Оқулық баспа Философия тарихы Болмыс ілімі (Онтология) Эпистемология

Философияның дүниеге келу мәселесі

жүктеу 5,05 Mb.

бет	17/298
Дата	07.01.2022
өлшемі	5,05 Mb.
	#37044
түрі	Оқулық

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 298

философия Серик Мырзалы (1)

«кін дікті уақыт»

Философияның дүниеге келу мәселесі

Философияның дүниеге келу уақыты ғылымда нақтылы көрсетілген. Жалпы алғанда б.ғ.д. VI-V ғ.ғ. Шығыста да, Батыста да адамзаттың ұлы ойшыл-бабалары дүниеге келіп, философиялық ой-пікірді туғызды. Олар: Қытайда - Лао-Цзы, Кон-фу-Цзы, Парсы елінде - Заратустра, үнді елінде - Гаутама Сидхартха, соңынан Будда (ағарған) аталған, Грецияда - Сократ, Фалес, Анаксимандр т.б., Палестинада - Илия, Исая, Иеремия т.б.

XX ғ. немістің ұлы философы К.Ясперс бұл заманды «кіндікті уақыт» дейді. Өйткені бұл заманға дейінгі адмзаттың өмірі шектеліп, қайталана беретін өте баяу рухани өмірдің негізінде өтіп жатты және оның өзі саналы түрде танылмаған болатын.

Ал «кіндікті уақыт» келген заманда «Адам болмыстың өзін және өзімен өзінің шекарасын сезінеді, өзінің алдына ең биік мақсаттар қойып, өзінің санасының тұнғиығынан абсолютті таниды. Осының негізінде философтар Дүниеге келді. Адам жеке пенде ретінде тәуекел деп, өзін бүкіл Дүниеге қарсы қойды», дейді К. Ясперс.

Ал мұның себебін іздей келе, К.Ясперс діни жауапқа жақындап қалып, дегенмен: «Бұл мәселе шешілмеген, ашық сұрақ», -деген пікір айтады.

К.Ясперстің бұл айтқан сөздерін қорытсақ, философия адам рухының оянған кезінде, яғни оның өзіндік сана-сезімі пайда болып, өзін-өзіне, басқа адамдарға, бүкіл дүниеге қарсы қоя алатын уақытында дүниеге келеді.

Әрине, философияның дүниеге келу мәселесін идеалистік жолмен түсіну, белгілі бір «құдіретті күшке», «абсолюттік идеяға», «абсолюттік рухқа» сілтеуге әкеледі. Ол бізді қанағаттандырмайды. Сол себепті осы мәселені материалистік тұрғыдан талдап көрелік.

Философияның дүниеге келген тарихы қола заманнан темір дәуіріне өтумен тығыз байланысты. Темірді игеру адамзат тарихына түбегейлі өзгерістер әкелді. Соқаның басына кигізілген үшкір темір жерді терең жыртуға, яғни оны өңдеуді жетілдіруге әкелді. Нәтижесінде мол өнім алынып, байлықтың көзі ашыла бастады. Қоғамдық қарым-қатынастардың дамуы тереңдей түсіп, әсіресе ерекше атап өтуге тұратын - ақшалық-тауарлық байланыстар тез өсті. К.Маркстің уақытында айтқанындай, алтынның «сезімдік заттық» мағынасынан өтіп, адамдар оның «абстрактылық» құдіретті қасиетін ашты. Алтынның ең құдіретті қасиеті - оны басқа заттарға теңеу мүмкіндігі. Әрине, алтынды қолға алып, оны көзбен көріп, салмағын байқап, тіске салып жұмсақтығын анықтауға, оны «сезімдік зат» ретінде қарауға әбден болады. Бірақ, сонымен қатар ой арқылы белгілі алтын көлемін төрт қойға, болмаса екі сиырға, жылқыға теңеуге де болады, яғни адамдар заттардың құнын анықтап, оларды бір-бірімен салыстыра алатын жағдайға көшеді. Мұның өзі адамдардың абстрактылық ойлау дәрежесін көтеріп, қоғамдық сананың пайда болуына әкеліп жеткізді.

Темір заманында болған үлкен өзгерістердің бірі - ол интеллигенцияның (іntеllеgеns - лат. сөзі, ақылды) дүниеге келуі. Яғни байлық көзін өсуінің негізінде дене еңбегінен арылып, өзінің өмірін толығынан ой еңбегіне арнаған адамдардың пайда болуы (дін қызметкерлері, өнердің әр түрімен айналысатындар, ойшылдар, тарихшылар т.с.с.)

Осы ой еңбегінің дене еңбегінен бөлінуі ғылым мен өнердің өте тез дамуына, Дүниеге деген философиялық көзқарастың тууына өзінің зор әсерін тигізді. Тағы да К.Ясперсті тыңдасақ, «Адамның рухани оянған кезінде, басқа ғылымдардан бұрын философия пайда болады».

жүктеу 5,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 298