деректер базасынан белгілі бір ақпарат алу үшін қажет.
Пайдаланушылардың барлық түрлері таңдалуы мүмкін емес. Жеке
ДҚБЖ көмегімен ақпараттық жүйелерді әзірлеу кезінде DBA әкімшісі,
бағдарлама әкімшісі және әзірлеуші жиі бір адамда бар. Дегенмен ірі
фирмаларда немесе корпорацияларда бизнес-процестердің барлығын
немесе көпшілігін автоматтандыру үшін пайдаланылатын күрделі
корпоративтік дерекқорларды құру кезінде қосымшалар әкімшілері мен
даму бөлімдері топтары болуы мүмкін.
Ең күрделі міндеттер дерекқордың әкімшілік тобына
тағайындалады.
Дерек қорларының әкімшілері — дерекқорды әзірлеудің бастапқы
кезеңінде оны оңтайлы ұйымдастыру және соңғы пайдаланушыларды
бір уақытта пайдалану үшін жауапты пайдаланушылар тобы. Даму және
қайта құру кезеңінде бұл пайдаланушылар тобы осы операцияны
өзгертпей немесе тоқтатпай дерекқорды дұрыс қайта құру мүмкіндігіне
жауапты болып табылады.
Әкімшілік топтың құрамында ДҚ болуы керек:
■
жүйелік талдаушылар;
■
деректер құрылымдарының дизайнерлері және сыртқы ақпаратқа
қатысты деректер банкі;
■
деректерді өңдеу процесін жобалаушылар;
■
жүйелік және қолданбалы бағдарламашылар;
■
операторлар және техникалық қызмет көрсету бойынша мамандар.
ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ.
СУБД НЕГІЗГІ ФУНКЦИЯСЫ
Қолданбалы бағдарлама тұрғысынан файл - бұл деректерді оқи
алатын және жаза алатын сыртқы жады деп аталатын аумақ.
Файлдарды атау ережелері, файлда сақталған деректерге қол
жеткізу жолы және осы деректер құрылымы нақты файлды басқару
жүйесі мен файл түріне байланысты болады. Файлды басқару жүйесі
сыртқы жадты бөлу функцияларын қабылдайды, файл есімдерін сыртқы
жадыдағы сәйкес мекенжайларға салыстыру, деректерге қол
жетімділікті қамтамасыз етеді. Алайда бұл қарапайым ақпараттық
жүйелерді құру үшін жеткіліксіз. Файлды басқару жүйелері мүмкіндік
бермейді.
1 2 7
логикалық түрде үйлестірілген файлдар жиынтығын қолдау, деректерді
басқаруға арналған тіл қамтамасыз ету, әр түрлі ақаулардан кейін
ақпаратты қалпына келтіру және бірнеше пайдаланушылардың бір
уақытта жұмыс істеуі. Бағдарлама бағдарламасы осы қасиеттері бар
кейбір деректерді басқару жүйесіне сүйенуі керек. Мұндай жүйе
дерекқорды басқару жүйесі болып табылады.
Деректерді өңдеу жүйелері нақты деректерді, дерекқорды басқару
жүйесін және дерекқорды басқару жүйесі арқылы деректерге қол
жеткізетін қолданбалы бағдарламаны қамтиды.
Деректер қорын басқару жүйелері мынадай функциялары бөлінуі
мүмкін:
■
сыртқы жадыдағы деректерді басқару;
■
белсенді жадыдағы деректерді басқару;
■
транзакцияларды басқару;
■
тіркеу, сақтық көшірме жасау және қалпына келтіру;
■
ДҚ тілдерін қолдау.
Сыртқы жадыдағы деректерді басқару (дискідегі). ДББЖ
пайдаланушыларға мүмкіндікті қамтамасыз етуі тиіс:
■
дерекқорда деректерді сақтау, алу және жаңарту;;
■
деректерге қол жеткізуді бақылау;
■
бірнеше қолданушылардың қатарлас жұмысын қамтамасыз ету;;
■
деректер тұтастығын сақтау.
Деректерді алу, сақтау және жаңалау деректер қорында — ДҚБЖ-
ның ең негізгі функциясы. Және бұл функцияны орындау жолы соңғы
пайдаланушыдан (ДББЖ файлдық жүйені пайдаланады ма, файлдар
қалай ұйымдастырылғандығын және т.б.) жасырын болуы керек.
Деректерге қол жетімділікті бақылау — бұл құпия сөзді қорғауды,
дерекқорға қол жеткізу деңгейін және оның жекелеген элементтерін
және т.б. қолдана отырып, дерекқорға рұқсаты бар тек рұқсат беру
мүмкіндігі. Әрбір пайдаланушы өзінің дерекқорынан оның
пайдаланушының құқықтарына сәйкес қол жетімді деректермен жұмыс
істей алады. Осылайша, деректерді басқару жүйелерінде қауіпсіздік
қамтамасыз етіледі.
Параллелизмді басқару ДҚБЖ-нің бір мезгілде қол жетімділігімен
көптеген пайдаланушылардың деректерді дұрыс жаңартуға кепілдік
беретін механизмі бар. Бірлескен операциядағы қақтығыстар
мәліметтердің логикалық тұтастығын бұзуға әкелуі мүмкін, сондықтан
жүйе деректерді басқа біреу пайдаланған кезде пайдаланушыны
деректерді жаңартуға кедергі келтіретін шараларды қамтамасыз етуі
керек. Сипатталған жағдайда «бұғаттау» сияқты атаулар
пайдаланылады.
1 2 8
Бұғатталған жазбалардың саны бойынша бір-бірінен ерекшеленетін
құлыптардың әртүрлі түрі - кесте, бет, жол және басқалары бар.
Деректер бүтіндігін қолдау ол деректер мен олардың өзгерістері
белгіленген ережелерге сәйкес келетін бақылау құралдары арқылы
жүзеге асырылады. Дерекқордың тұтастығы дерекқордың сипаты болып
табылады, яғни ол толық, дәйекті және тиісті түрде көрсетілетін
тақырыптық аймақ туралы ақпаратты қамтиды. Дерекқордың
тұтастығын сақтау дерекқордағы сәйкессіздік болған жағдайда
тұтастықты тексеруді және оны қалпына келтіруді қамтиды.
Дерекқордың тұтастығы дерекқорда сақталған деректер
қанағаттандыруы қажет шарттар түрінде тұтастығы шектеулерімен
сипатталады. Осындай жағдайлардың мысалы дерекқорда сақталатын
нысандар атрибуттарының ықтимал мәндерінің ауқымын шектеу немесе
салыстырмалы дерекқорлар кестелеріндегі қайталанатын жазбалардың
болмауы болып табылады.
Белсенді жадыда деректерді басқару. ДҚБЖ жұмыс істейтін
деректер базасының көлемі өте үлкен - әдетте, ол ЖЖҚ қол жетімді
мөлшерінен әлдеқайда көп. Әрбір деректер элементіне қол жеткізу
кезінде сыртқы жадымен алмасу орындалса, бүкіл жүйе сыртқы жады
құрылғысының жылдамдығымен жұмыс істейтін болады. Іс жүзінде бұл
жылдамдықты көбейтудің жалғыз жолы - ЖЖҚ деректерін буферлеу.
Буферлер - сыртқы және оперативті жады арасында алмасуды
жылдамдатуға арналған ЖЖҚ аумақтары. Аралық деректер базасына
уақытша деректер қорын сақтайды, деректерді деректер базасына
кіргенде пайдалануға арналған немесе өңдеуден кейін дерекқорға
жазуға жоспарланған.
Дамып келе жатқан ДҚБЖ аралық буферлерді өздерінің жиынтығын
қолданады, олар аралық буферлерді өзгертуге арналған ережелерімен
ерекшеленеді. Болашақта компьютердің саны соншалықты үлкен
болады, бұл буферлинг туралы алаңдамауға мүмкіндік береді.
Транзакцияны басқару. Транзакция— бұл деректер базасы
бойынша ДҚБЖ-нің бір бүтін деп есептейтін әрекеттер жиынтығы, яғни
барлық операциялар орындалатын деректермен операциялардың
кезектілігі немесе олардың ешқайсысы («барлығы немесе ештеңе»
принципі) болып табылады.
Егер транзакция сәтті болса, ДҚБЖ осы транзакциямен жасалатын
дерекқордың өзгерістерін сыртқы жадыда анықтайды,
129
Достарыңызбен бөлісу: |
