Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

173 
 
 
 
 
 
 
5.6-сурет. Ағаш түріндегі топология желісі 
Тәжірибеде  сегіз  немесе  он  алты  сызықты  қосуды  қамтамасыз 
ететін  ағаш  құрылымының  екі  түрі  қолданылады.  Ең  көп  дегенде  үш 
станцияны  қосуға  болатын  құрылғы  пассивті  концентратор  деп 
аталады.  Әдетте  пассивті  концентратор  тармақтағыш  ретінде 
пайдаланылады. 
Ол 
күшейткішке 
мұқтаж 
емес. 
Пассивті 
концентраторды  қосудың  алғышарты,  жұмыс  станциясына  барынша 
мүмкін қашықтық бірнеше ондаған метрден аспауы керек..
 
ЖЕЛІЛІК ҚҰРЫЛҒЫЛАР, ЖЕЛІДЕГІ ЖҰМЫСТАР
 
Деректер  желі  арқылы  берілуге  дайын  болған  кезде,  олар  электр 
сигналына  айналады.  Бұл  сигналдар  электромагниттік  толқындар 
(аналогтық  сигнал)  немесе  кернеу  пульсациалары  (сандық  сигнал) 
5.5. 

 
 
174 
ретінде  жасалады.  Бір  компьютерден  басқа  сигналға  көшіру  үшін  бір 
жерден екінші жерге физикалық түрде көшу керек. Сигналды берудің 
физикалық  жолы  бар  жіберу  ортасымен  анықталады.  Сигнал 
трансмиттің  ортасына  таратқыш  компьютерден  кіреді,  таратушы 
ортаға  беріледі,  содан  кейін  қабылдағыш  компьютермен  беріледі. 
Қазіргі  уақытта  жіберу  ортасының  екі  түрі  бар:  кабельдік  және 
сымсыз. 
Деректерді  жіберудің  кабельді  орталары.  Деректерді  жіберудің 
кабельді  орталары  қатаң  белгіленген  жол  бойында  дабыл  беруді 
қамтамасыз етеді.  Қазіргі  уақытта  кабельді  тасымалдауға  арналған  ең 
көп  таралған  медиа  бұралмалы  жұппен  және  оптикалық  кабельмен 
ұсынылған.
 
Б ұ р а л м а л ы   ж ұ п .   Бұл  кабель  екі  немесе  одан  да  көп  мыс 
өткізгіштерден  тұрады,  және  өздерінің  арасында  олар  пластикалық 
оқшаулаумен қорғалады (5.7-сурет). Тығыз өткізгіштер сырттан басқа 
оқшаулағыш  қабатпен  қорғалған.  Жетектегі  сымдар  өткізгіш  арқылы 
электр  тогының  берілуіне  байланысты  пайдалы  сигналдың 
бұрмалануын  азайтады.  Физика  тұрғысынан  мұндай  бұрмалау  үрдісі 
дабылдардың араласуы деп аталады.
 
Қазіргі  уақытта  кабельдер  бірнеше  вариация  «бұралған  жұптар»  
бар:  экрандалмаған  бұралған  жұп  кабелі  және  экрандалған  бұралған 
жұп  кабелі.  Қорғалған  бұрылысты  жұпты  өндіру  кезінде  сырғалған 
сымдар  қосымша  металды  қабықпен  -  қалқанмен  қоршалған.  Бұл 
қосымша қабық сыртқы электромагниттік кедергілерден бұралған жұп 
арқылы  берілген  пайдалы  дабылды  қорғауды  қамтамасыз  етеді. 
Экрандалмаған бұралмалы жұп қосымша ішкі металл экранға ие емес. 
RJ-45  қосқыштары  қорғалмаған  бұралған  жұп  кабельдерді  қосу  үшін 
қолданылады.  Сырттай  қарағанда  олар  телефон  кабелін  жалғауға 
арналған қосқыштарға өте ұқсас. 
 
5.7-сурет. Компьютерлік желілерге арналған кабельдер: 
а — бұралған жұп; б — коаксиалды кабель: 1 — орталық сым; 2 — изолятор; 
3 — экран; 4 — сыртқы оқшаулағыш және қорғаныс 
қабықшасы. 

175 
 
 
 
 
 
5.8-сурет. Оптикалық кабельдің конструкциясы: 
1 — оптикалық талшық; 2, 4 — толықтырғыш; 3 
— орталық күш элементі (болат трос); 5 — 
қорғаныс қабықшасы 
 
 
О п т и к а л ы қ   к а б е л ь .   Ол  жарық  импульс  түрінде  дабыл  беру 
үшін  қолданылады.  Оптикалық  кабель  пайдалы  дабылдың  өте  төмен 
шығындарын  қамтамасыз  етеді  және  оның  арқасында  деректерді  өте 
алыс қашықтыққа (қазіргі уақытта бірнеше ондаған километрге дейін) 
тасымалдауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар жарық сигнал ретінде 
пайдалану  арқылы  сыртқы  электромагниттік  кедергілерден  толық 
қорғау  қамтамасыз  етіледі.  5.8-суретте  ОК-М  оптикалық  кабелінің 
құрылысы көрсетілген.
 
Осындай  кабельдерде  өткізгіш  ретінде  физикалық  қауіпсіздікті 
оқшаулау  арқылы  сырттан  қорғалған  шыны  немесе  пластикалық 
талшықтар  қолданылады.  Оптикалық  талшық  -  салыстырмалы  түрде 
қымбатқа түсетін тасымалдағыш (жұптық және коаксиалды кабельмен 
салыстырғанда),  бірақ  қазіргі  кезде  жоғары  жылдамдықты  және 
кеңейтілген байланыс желілерін құру үшін белсенді қолданылады.
 
Деректерді 
жіберудің 
сымсыз 
орталары. 
Сымсыз 
тасымалдағыштарда  сигналдар  түрлі  радиация  түрлерімен,  мысалы 
радиотолқындар,  микротолқынды  сәулелену,  инфрақызыл  сәулелену 
және  т.б.  арқылы  берілуі  мүмкін.  Желіде  пайдалы  сигнал  әрдайым 
тарату  ортасын  пайдаланып  толқындар  түрінде  беріледі.  Мысалы 
кабельдік  орталарда  сигнал  белгілі  бір  жиіліктегі  электромагниттік 
толқындар  түрінде  беріледі.  Оптикалық  кабельде  сигнал  жарық 
толқындары түрінде беріледі (бұл бірдей электромагниттік толқындар, 
бірақ  әлдеқайда  жоғары  жиілікті).  Атмосфераны  пайдаланатын 
сигналдарды  беру  радиотолқындар  жиілігінде,  АЖЖ  немесе 
инфрақызыл  сәуле  арқылы  берілетін  электромагниттік  толқындар 
арқылы жүзеге асырылады.
 
Деректерді  қабылдау/жіберу  құрылғысы.  Деректерді  жіберу  / 
қабылдау  құрылғылары  тасымалдағыш  ортасына  қосылады,  жіберуші 
компьютер  жібергенде  сигнал  қалыптастырады  және  оны  қабылдау 

 
 
176 
жағында  беру  ортасынан  алуға  болады.  Барлық  жіберу  /  қабылдау 
құрылғылары  пайдаланылатын  таратушы  тасымалдағыштың  түрімен 
сипатталады  және  деректерді  беру  жылдамдығында  және  олар 
орындалатын  қосымша  функциялармен  ерекшеленеді.  Осындай 
құрылғылардың мысалдары: желілік карталар, қайталама құрылғылар, 
концентраторлар,  қосқыштар,  радиоқабылдағыштар  /  таратқыштар, 
инфрақызыл сәулелену қабылдағыштары / таратқыштары және т.б.
 
Желілік  карта  (Network  Adapters,  5.9-сурет)  —  бұл  компьютерде 
орнатылған  және  желімен  өзара  әрекеттесу  мүмкіндігін  беретін 
құрылғы.  Қазіргі  уақытта  көптеген  түрлі  желілік  карталар  өндіріледі. 
Ең көп таралған карталарда компьютердің аналық платасының кеңейту 
ұясына  орнатылған  баспа  платасының  нысаны  бар.  Көптеген 
өндірушілер желі карталарын тікелей аналық платаларға біріктіреді.
 
Мысалы  жіңішке  коаксиалды  кабель  BNC  коннекторларын,  5-
санатындағы  RJ-45  коннекторларының  бұралған  жұбы  үшін 
пайдаланады.  Концентраторлар  (Hub)  мен  коммутаторлар  (Switch) 
(5.10-сурет)  желілік  карталарды  бір  таратушы  ортада  компьютерлерге 
қосу үшін пайдаланылатын барлық кабельдерді физикалық түрде қосу 
мүмкіндігін қамтамасыз етеді. 
 
5.9-сурет. Желілік карта