90
2.23-сурет. A сыныбы 2.24-сурет. Рөлдермен байланыс
B сыныбына тəуелділігі
Ассоциация. Бір сыныптың ішінде екіншісі бар. UML асссоциацияның
қатынасымен байланыстырылған сыныптар, бір бірімен қосылады. Ас-
социация нұсқармен немесе онысыз көрсетілуі мүмкін.
Ассоциацияда рөлдерді – сыныптық қатынастағы орынын көрсетуге
жол беріледі. ( 2.24 сур.).
UML тілі ассоциацияның (тəуелділіктің) көптігін (еселігін) көрсетуге
мүмкінді береді. Кӛптік осы сыныптың ассоциацияға қатысатын
объектілерінің
ықтимал
санын
белгілейді.
2.27-кестеде
ассоциациялардың еселігі көрсетілген, ал 2.25-суретте — сыныптар мен
еселік арасындағы ассоциация үлгісі келтірілген.
Агрегация. Тең құқықты сыныптар арасындағы «Бүтін/Бөлік»
қатынасты модельдеу үшін пайдаланылатын ассоциация түрі. Ұшында
боялмаған ромбы бар тұтас сызық түрінде бейнеленеді (2.26-сурет).
Композиция. Тең құқықсыз сыныптар арасындағы «Бүтін/Бөлік»
қатынасты
модельдеу
үшін
пайдаланылатын
ассоциация
түрі.
Композицияның бүтінмен қатынасындағы бөлігі, бүтінге тəуелсіз болып
табылады. Композиция ұшында «Бүтін/Бөлік» қатынасына сəйкес келетін
боялған ромбы бар тұтас сызық түрінде бейнеленеді (2.27 сур.).
Жалпылау. Осындай қатынас жалпы мен нақты арасындағы
байланысты көрсетеді. Мұралану болып табылады. Мұралану кезінде ата-
аналық сыныпты - суперсыныпты жəне кіші сынпыты (мұрагер)
белгілейді. Кіші сынып суперсыныптан тазартылған жəне жаһандық
атрибуттер мен операцияларды мұра етеді. Жалпылау боялмаған нұсқары
бар тұтас сызық түрінде бейнеленеді.
2.27-кесте
Ассоциацияның еселігі
Белгісі
Мағынасы
1
Бір
*
Кез келген сан
1..*
Бірден кем емес
х..у
х –тен у-ке дейін
91
2.25-сурет. «Біреуі көбіне» байланыс
2.26-сурет. Сыныптар
арасындағы агрегация
2.27-сурет. Композиция
2.28-сурет. Мұралану
Нұсқар суперсыныпты көрсетуге тиіс (2.28-сурет.). А сыныбы В сыныбы
үшін суперсынып болып табылады.
Сыныптардың диаграммаларының ақпараттылығын арттыру үшін
оларды түсіндірмелер көмегімен құжаттауға болады. Түсіндірме
диаграмманың
элементтерімен
байланыстыруға
болатын
арнайы
графикалық элементке енгізіледі, бұл 2.29-суретте көрсетілген.
Мəндік саланы жəне ақпараттық жүйені модельдеген кезде əзірлеуші
сыныптардың өздерімен емес, олардың даналарымен – объектілермен
жұмыс істейді. Объект — осы сыныптың іске асырылуы. UML тілінде
сыныптың данасы үшін шартты белгілер пайдаланылады:
Дананыңаты:СыныптыңАты
Сыныптың атын дананың атынан бөліп алу үшін «:» символы
пайдаланылады, оң жақта сыныптың атауы, ал сол жақта дананың атауы
көрсетіледі. Осы құрамдас аттың асты сызылады.
Бұл ретте мыналар ажыратылады (2.30-сурет):
•
атаулы дана (2.30, а сур.). бұл ол үшін оның сыныбы жəне объектінің
сəйкестендіргіші белгілі дана;
•
жасырын дана (2.30, б сур.).Осы данада объектінің атауы жоқ;
2.30. сур. Объектілердің типтері:
а — атаулы дана; б — жасырын дана;
в
—
«жетім»
данасы;
г — мультиобъектілер
2.29. сурет. Түсіндірмені пайдалану үлгісі
92
«жетім»
данасы
(2.30,
в
сур.).
Диаграммада объектінің сəйкестендіргіші
көрсетілген,
бірақ
оның
сыныбы
белгіленбеген;
мультиобъектілер (2.30, г сур.).Осындай
объектілер
2.31-сурет Сыныптың жай-күйі
•
Қайсыбір жиынтық - белгілі бір сыныптан салынған топтама болып
табылады. Топтаманың əр объектісі атрибуттарының мағынасымен
ажыратылады, бірақ осы объектілердің жалпы құрылымы (атрибуттер
жинағы, олардың типтері жəне операциялар жинағы) бар. Объекттер
белгілі бір жай-күйімен сипатталады. Жай-күйі— бұл объект
атрибуттерінің ағымдағы уақыт сəтіндегі мағынасы(2.31сур.).Сыныптар
диаграммасында жай-күйі аталған болуы тиіс. Жай-күйінің атауы төрт
бұрышты жақшада жазылады:
[Жай-күйінің
атауы].
Объектінің сыныпқа тəуелділігін көрсеткен кезде байланыс стереотип
көмегімен типтелуі мүмкін. Стереотип байланыс үстінде қос тырнақшада
көрсетіледі. UML тəуелділік үшін екі стереотипа белгіленген:
instanceOf
— объект сыныптың данасы болып табылады;
instantiate
— объект белгілі бір сыныптың даналарын құрады.
Сыныптарды белгілі бір белгі бойынша топтастыру үшін пакеттер
механизмі қолданылады. Пакет сыныптар аттары кеңістігін межелеуге
мүмкіндік береді. Модельде аттары бірдей, бірақ функционалды мақсаты
бойынша ажыратылатын сыныптар болуы мүмкін. Сыныптың пакетке
тиесілігі құрамдас аты көмегімен белгіленеді:
Пакеттің атауы:
Сыныптың атауы
Пакетте сыныптың аты көрсетілген кезде, ол сы нып операция -
ларының атрибуттері сияқты қолжетімділік ерекшелігімен -
жабдықталуымүмкін.
Пакеттің нұқсасын көрсету үшін UML таңбаланған мағынасы
пайдаланылады (2.32-сур.). Бұл фигуралық жақшада жазылатын
түсіндірме
{ Н ұ с қ а } .
Пакеттерге мынадай стереотиптер қолданымды:
•
facad
(фасад)
—
басқа
пакеттің
ұсынылымы
болып
табылатын пакетті белгілейді,
•
stub
(заглушка) — басқа пакеттің
орынбасары;
•
Subsystem
(қосалқы
жүйе)
—
модельденетін жүйенің тəуелсіз бөлігі;
•
framework
(қаңқа
) —
мəндік салаға
арналған белгілі бір дайын шешімдер жинағын
қамтитын кеңейтілетін пакет
2.32-сурет. Пакеттің
шартты белгісі
Достарыңызбен бөлісу: |
