Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

Графикалық дизайн - үйлесімді және тиімді визуалды-баспа ортасын құру 
үшін  көркемдік-жобалық  іс-шаралар.  Графикалық  дизайн,  бір  жағынан,  кітап 
басып  шығару  және  полиграфиялық  дизайн  дәстүрлеріне  негізделген,  ал 
екінші жағынан - адамның көру арқылы қабылдау ерекшеліктері туралы қазіргі 
заманғы идеяларға негізделген. 
Веб-дизайн  (ағылшыннан  weб-design)    мағынада  -  веб-беттердің  визуалды 
безендірілуі.  Полиграфиялық  дизайн  және  беттеу  қағаз  басылымына  қандай 
рөл атқарса, ол сайт үшін сондай рөл атқарады. Қазіргі уақытта «веб-дизайн» 
термині  құрылымды  жобалау,  тек  интернет-ресурстың  идеологиялық 
тұтастығын емес, сондай-ақ кез-келген электронды жарияланымның, сондай-ақ 
осы  интернет-ресурсты  немесе  электронды  жарияланымды  пайдаланудың 
ыңғайлылығын білдіреді. 
 
             
КӨРУ АРҚЫЛЫ ҚАБЫЛДАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Адам қабылдауды, көру, есту, дәм сезу, иістерді тану және заттарды сипап 
тану  қабілеті  ретінде  қарастырады,  бірақ  бұл  пікір  шындыққа  толық  сәйкес 
келмейді. Қабылдау  –тек  қана  айналадағы шындықты  бейнелеу  процесі  емес, 
сонымен бірге алынған ақпаратты ақылға қонымды түсіндіру болып табылады. 
Нәтижесінде,  алынған  ақпарат  оның  ерекшеліктері  немесе  қате  түсінік  мен 
жалған  сенім  әсерінен  бұрмалануы  мүмкін.  Адамдар  белгілі  бір  ақпаратты 
стандарттарға  үйреніп,  кейде  сол  стандарттарға  сәйкес  келмейтін  ақпаратты 
мүлдем қабылдай алмайды.  
Өздеріңіз  білетіндей,  барлық  ақпараттың  90%  -ын  адам  көзімен 
қабылдайды.  Көру  қабілеті,  әртүрлі  нысандардан  шағылысатын  жарық 
толқындары көздің жанарына түсіп, олардың кішірейтілген бейнесі көз түбіне 
проекциялануымен  түсіндіріледі.  Бұл  кескін  тек  қана  кішірейтілген  емес, 
сонымен қатар аударылған, үш өлшемді емес, жалпақ болады. Сонда адам көзі 
қоршаған айналадағы объектілерді жалпақ, аударылған және кішірейген сурет 
ретінде  алған  жағдайда,  қалай  ол  әлемнің  шынайы  түрін  көреді?  Жауап 
қарапайым: ми көзден ақпаратты алған кезде, ол лезде бар ақпарат арқылы оны 
өңдейді.  Және  процесс  соншалықты  жылдам  өтетіндіктен,  мидың  көзден 
келетін жүйке импульстарын қалай өңдейтіні түсініксіз. 
Мидың  визуалды  ақпаратты  өңдейтін  кейбір  принциптерін  қарастырайық. 
Көрнекі  қабылдаудың  ең  маңызды  қағидаларының  бірі  өлшемнің 
тұрақтылығы  қағидаты  деп  аталады.  Мысалы,  1  м  80  см  болатын  тұрған 
адамға қарасаңыз, оның көрінісі көз торының барлық аймағын қамтиды. Егер 
сол адам бірнеше метр қашықтыққа алыстаса, онда оның көздің торына түсетін 
проекция  мөлшері  азая  түседі,  бірақ  оның  бойы  туралы  түсінік  өзгермейді, 
яғни, осы адамның бойы туралы ақпарат еске сақталады және көздің торының 
түскен проекцияның азайтылғаны ескерілмейді . Үлгілердің  
тұрақтылығы  принципі  өте  үлкен  қашықтықтан,  мысалы,  ұшақ  терезесінен 
қараған  кезде  бұзылады.  Бұл  жағдайда  машиналар  мен  үйлер  ойыншық 
модельдері болып көрінеді. Сондай-ақ, өлшемдердің тұрақтылық қағидаты жиі 
адам  бейтаныс  заттармен  айналысқан  кезде  жиі  жұмыс  істемейді,  сондықтан 
мұндай  объектілердің  сызбалары  мен  суреттеріне  міндетті  түрде  сызғыш 
немесе  бәріне  белгілі  бір  затты  қояды,  ал  сәулет  сызбаларында  және 
макеттерде әдетте адамдар фигураларын қолданады. 
      10 
 
1. 2. 

 
Өлшемдердің 
тұрақтылық 
қағидатына 
қосымша 
нысандардың 
тұрақтылығы,  жарықтылығы  және  орналасуының  қағидаттары  да  бар. 
Нысандарға  әртүрлі  бұрыштардан  қараған  кезде,  көздің  торындағы  бейненің 
өлшемі  ғана  өзгермей,  сонымен  қатар  пішіні  де  өзгереді.  Егер  сіз  монетаны 
жоғарыдан қарасаңыз, дөңгелек, монетаға шетінен қарасаңыз, тіктөртбұрышты 
көресіз,  бірақ  әркім  бұл  монета  дөңгелек  екенін  және  оның  пішіні 
өзгермейтінін біледі. Пішіннің, сондай-ақ өлшемдердің тұрақтылық қағидасы 
таныс объектілерге ғана таралады. 
Жарықтылықтың  тұрақтылық  қағидасы  түрлі  жарық  жағдайларында 
заттарды  тануға  мүмкіндік  береді.  Қозғалыс  кезінде  тыныштықта  тұрған 
объектілерді  қараған  кезде  орналасудың  тұрақтылығы  принципі  жұмыс 
істейді. 
Көз  жанарына  әсер  еткен  шағылысқан  толқындар,  өздері  көрсететін 
объектілер  туралы  ешқандай  ерекше  ақпарат  бермейтінін  атап  өту  маңызды. 
Дегенмен,  адам,  мысалы,  шөптен  ағашты  айырады,  ал  діңді,  бұтақтар  мен 
жапырақтарды  тәуелсіз  заттар  ретінде  емес,  ағаштың  бөліктері  ретінде 
қабылдайды.  Мидың  бейнелерді  алынған  суреттерден  тұтас  бейне  етіп  көру 
бейімділігі, кейде көздің көрмейтін кескіндері қабылданатыны және керісінше, 
көзді  көретін  нәрселердің  қабылданбайтынына  әкеледі.  Мысалы,  көздің 
торында «соқыр дақ» деп аталады жер бар. Егер объектіге қараған кезде, оның 
бөлігі соқыр даққа түсірілсе, онда кескінде ақ жер пайда болады. Бірақ ми бұл 
айырмашылықты толтырады, және адам объектілерді тұтастай көреді. 
Адамдар қоршаған ортаны түсінуге сәйкес келетін суреттерді көреді. Бірақ 
олар  кейде  қоршаған  ортаны  дұрыс  түсінбейді.  Түсіндірудің  қателіктері 
бойынша, көзге көрінетін иллюзия негізделеді. Олардың кейбіреулері сур. 1.1. 
көрсетілген.  Кішкентай  шеңберлермен  қоршалған  шеңбер  үлкен  диаметрмен 
қоршалғаннан  қарағанда  диаметрде  үлкенірек  көрінеді.  Шындығында  олар 
бірдей  (1.1,  а  суретті  қараңыз).  Тік  сызықтармен  шектелген  сегмент 
айналасында  бос  орын  болған  жағдайда  қысқа  көрінеді  (1.1-сурет,  б-суретті 
қараңыз).  Мұндай  иллюзиялардың  пайда  болу  себебі  –  адамның  объектілерді 
қоршаған ортамен салыстырып қабылдау бейімділігі. 
Сондай-ақ,  адамдар  көрсетілген  бағыт  бойы  көзқарас  ұстауға  бейім.  Бұл 
сондай-ақ көру иллюзиялардың негізі болуы мүмкін, мысалы, 
 
 
        Сурет. 1.1. Қоршаған ортаның объектінің айқын өлшеміне әсері: а - шеңберді 
көру арқылы қабылдау; б - сегментті қабылдау 
 
 
 
 
                                                                                                                                   11