдарлау  технологиясы  қолданылады.  TPM  қосалқы  жүйесі 
динамикалық  бағдарлы  кестеге  жүгінеді  жəне  клиенттік  сұрау  салуға 
қызмет көрсете алатын бос серверді табады. Бос серверді іздестіру   не 
оларды  кезеңдік  сұрастыру,  не  белгілі  бір  алгоритм  бойынша 
жүргізіледі. 
Транзакцияларды  орындау  жылдамдығын  оңтайланыру  үшін 
белсенді  серверлік  қосымшаларды  бақылау  жүргізіледі.  Сұрау 
салуларға  қызмет    көрсететін  серверлік  қосымшалар  неғұрлым    көп 
болса,  OLTP-жүйелердің      əрекет  ету  жылдамдығы  соғұрлым  жоғары. 
Белсенді  серверлік  қосымшалардың  оңтайлы  санын  іздестіру  үшін 
арнайы   коэффициент пайдаланылады, ол мынадай формула бойынша 
есептеледі [1]: 
   
 
 
 
онда  Q—  кезектегі  сұрау  салулар  саны;  A—  жұмыс  істеп  тұрған  сер-
верлік қосымшалар саны. 
Егер M қандай да бір максималды төменгі шекті мəнінен асып кетсе, 
онда  серверлік  қосымшаның  көшірмесі  іске  қосылады.  Шекті 
минимумге  жеткеннен  кейін  көшірме  сервердің  жадынан  алып 
тасталады.  
Басқару  мехнизмі  транзакциялармен  қолданатын  ақпараттық 
жүйелерді əзірлеген кезде түрлі технологиялар пайдаланылуы мүмкін. 
SQL  сұрау  салулар  тілі    нұсқаларының  көбін  транзакцияларды 
басқару опреаторлары қолдайды: 
• 
COMMIT
— транзакциямен қоздырылған,   өзгерістерді тіркеу; 
• 
ROLLBACK
—  өзгерістерді  тоқтату,  деректер  қорын  бастапқы 
қалпына қайтару.   
Транзакцияларды  басқарудың  базалық  моделі  ANSI/ISO          моделі 
болып    табылады.  Осындай  модель  транзакция  пайдаланушы  немесе 
SQL бірінші операторы берген сəттен орындалатын  
операторлардың  реттілігі  аяқталғанша  мынадай  тəсілдердің  буреуі  
арқылы  басталатынын көздейді: 

134 
 
а) 
COMMIT
 операторы транзакцияныорындауды аяқтайды; 
б) 
ROLLBACK
 операторыизолированность; 
в)  өзгерістерді  жүргізген  бағдарлама  жұмысының  ойдағыдай 
аяқталуы; 
г)  өзгерістерді 
жүргізген 
бағдарламаның 
сəтсіз 
аяқталуы. 
транзакцияны «Кері шегіндіру». 
Бір транзакцияның аяқталуы екінші транзакцияның автоматты түрде 
басталуын білдіреді.   
Sуbаsе  ларды  басқару  моделінде  Transact  SQL  тіл  операторлары 
пайдаланылады.  Осындай  модельде  транзакцияны  мына  операторлар 
көмегімен басқаруға болады: 
1) 
BEGIN 
TRANSACTION
; 
2) 
COMMIT TRANSACTION
;
 
3) 
SAVE TRANSACTION 
Нүкте атауы; 
4) 
ROLLBACK
; 
5) 
ROLLBACKTO 
Нүкте атауы. 
Бірінші  оператор  транзакция  басталғанын  жариялау  үшін 
пайдаланылады.    Екніші    оператор  транзакцияны  орындау  үдерісінде 
жасалған  өзгерістерді    тіркеуге  арналған.    Үшінші  оператор  деректер 
қорының транзакция орындалған сəтіндегі қалпын сақтайды.  Сақталған 
қалпына  операторда  көрсетілген  ат  беріледі.    Бұл  ат  транзакцияның 
ағымдағы қалпының нүктесі деп аталады. 
Транзакцияны    «кері  шегіндіруді»  екі  тəсілмен  жүзеге  асыруға 
болады.  Бірінші  тəсіл  төртінші  опреатор  көмегімен  орындалады. 
Транзакциямен  жасалған  барлық  өзгерістер  тоқтатылады,  деректер 
қоры транзакцияны орындау алдындағы қалпына оралады.    
Бесінші  жəне  үшінші  операторлар  транзакция  орындаған 
əрекеттерінің  бөлігін  тоқтатуға  жəне  деректер  қорын  бұдан  бұрын 
сақталған  күйлерінің  біреуіне  қайтаруға,  содан  кейін  сақталған 
нүктеден  транзакцияны  орындауды  қайталау  талпынысын  жасауға 
болады.    
Транзакцияларды  орындаған  кезде  аппараттық  іркіліс  болған 
жағдайында қайтару нүктелері назарға алынбайды.   
Miсrоsоft  фирмасы  DAO  деректерге  қол  жеткізу  объектілері 
кітапханасында  іске  асырылған  транзакцияларды  басқару  механизмін 
ұсынады    Wоrksрасе  кітапханасының  объектісі  транзакцияларды 
басқару жөніндегі мынадай əдістерді қолдайды:   
• 
BeginTrans
— 
транзакцияларды ашу; 
• 
CommitTrans
—  транзакцияларды тіркеу, өзгерістерді жазу; 

135 
 
• 
Rollback 
— 
транзакцияны «кері шегіндіру». 
Мысалы, FIRMA  деректер қорындағы SOTR  кестесінен қызметкер 
туралы  жазбаны    алып  тастау  қажет.      Қызметкердің  жеке  нөмірі    — 
123.   ANSI/SQL  жоюға сұрау салу түрі мынадай болады: 
DELETE FROM SOTR WHERE ID = 123; 
COMMIT; 
DAO объектілер технологиясы неғұрлым икемді шешімді ұсынады: 
Dim NewWs As Worspace 
Dim MyDb As Database 
Dim NewRc As Recordset 
Бірінші жұмыс аймағын ашу 
Set NewWs = DbEngine.Worspaces(0) 
 Қорды ашу
 
Set NewDb = NewWs.Opendatabase _ 
("C:\DB\FIRMA.MDB")
 
_
 
Кестені ашу 
Set 
NewRc 
= 
NewDb.OpenRecordset 
_ 
("SOTR",dbOpenDynaset) 
' Тpaнзaкцияны бастауNewWs.BeginTrans
 
'  Қажетті  жеке  нөмірмен  қызметкерді  табуCrit  = 
"ID = 123" 
NewRc 
.FindFirst 
crit'Іздестіру 
нәтижелерін 
тексеруIf 
П О
1NewRc.NoMatch then NewR^Delete 'Жжою 
орындалдыMsgBoх"Орындалды !" 
Else 
MsgBoх"Жазба табылған жоқ ! " 
NewWs.RollBack 
'ЗакрытьтранзакциюEnd 
End if 
'Транзакцияны өңдеу 
resp = MsgBoх("Өзгерістерді тіркеу",  _ 
vbOkCancel+vbQuestion,"Ақпарат") 
If resp = vbOK then NewWs.CommitTrans 
MsgBoх "Өзгерістер тіркелді ! " 
Else 
NewWs.RollBack 
MsgBoх"Өзгерістер тоқтатылды ! " 
End if