306
307
Тəсілдері
- «Миға шабуыл»;
- т.б.
- инсерт əдісі
бойынша
белгілеумен
мəтін оқу
- т.б.
- Инсерт
таңбалау
кестесі;
- т.б.
Нəтижелер - маңызды
тəжірибе;
- т.б.
- жүйелі білім;
- т.б.
- берілген
білім;
- т.б
3. «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту»
технологиясында жиі қолданылатын стратегияларды сипаттаңыз:
Стратегия атауы
Мазмұны
Инсерт
Миға шабуыл
Топтық пікірталас
Үзілістермен оқу жəне Блум
сұрақтары
Кластерлер
Синквейн
«Жетілдірілген дəріс»
Эссе
Басты терминдер
Шатастырылған
логикалық
баулар
«Білемін – Білгім келеді –
Білдім» кестесі
Өзара сұрақ
Ұсынылатын əдебиеттер:
1. Мирсеитова С. С. Словарь RWCT. – Алматы: Верена, 2005.
2. Стилл Д. Ж., Мередит К., Темпл Ч., Вальтер С. Сын
тұрғысынан ойлауды дамыту құрылымының оқу жоспары. Оқу мен
жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарлама жобасы
үшін дайындалған əдістемелік құрал. – Алматы, 1998.
3. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Бірлескен оқу. «Сыни
ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы үшін əзірленген V
құрал. – Алматы, 1998.
4. Темпл Ч., Стилл Дж., Мередит К. Сабақтарды жоспарлау жəне
бағалау. «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы үшін
əзірленген VI-құрал. – Алматы, 1998.
5. Темпл Ч. Стратегии для использования в любых предметных
областях. – Алматы, Фонд ХХІ век, 2002.
6. Темпл Ч. Критическое мышление и критическая грамотность.
– Перемена, Международный журнал о развитии мышления через
чтение и письмо, 2005, том 6, №2.
7. Фостер К. Вводные вопросы для активизации критического
мышления. – Перемена, Международный журнал о развитии
мышления через чтение и письмо, 2004, том 5, №4.
8. Хербек Дж., Бейер К. Обучение критической грамотности:
Как помочь будущим учителям осознать роль чтения и письма в
раскрепощении личности. – Перемена, Международный журнал о
развитии мышления через чтение и письмо, 2003, том 4, №4.
9. Дьяченко В. К. Новая дидактика. – М.: Народное образование,
2001.
10. Таубаева Ш. Т., Барсай Б. Т. Оқытудың қазіргі технологиялары.
Алматы, 2005.
11. Əбдіғалиев Қ. Осы заманғы педагогикалық технологиялар. –
Алматы, 2004.
12. Өстеміров К. Қазіргі педагогикалық технологиялар мен
оқыту құралдары. – Алматы, 2007.
13. Жүнісбек Ə. Қазіргі заманғы педагогикалық технология
негізі – сапалы білім. – //Қазақстан мектебі, №4, 2008.
14. Педагогические технологии: Методические рекомендации
/Сост. А. П. Чернявская. – Ярославль:изд-во ЯГПУ им.
К.Д.Ушинского, 2002.
15. Селевко Г. К. Современные образовательные технологии. –
М.: Народное образование, 1998.
16. Монахов В. Проектирование и внедрение новых технологий
обучения. – М.: Педагогика, 1990 г.
308
309
14. ОҚУШЫНЫҢ БІЛІМ ДЕҢГЕЙІН ЖЕТІЛДІРУ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
14.1. Дидактикалық бірліктерді ірілендіру –
математикалық білім беру технологиясы
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру деп аталатын математи-
калық білім технологиясы 1964-1996 жылдар арасында академик
П. М. Эрдинестің жетекшілігімен жүргізілген теориялық жəне
тəжірибелік ізденістердің, практикалық, жұмыстың нəтижесінде
өмірге келді.
П. М. Эрдниев «дидактикалық бірліктер» деген ұғымды осыдан
20 жыл бұрын енгізген.
Автор оқу материалынан кіші көлемде берілетін ақпаратты
алып тастамай, тек олардың құрылымын өзгертіп, ірілендіріп беруді
ұсынады. Бұл жағдайда материал терең меңгеріліп, ойлауға, дамуға
өріс ашылады.
Академиктер В. Журавлев, А. Маркушевич, т.б. бұл
технологияның тиімділігін атап өтіп, «ғасыр идеясы» деп таныған.
Жоғарыда аталған ғалымдардың ой-пікірлерімен келісе отырып,
оқушының ақыл-ойының дамуы, математикалық ой-өрісінің
кеңеюі, танымдық қабілеттерінің дамуы дəл осы əдістемені қолдану
барысында жеделдейтіндігін өмір көрсетіп отыр деуге болады.
Оқушының білімінің сапасына əсер ететін факторлардың
бірі оқулық болса, ондағы жаттығулардың мəні, мағынасы,
мүмкіндіктерінің рөлі зор.
Бүгін де дидактикалық бірліктерді ірілендіру жаңашылдық
технология ретінде əр түрлі аймақтарда кеңінен қолданылуда.
Мысалы: Калмыкия республикасының барлық мектептерінің,
Екатеринбург, Самара, Хабаровск, Братек, т.б. қалаларының
тəжірибесіне енген.
Республикамызда 1997 жылдан бері енгізіліп жатқан профессор
Т. Қ. Оспановтың жетекшілігімен жазылған «Математика» оқу-
лықтары осы теорияға негізделген.
Сондықтан оқушының жеке басын дамытуға бағытталған бұл
əдістемемен бүкіл бастауыш мектеп мұғалімдері жұмыс істеуде деп
толық айтуға мүмкіндік бар. Дидактикалық бірліктерді ірілендіру
əдістемесін жүзеге асырудың басты қағидалары төмендегідей:
1. Қарама-қарсы ұғымдарды, əрі өзара байланысты операция-
ларды қатар оқыту.
2. Тура есепке кері есеп ойлап табу, шығаруды кеңінен қолдану.
3. Деформацияланған жаттығуларды пайдалану.
4. Өз бетінше, шығармашылыққа берілетін тапсырмалардың
үлес салмағының артуы.
Осы қағидалардың əрқайсысына жеке тоқталып, олардың
оқушыны ойлауға үйрететін мүмкіндіктерін аша түсейік.
Оқыту практикасы «қосу мен азайту», «көбейту мен бөлу»
бұрынғыдай төрт бөлек тақырып етіліп өтілмей қатар ұсынылудың
тиімділігін көрсетіп отыр.
Біріншіден, бұл арқылы оқу уақыты 20% дейін үнемделеді. Ал
үнемделген уақыт білімді тереңдетуге өте қажет. Екіншіден, ойлау
операциялары арқылы баланың дамуы жеделдейді.
Оқытудың гумандық, ізгіліктілік принциптерінс сəйкес оқушы
мен мұғалім арасында жаңаша қарым-қатынас қалыптасады.
Мысалы: Бірліктер түріндегі төрт аралық операцияны пайымдау
арқылы шешу ойлау əрекетінің ішкі потенциалды резервтерін
ашуға көмектеседі. П. К. Анохин тұжырымдамаларымен айтсақ,
табиғаттың айнымас зандылықтарының бірі «кері байланыс»
заңының іске қосылуымен тиімді.
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру технологиясының басты
ерекшеліктерінің бірі кері есептерді шығару «кері есеп» ұғымы
ғылымға өзіміз жоғарыда айтып өткен академик П. К. Анохин
енгізген кері байланыс (афферентация) деген психологиялық
ұғыммен байланысты.
Кері есептерді шығару, тура есепті кері есепке айналдыру арқылы
баланың белеенділігі, қызығушылығы артады, шығармашылық
дербестік пайда болады.
Математикалық
əдебиеттерден
мынадай
ережені
көп
кездестіруге болады. «Математикадағы басты нəрсе-ұғымдарды
ой елегінен қайта өткізе білу». Кез келген тура есепті кері есепке
айналдыруда бір сан екі рөлде болады.
Бірінші жағдайда екі санның қосындысы, көбейтіндісі түрінде
болса, екінші жағдайда айырма не бөлінді қызметін атқарады.
Жаңа буын оқулықтарында бес түрлі: қосындыны табуға,
қалдықты, бірнеше бірлікке артық, не кем санды табуға, айырмалық
салыстыруға берілетін есептердің кейбіріне кері болып табылатын
Достарыңызбен бөлісу: |
