Оқулық Алматы, 014 3 Əож кбж ш

246
247
Бағдарламалық-техникалық 
кешеннің 
құрамына 
кіретін 
интерактивтік  тақтаны  оқытушыға  сабақты  қызықты  жəне 
динамикалық 
түрде 
мультимедиялық 
құралдар 
көмегімен 
оқушылардың  қызығушылықтарын  тудыратындай  оқуға  мүмкіндік 
беретін  визуалды  қор  деп  те  атауға  болады.  Сабақты  түсіндіру 
барысында мұғалім тақта алдында тұрып, бір мезетте мəтіндік, аудио, 
бейне  құжаттарды DVD, CD-ROM жəне  Интернет  ресурстарын 
қолдана  алады.  Бұл  кезде  мұғалім  қосымшаны  іске  қосу, CD-
ROM, Web-түйін  мазмұнын  қарастыру,  ақпарат  сақтау,  белгі  жасау 
тышқанды ауыстыратын арнайы қалам арқылы жазулар жазу жəне 
т.б. əрекеттерді жеңіл орындай алады.
Интерактивті құралдарды сабаққа пайдаланғанда дидактикалық 
бірнеше мəселелерді шешуге көмектеседі:
- Пəн бойынша базалық білімді меңгеру;
- Алған білімді жүйелеу;
- Өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру;
- Жалпы оқуға деген ынтасын арттыру;
- Оқушыларға оқу материалдарымен өздігінен жұмыс істегенде 
əдістемелік көмек беру.
Бұл технологияны оқу материалын хабарлау жəне оқушылардың 
ақпаратты меңгеруін ұйымдастыру арқылы, көзбен көру жадын іске 
қосқанда арта түсетін қабылдау мүмкіндіктерімен қамтамасыз ететін 
əдіс деп қарауға болады.
Бастауыш сынып оқушыларының көпшілігі естігенінің 5 % жəне 
көргенін 20 % есте сақтайтыны белгілі. Аудио- жəне видеоақпаратты 
бір мезгілде қолдану есте сақтауды 40-50 % дейін арттырады. 
Қазіргі  кезде  сабаққа  дайындалу  барысында  мұғалім  сабақ 
мазмұны  оқушылар  үшін  танымдылығы  жағынан  қызықты  əрі 
жаңаша өтуі үшін өзінің бағалы уақытын қажетті материалды іздеу 
мен жүйелеуге жұмсайды. Ал жекелеген курс бойынша мəселелік-
бағдарлы оқу бағдарламалары пакетінің болуы мұғалімге « мұғалім 
–  оқушы»  жүйесінде  ақпаратты  беруді,  өңдеуді  жəне  қайталауды 
жаңаша  ұйымдастыруына  мүмкіндік  береді.  Бірақ  мұның  барлығы 
жүзеге  асуы  үшін  мұғалім  компьютерлік  оқыту  технологиясы 
бойынша  білімдер  мен  іскерліктерді  игеруі  қажет.  Бұл  дайындық 
дифференциалды  болуы  тиіс.  Себебі,  əрбір  пəн  мұғалімдері  үшін 
компьютерді оқыту үдерісінде пайдалану əр түрлі сипатқа ие.
Ғылым  ғасырының  табалдырығынан  аттағалы  тұрған  қазіргі 
таңда компьютер өмірдің барлық саласына кеңінен енуде.
Интерактивті құрылғылардың барлық мүмкіндіктерін пайдалана 
отырып,  оқушылардың  шығармашылық  даралығын  қалыптастыру 
үшін сабақта төмендегі іс-шаралардың қолданудың маңызының зор 
екені байқалады. Оларға:
- бастауыш сынып оқушысының дайындық деңгейін, ынтасын 
жəне қабылдау жылдамдығын ескеру арқылы жаңа материалдарды 
меңгеруге байланысты оқытуды ұйымдастыру жəне оқыту үдерісіне 
интерактивті құрылғылардың мүмкіндіктерін пайдалану;
-  оқытудың  жаңа  əдістері  мен  формаларын  (проблемалық, 
ұйымдастырушылық  іс-əрекетін  компьютерлік  ойындар  жəне  т.б.) 
сабақта жиі қолдану;
- проблемалық зерттеу, аналитикалық жəне модельдеу əдістерін 
қолдану арқылы классикалық əдістерді жетілдіру;
-  жаңа  ақпараттық  технология  құралдарын  (жаңа  типті 
компьютерлер, 
телекоммуникация, 
виртуалды 
орта 
жəне 
мультимедия – технология,  интерактивті  құрылғылар)  пайдалану 
арқылы оқу үдерісінің материалдық-техникалық базасын жетілдіру.
Сабақ  материалы Power Point презентациясы  немесе  мəтіндік 
ақпарат  түрінде  беріледі.  Сонымен  қатар,  материалдың  құрамына 
кесте,  диаграмма,  сурет,  басқарушы  батырмалар,  гиперсілтемелер, 
графиктер болады. Түсіндіру барысында мұғалім тақтаның алдында 
тұрып жасырулы ақпаратты жəне объектілерді көрсете алады жəне 
өзгертеді. Сабақтың соңында қолданылған материалды есте сақтап, 
қажет  жағдайда  қайталап  қолдана  алады.  Интерактівтік  тақтамен 
жұмыс  істеу  барысында  жасалған  файлдар  белгілі  бір  форматпен 
сақталады,  сонымен  қатар PDF форматында  да  сақтап,  оқушыға 
электрондық  пошта  арқылы  жіберуге  болады.  Мұғалім  алдын  ала 
дайындаған  сабақты  оқушының  білімін,  біліктілігін,  дағдысын 
бақылауға бағытталған тапсырмаларды орындауға береді. Сабақтың 
барысында  тапсырманы  орындау  бойынша  ауызша  түсіндіру 
жүргізіледі,  интерактивтік  тақтаны  пайдалану  арқылы  теориялық 
материал  қайталанады.  Қажетті  жағдайда,  оқытушы  тақта  арқылы 
мысал  есепті  шығаруды,  графиктерді  құруды,  құрал-саймандарды 
қолдануды  көрсетіп  түсіндіреді.  Мұғалім  оқушыны  тақтаға 
шығарып, оған жеке тапсырма береді, оған қалғандардың көңіл бөлу 
үшін бағыт береді жəне бақылап отырады.

248
249
Мұғалім  алдыңғы  сабақта  өтілген  материалды  ашып,  өткен 
сабақты  қайталай  алады.  Мұндай  əдістеме  сабақта  екпінді  түрде 
өткізуге  мүмкіндік  береді.  Тақтада  жұмыс  істеген  мұғалім  мен 
оқушының  орындаған  іс-əрекеттерін  есте  сақтап  келесі  сабақта 
қолдануға болады.
Сонымен,  интерактивтік  тақта  сабаққа  қатысушылардың 
барлығының  ойын  бір  ортаға  жинақтап,  қажет  ақпаратты  өңдеу 
арқылы  жалпыланған  ақпараттық  біліктілікті  қалыптастыратын 
тиімді  құрал  болып  табылады.  Алдын  ала  дайындалған  оқу 
материалдары – презентациялар, мəтіндік, графикалық ақпараттық 
объектілер – сабақтың  жақсы  өтуін  жəне  барлық  ақпарат 
түрлерін  қолдануды  қамтамасыз  етеді.  Сонымен, «Активті  экран» 
кешенін  қолдану  арқылы  оқыту  үдерісінде  жаңа  дидактикалық 
мүмкіншіліктерді ашуға мүмкіндік береді.
Сабақта  уақытты  үнемдеу,  демонстрациялық  материалдар 
даярлау  мақсатында  интерактивті  тақтаны  пайдаланған  тиімді. 
Интерактивті тақтаның үш режимінде де жұмыс жасауға болады. 
Ақ  тақта  режимі – ең  қарапайым  режим.  Ақ  тақта  режимін 
қолданғанда оны ақ бет қағазбен жұмыс жасағандай жəне тақырыпқа 
қажетті  жерін  белгілеулермен,  негізгі  ұғымдарын  ерекшелеу  үшін 
түрлі түсті қаламды қолдануға болады. Ақ беттің артына фон ретінде 
мазмұнды  суретті  пайдалануға  болады.  Тақтаның  бұл  қасиеті, 
мысалы  географиядан,  физика,  биологиядан  жəне  т.б.  пəндерден 
сабақ  жүргізгенде  ыңғайлы.  Фон  ретінде  географиялық  картаны, 
физикалық  аспаптардың  суреттерін  алуға  болады  жəне  сабақ 
барысында  қажет  болса  картаға  белгі  салуға,  жазуға  мүмкіншілік 
бар.
Екінші  режим – Offi ce  режимі.  Бұл  режим  сабаққа  қажетті 
дайындық  жұмыстарын,  яғни  материалдар  даярлауға  ыңғайлы. 
Сабаққа дайындық жұмыстары Word мəтіндік редакторының, Excel 
электрондық  кестесінің  құжаттары, Power Point презентациясы 
болуы  мүмкін.  Мысалы, Microsoft Word құралдарымен  төрт  түрлі 
мəтіндік  тапсырмаларды  қамтитын  құжат  əзірлеуге  болады.  Осы 
құжатта тапсырмаларды қайталап, жауаптарының дұрыс нұсқаларын 
немесе амалдардың дұрыс тізбегін көрсету керек. Қайталанған тап-
сырмаларды сурет салу панелінің «төртбұрыш» объектілерімен жа-
сырамыз. Сабақта қажет кезде бұл құжатты интерактивті тақтаның 
Offi ce режимінде ашу қажет. Бұл режим Microsoft Offi ce-нің барлық 
мүмкіншілігін ұсынады. Сондай мүмкіншіліктерінің бірі – құрылған 
құжатқа мəтінді қосуға болады, яғни экраннан түсірілген суретпен 
емес  құжатпен  тікелей  жұмыс  жасаймыз.  Сонымен,  мұғалім 
оқушыны  тестілік  тапсырмаға  жазбаша  жауап  беруге  тақтаға 
шығарып,  оқушының  жауабын  дұрыс  жауаптарымен  салыстыра 
алады («тік төртбұрыш» объектісін жылжыту немесе жою арқылы) 
жəне  дайындалған  материалды  шаблон  ретінде  келесі  сабақтарды 
пайдалану үшін сақтап қоюға болады.
Үшінші режим – тақтаның интерактивті режимдегі жұмысы.
Сабақтарды  жүргізуде  өткен  материалды  қайталау  қажет, 
сондай  жағдайда  интерактивті  тақтаның  сілтеме  жасауға  арналған 
компонентін  қолдануға  болады.  Бұл  компонент  арқылы Microsoft 
Offi ce  құралдары  арқылы  құрылған  құжаттарға,  графиктік 
редакторлардың  немесе  программалау  ортасының  көмегімен 
құрылған  файлдарға,  интернет  беттеріне  сілтемелерді  ұйымдас-
тыруға мүмкіншілік береді.
Прожектор  жəне  Шторка  құралдары  экранның  белгілі  бір 
кішігірім аумағын көрсетуге арналған. 
Прожектор құралы аудиторияның назарын бір объектіге аударуға 
арналған. Экран бетінде бір мезгілде бірнеше объектілер орналасқан 
болса,  оның  қажет  объектісін  ерекшелеп,  қалғанын  жауып  қоюға 
арналған. 
Шторка  экранның  бір  бөлігін  жауып  қоюға  арналған  (есеп 
шығаруда дұрыс жауаптарын, оқушыларға əзір белгісіз ақпаратты) 
жəне  материалды  оқу  барысында  мүмкіндігінше  тақтаның  қажет 
бөлігінде көрсету.
Қазіргі  уақытта  «қоғамды  ақпараттандыру», «білім  беруді 
ақпараттандыру» деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп 
кетті. Олай болса, қоғамды ақпараттандыру дегеніміз не? 
Қоғамдық  ақпараттандыру  дегеніміз – ғылыми-техникалық 
прогресс  жетістіктерінің  күнделікті  тұрмысқа  ауқымды  енуінің 
нəтижесі, яғни адам өміріне іс-əрекеттің интеллектуалды түрлерінің 
жан-жақты  əсер  етуі  мен  рөлінің  жоғарылауына  байланысты 
объективті үдеріс.
Ол оқыту мазмұны, əдісі мен ұйымдастыру түрлерінің өзгерісін 
тездетеді. Бұл үдерістегі негізгі мəселе білім берудің мазмұны мен 
мақсатын өзгерту болып табылады, ал оны технологиялық жағынан 
қамтамасыз ету – өндірістік мəселе.