Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

193 
 
 
 
 
 
 
 
5.13-сурет. Адамдар бөлімі
 
 
5.14-сурет. Exchange ActiveSync (EAS) қосымшасы
 

 
 
194 
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
 
1. 
Компьютерлік желі дегеніміз не?
 
2. 
Аумақтық үлестіруге байланысты компьютерлік желілердің түрлерін 
атаңыз.
 
3. 
Деректерді жіберу ортасына байланысты компьютерлік желілердің 
түрлерін атаңыз.
 
4. 
Компьютерлік желі тұрғысынан хаттама дегеніміз не?
 
5.  Ethernet дегеніміз не?
 
6. 
Ethernet түрлерін көрсетіңіз және олардың сипаттамаларын атаңыз.
 
7.  TCP / IP хаттамасын пайдаланып деректерді беру ерекшеліктері мен 
принциптерін атаңыз.
 
8. 
OSI стандартында қанша деңгей бар? OSI деңгейінің әрқайсысының 
қысқаша сипаттамасын беріңіз.
 
9. 
Компьютерлік желілердің негізгі топологияларын атаңыз.
 
10. 
Бұрылған жұп дегеніміз не?
 
11. 
Негізгі желілік құрылғыларды атаңыз.
 
12. 
Сервер  дегеніміз  не?  Кәдімгі  сервер  мен  блейд-сервер  арасындағы 
айырмашылық қандай?
 
13. 
Жұқа клиент дегеніміз не?
 
14. 
Желілік адаптер не үшін қажет?
 
15. 
Желілік концентратор және коммутатор не үшін қажет?
 
16. 
Аутентификация мен авторизацияның айырмашылығы неде?
 
17. 
Интернет дегеніміз не?
 
18. 
Негізгі интернет-серверлерін атаңыз. Олардың әр қайсысының бағыттары 
қандай?
 
19. 
Microsoft  Outlook  2013  бағдарламалық  жасақтамасының  құрамдас 
бөлігінің  мақсатын  түсіндіріп,  негізгі  функционалды  мүмкіндіктерін 
атаңыз.
 
ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС ТАҚЫРЫПТАРЫ
 
1. 
Электрондық поштада жұмыс жасау.
 
2.  HTML мен жұмыс жасау. HTML-кодын зерделеу. Негізгі тегтар. Мәтінді 
форматтау тегтары.
 
3.  HTML-дың негізгі тегтары. Тізімдер.
 
4.  HTML-дың негізгі тегтары. Кестелер.
 
 

195 
 
 
 
6-
тарау
 
АҚПАРАТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІК 
ҚАУІП-ҚАТЕР ТҮРЛЕРІ, ҚАУІП-ҚАТЕРГЕ ҚАРСЫ ТҰРУ 
ТӘСІЛДЕРІ  
Компьютерлік  қатерлердің  негізгі  түрлері  зиянды  бағдарламалар 
қатарына жатады.
 
Зиянды  бағдарлама  (malware,  malicious  software  —  зиянды 
бағдарламалық  жасақтама)  –  бұл  компьютердің  компьютерлік 
ресурстарына рұқсатсыз қол жеткізуді немесе компьютерде сақталған 
ақпаратты  ЭЕМ  компьютерлік  ресурстарды  рұқсатсыз  пайдалану 
мақсатында  ақпаратты  көшіру,  бұрмалау,  жою  немесе  ауыстыру 
арқылы  ақпарат  иесіне  және  /  немесе  компьютер  иесіне  немесе  ЭЕМ 
компьютер желісінің иесіне зиян келтіруі мүмкін.
 
Зиянды бағдарламалардың негізгі түрлерін қарастырайық.
 
Вирустар  (viruses):  оларға  басқа  бағдарламаларға  зиян  тигізетін 
бағдарламалар жатады - вирус жұқтырған файлдарды іске қосу кезінде 
бақылауды алу үшін олар өз кодын қосады. Бұл қарапайым анықтама 
вирустың  негізгі  әрекеті  -  жұқтыруды  анықтауға  мүмкіндік  береді. 
Вирустардың жылдамдығы құрттарға қарағанда біршама төмен.  
Құрттар  (worms):  зиянды  бағдарламалардың  осы  санаттарын 
тарату  үшін  желілік  ресурстарды  пайдаланады.  Бұл  санат    атауы 
құрттардың 
компьютерден 
компьютерге 
жіберіп, 
желілерді, 
электрондық  поштаны  және  басқа  да  ақпараттық  арналарды 
пайдаланып  «еңбектеу»  мүмкіндігі  негізінде  берілді.  Құрттардың 
көбею  жылдамдығы  жоғары.  Олар  компьютерге  еніп,  басқа 
компьютерлердің  желілік  мекенжайларын  есептеп,  көшірмелерін  осы 
мекенжайларға  таратады.  Желі  мекенжайларынан  басқа  электрондық 
пошта 
клиенттерінің 
мекенжай 
кітабының 
деректері 
жиі 
пайдаланылады.  Зиянды  бағдарламалардың  осы  санатының  өкілдері 
кейде  жүйелік  дискілерде  жұмыс  файлдарын  жасайды,  бірақ  олар 
компьютердің ресурстарына (оперативтік жадынан басқа) қол жеткізе 
алмайды. 
Троян  бағдарламасы  (trojans):  зардап  шеккен  компьютерлерде 
6.1. 

 
 
196 
рұқсат етілмеген әрекеттерді жасайтын бағдарламалар, яғни қандай да 
бір  жағдайларға  байланысты  олар  дискілердегі  ақпаратты  бұзады, 
жүйені  ұстап  қалады,  құпия  ақпаратты  ұрлайды  және  т.с.с.  Зиянды 
бағдарламалардың  бұл  класы  бұл  терминнің  дәстүрлі  мағынасында 
вирус  емес  (яғни,  басқа  бағдарламаларға  немесе  деректерге  әсер 
етпейді);  Трояндар  компьютерлерге  өздігінен  ене  алмайды  және 
зиянкестердің  пайдалы  бағдарламалық  жасақтаманың  астында 
таратылады. Бұл жағдайда олардан туындаған залал дәстүрлі вирустық 
шабуылдан бірнеше есе асып кетуі мүмкін. 
Тыңшы-бағдарламалар:  жеке  қолданушы  немесе  ұйым  туралы 
ақпаратты  олардың  рұқсатынсыз  жинауға  мүмкіндік  беретін 
бағдарлама.  Компьютерде  тыңшы  бағдарламаларының  болуы  туралы 
сіз біле алмайсыз. Әдетте олардың мақсаты:
 
■ 
компьютердегі пайдаланушы әрекеттерін бақылау;
 
■ 
қатқыл  дискінің  мазмұны  туралы  ақпаратты  жинау;  бұл  жағдайда, 
көбінесе  компьютерде  орнатылған  бағдарламалық  жасақтама 
тізімін жасау мақсатында кейбір каталогтарды және жүйелік тізімді 
сканерлеу туралы;
 
■ 
байланыс  сапасы,  интернетке  қосылудың  жылдамдығы  және  тәсілі 
туралы ақпаратты жинау және т.б.
 
Алайда  бұл  бағдарламалар  ақпарат  жинаумен  шектелмейді,  олар 
қауіпсіздікке  нақты  қатер  ұсынады.  Белгілі  бағдарламалардың  кем 
дегенде  екеуі  -  Gator  және  eZula  -  шабуылдаушы  ақпаратты  жинауға 
ғана  емес,  басқалардың  компьютерін  басқаруға  мүмкіндік  береді. 
Тыңшылық  бағдарламалардың  тағы  бір  мысалы  -  компьютерде 
орнатылған  браузерге  және  трафикті  қайта  бағыттауға  арналған 
бағдарламалар.  Бір  веб-сайттың  мекенжайының  өтініші  бойынша 
толығымен  ашылған  болса,  сіз  осыған  ұқсас  бағдарламалармен 
кездескен болуыңыз әбден мүмкін.    
 
 
Тыңшылық  бағдарламалардың  бір  түрі  фишинг-жіберілім  болып 
табылады.
 
Фишинг 
(phishing): 
поштаны 
жіберу, 
оның 
мақсаты 
пайдаланушыдан,  әдетте,  қаржылық  сипаттағы  құпия  ақпаратты  алу 
болып  табылады.  Мұндай  хаттар  банктік  құрылымдардан,  танымал 
брендтердің  компанияларынан  келетін  жазбалармен  жасалуы  мүмкін. 
Мысалы хаттарда оның несие картасының нөмірі және басқа да құпия 
ақпараты  сұралатын  пайдаланушыдан  белгілі  бір  жалған  сайтқа 
байланыс бар.
 
Бағдарлама-жарнамалары 
(adware): 
пайдаланушының 
рұқсатынсыз  жарнаманы  көрсету  мақсатында  бағдарламалық