Ш657 Технологиялық ҥрдістерді автоматтандыру: кәсіби орта
білім беру мекемелерінің студенттеріне арналған оқулық / В. Ю. Шишмарѐв. — 10- басылым., стер. — М. :
«Академия» баспа орталығы, 2016. — 352 б.
ISBN 978-601-333-119-5 (каз.)
ISBN 978-5-4468-3084-8 (рус.)
Оқулық «Технологиялық үрдістерді және ӛндірісті (салалар бойынша) автоматтандыру», «Машина жасау технологисы» мамандықтары үшін ФГОС СПО сәйкес кәсіби модульдерді игеру барысында қолданылуы мүмкін.
Ӛнімділікті арттыру мен ӛндірісті тиімді ету жолдары сипатталған. Жүк тиеуді автоматтандыру сұрақтары және дайындық қондырғылары, дайындау-мӛрлеу жұмыстары, темір кесу құрылғыларында бұйымдарды ӛңдеу, СЕЖ жүйелері, автоматтық желілер, жинау және бақылауды автоматтандыру. Автоматтандырудың маңызды/перспективті бағыттары қарастырылған: ӛнеркәсіптік жұмыстар, робототехнологиялық кешендер және икемді ӛндірістік жүйелер.
Орта кәсіби білім беру мекемелерінің студенттері үшін. Автоматтандыру бойынша тәжірибелік тапсырмалар орындаумен айналысушы мамандарға пайдалы болуы мүмкін.
ӘОЖ 681.5(075.32) КБЖ 32.965я723
ISBN 978-601-333-119-5 (каз.)
ISBN 978-5-4468-3084-8 (рус.)
© Шишмарѐв В. К)., 2005
© «Академия» білім беру басылым орталығы, 2009
© Рәсімдеу. «Академия» баспа орталығы, 2009
КІРІСПЕ
Технологиялық үрдістерді автоматтандыру да, кез-келген басқа ғылымдар сияқты қарастырылатын құбылыстар, шешілетін мәселе және туындайтын сұрақтардың бірегей талқылануын қамтамасыз ету үшін нақты және дәл негізгі түсініктерді иеленуі тиіс.
«Автоматтандыру» сӛзі гректің «автоматос» сӛзінен шыққан, бұл
«ӛздігінен қозғалатын» деген ұғымды білдіреді. Біз «автоматтандыру» терминін гректің «автоматос» сӛзінің сӛзбе-сӛз аударылуындағыдай емес, оны адам қатысуынсыз ӛндірістік үрдіс операциясының орындалуы тиіс әрекетінен, оның бақылануын қоса алғандағы барлық әрекеттердің үздіксіз жүзеге асырылуы деп білеміз. Адам тек құрылғыны қосып және оның жұмыс істеуін ғана бақылайды.
Автоматтандыру үрдістері белгілі бір іс-әрекетті орындаумен қатар, кӛңіл кӛтеру мақсатында қолдануға арналған түрлі автоматтар жасаушы ғалымдар мен тәжірибе жасаушылар жұмыстарын. б.э.д. I ғасырдың басында Герон Александрийский «Пневматика» және «Ме- ханика» жұмыстарында онымен және оның ұстазы Ктесибимен жасалған автоматтардың сипаттамасын келтірді: онда шіркеу есіктерін ашуға және құрбандық шырағын жағуға арналған пневматикалық автоматты; таксометрді еске салатын жолдың ұзақтығын автоматты ӛлшеуге арналған сулы ағзаны; «қасиетті» суды сатуға арналған автоматты — сусындар сатуға арналған автоматтың бір үлгісі; механикалық қуыршақтар сахнасын сипаттады. Геронның ойлары ӛз заманында кеңінен қолданыс таппады.
I ғасырдың орталарында әрекет етулері адам іс-әрекеттеріне ұқсас автоматтар шығарыла бастаған. XIII ғасырда неміс философ-схоласты және алхимигі Альберт фон Больштадт есіктерді ашып және жауып тұруға арналған «темір адам» құрастырған болатын. VIII ғасырда швейцар сағат жӛндеушілері Пьер Дро мен оның ұлы Анри қаздың қауырсынынан қағазға жазу жазатын механикалық жазғышты жасап шығарды: механикалық суретші адамның басы мен мүсіндерн сала бастаған; сол сияқты музыкалық пьесаны орындаушы механикалық пианистті жасаған. Дролар сиқыр жасады деген айып тағылып, жасауылдармен түрмеге жабылды. XVIII ғасырда орыстың ӛздігінен үйренуші механигі И.П. Кулибин жұмыртқа кӛлеміндегі сағатқа таңылған «автоматтар сахнасын» жасады. Әр сағат сайын сағат жабынының есігі айқара ашылып және әуенге айнала билеген мүсіндерді кӛруге мүмкіндік болатын. Бұл «Театр» Петербургтегі Мемлекеттік Эрмитажда сақталған.
XVIII соңы — XIX ғасырдың бас кезінде Еуропада ӛнеркәсіптік тӛңкеріс кезеңінде автоматтандыруды ӛндіріске енгізе бастайды. 1765
3
жылы И. И. Ползуновтың бу машинасының қазандығындағы су деңгейін автоматты реттеушісі, 1784 жылы — Д. Уаттың бу машинасы жылдамдығын автоматты реттеушісі, 1804— 1808 жылдары — Жаккард перфотаспасынан тігін станоктарын бағдарламалық басқару жүйесі пайда болады. Автоматтандырудың жүз елу жылға созылған бұл кезеңі ғылым мен техникада зор рӛль атқарып және машина жасауда ӛндірістік үрдістерді жоғары қарқынмен автоматтандыруға мүмкіндік беретін автоматтандырудың негізгі қағидаттарын анықтауға алып келді.
тарау
Достарыңызбен бөлісу: |
