Оқулық Алматы, 014 3 Əож кбж ш

286
287
Мəтінмен жұмыс істеу мынадай кезеңдерге бөлінеді:
 мəтінді оқығанға дейінгі жұмыс;
 мəтінмен жұмыс кезеңі;
 мəтінді оқығаннан кейінгі кезең.
Мəтін алдындағы жаттығулар мен соған сəйкес жұмыс түрлері 
мынадай  бағытта  жүргізіледі:  тілдік  тұлға  мен  сөйлем  үлгілерін 
мəтінде танып, айыра білу жəне əртүрлі құрылымдық материалдарды 
(сөзжасам элементтері, етістіктің жақ, шақ түрлері, т.б.) меңгерту.
Келесі  мəтінмен  жұмыс  кезеңі.  Бұл  кезеңде  мəтіннің  тілдік 
материалы  мен  құрылымы  орындалады.  Мəтін  ішінен  қажет 
мəліметті  бөліп  алу,  айыра  білуге  машықтандыру  жаттығуларын 
əртүрлі 
тəсілмен 
орындау. 
Мəтінмен 
жұмыс 
былайша 
ұйымдастырылады:  оқығанның  мазмұнын  айту,  мəтін  бойынша 
сұраққа  жауап беру, жоспар жасату, бірнеше бөлімге бөліп оқыту, 
негізгі жанама ойды топтастыру, қорытынды жасату.
Шартты  түрде  алып  отырған  үшінші  кезеңде  мəтінді  оқып, 
түсініп, негізгі ойды дəптерде түсінікті етіп жеткізе білу.
Мəтінді оқығаннан кейінгі жұмыстар:
 логикалық сұрақтар;
 сөздік жұмыстар;
 фонетикалық жаттығулар;
 сөйлем құру;
 мəтінге жоспар құру;
 мəтінге ат қою;
 диалог, ситуация құру;
 мəтіннің мазмұнын жоспар бойынша жазу, айту.
Бастауыш мектептің қазақ тілі сабақтарында мəтінді оқытудың 
мынадай түрлерін сабақ үстінде қолдануға болады:
 Дауыстап  оқыту  арқылы  оқушының  сөйлеу  элементтерін 
меңгергендерін байқауға болады, тағы да бір тиімділігі – оқушылар 
бірінің қатесін бірі естіп жəне түзетіп отырады;
 Іштей оқу – бұл жұмыстың мақсаты оқушылардың шапшаң 
оқу  дəрежесін  анықтау.  Мысалы:  оқушыларға  іштей  шапшаң  оқу 
үшін бір мəтін беріп, қай жерге дейін оқу керектігін белгілейді. Əркім 
белгілеген жерге келгенде кітаптарын жауып, бітіргенін байқатады. 
Солай оқушылардың оқу шапшандықтарының мөлшерін анықтауға 
болады.
Сабақ  тиімділігін  арттыруда  ойын  элементтерін  қолдану 
бастауыш  сынып  оқушыларының  белсенділігін  арттырып,  оларды 
ынталандырады,  теориялық  білімдерін  тəжірибеде  қолдануға 
үйретеді. Ойын элементтерін сабақта екі түрлі мақсатта пайдалануға 
болады. Біріншісі – сабаққа қызығушылығын арттыру, тілін дамыту, 
екіншісі – оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, тапқырлыққа баулу.
Сабақта  қолданылатын  ойындар: «Бəйге», «Кім  жылдам?», 
«Кім  тез  табады?», «Ойлан  тап!», «Жалғасын  айт», «Полиглот», 
«Не,  қайда,  қашан?».  Ойын  барысында  оқушының  ойлау  қабілеті, 
тапқырлығы дамиды.
Модульдік  технология  мұғалімнің  алдында  тұрған  көптеген 
мəселелерді шешуге көмектеседі:
 жалпы білім сапасын жоғарылату;
 сабақтың тиімділігін жоғарылату;
 дарынды оқушылармен жұмыс жүйесін жасау;
 бастауыш  сынып  оқушыларының  мақсаттарына    жету 
жолындағы жетістіктерін есепке алу жүйесін жасау;
 жеке тұлғаның өзін-өзі реттеуі, өзін-өзі тəрбиелеуі, өзін-өзі 
дамытуы.
Модуль соңында əр модульге сəйкес эсселер жазу ұсынылады. 
Жазған эсселер сынып алдында оқылып бағаланады.
М.  М.  Жанпеисованың  модульдік  технологиясы  көптеген 
жылдар  ізденісте  болған  мұғалімдерге  мынадай  мүмкіншіліктер 
ашып берді:
-  өзінің  кəсіптік  шеберлігінің  шыңдалуына  жоғарғы  деңгейге 
көтерілуіне себепкер болды; 
-  тілді  оқып-үйрену  дағдыларын  қалыптастыруда  одан  ары 
жоғарғы деңгейге көтеруге болатын жолын көрсетті; 
- оқу үдерісінің дамып жетілуіне мүмкіншілік берді; 
Оқушыларға: 
•  интерактивті  мұғалім-оқушы,  оқушы-оқушы  қарым-қатынас 
түрін берді.
•  оқушыларға  барынша  еркіндік  беріліп,  өздіктерінен  жұмыс 
істей алатындықтарын дəлелдете білді. Оқушылардың өз іс-əрекетін 
бақылау, бағалау мүмкіншілігі туды.
• оқушылардың пəнге деген қызығушылығы артты.
• өзін-өзі көрсету мүмкіншілігі туды.
Осы  модульді  пайдаланғанда  оқушылардың  тіл  меңгерудегі 
сенімінің  жоғарлағаны,  сөйлеу  дағдыларының  мейлінше  еркін 

288
289
бола  бастағаны,  берілген  сұрақтарға  жауап  берулері  терең,  жүйелі 
құрылатыны, əңгімелеуге деген ұмтылыстарының əлдеқайда жоғары 
екендігін байқауға болады.
Енді 2 сыныптың  қазақ  тілі  сабағында  құрылған  модульді 
ұсынамыз.
Модуль: Жай сөйлем (10 сағат)
Бөлімі Сабақ 
саны
Сабақтың   мазмұны
Уақыты
Кіріспе
1-ші 
сабақ
1. Модульдің құрылысымен, 
мақсатымен таныстыру.
Лексикалық тақырыбы: Қазақстан 2030 
стратегиялық бағдарламасы.
Грамматикалық тақырыбы: Жай  сөйлем 
түрлері.
1. Тірек сызбамен тақырыпты түсіндіру
2. Мəтінмен жұмыс
3. Сөздікпен  жұмыс
4. Қорытынды, үйге тапсырма
2
Сөйле
су
 бөлімі
2-ші 
сабақ
Тақырыпты меңгерту
Қазақстан экономикасы. Хабарлы  
сөйлем
1. Мəтінмен  жұмыс
2. «Брейн-ринг» оқыта  үйрету  ойыны
3. Жаттығу жұмысы
4. Сөздікпен  жұмыс
5. Қорытынды,  үйге  тапсырма
2
3-ші  
сабақ
Кəсіби шеберлік (қадрды  жəне  
құқықтанушы  мамандығы бойынша).
 Сұраулы  сөйлем
 1. Мəтінмен  жұмыс
 2. «Қазымыр  оқушы»  оқыта  үйрету  
ойыны
 3. Қорытынды,  үйге  тапсырма
2
4-ші  
сабақ
Қазақ халқының ата кəсібі. Лепті  
сөйлем. Бұйрықты  сөйлем
1. Мəтінді  мазмұндап айту
2. Сөздікпен  жұмыс
3. «Шеңбер бойымен əңгімелеу» оқыта 
үйрету  ойыны
4. Қорытынды, үйге  тапсырма
2
Қорытынды
5-ші 
сабақ
1. «Кім жылдам»  оқыта  үйрету  ойыны
2. Грамматикалық тақырыпты  бекіту 
нəтижесінде «Тапқырлар»  ойыны
3. Бір-біріне  диктант  жүргізу
4. Қорытынды
2
Қорыта  келгенде,  біздің  ойымызша  модульдік  оқыту 
технологиясы:
-  бастауыш  сынып  оқушысы  тұлғасының  танымдық  қабілет-
терін дамытуға;
-  танымдық процестерін дамытуға;
-  оқуға жағымды қызығушылық қалыптастыруға;
-  белсенді сөздік қорын, ауызша жəне жазбаша тілін дамытуға:
-  тұлғаны қиындықтарға  даяр болу жəне білу, қарым-қатынас, 
ойын,  танымдық,  қауіпсіздік,  сыйласу,  шығармашылық,  өзін-өзі 
өзектілендіру,  өзін-өзі  бекіту  қажеттіліктерін  қанағаттандыруға 
ықпал етеді.
Өздік жұмыс тапсырмалары:
1. Модульдік оқыту технологиясына сипаттама беріңіз.
2.  Модульдік  оқытудың  басқа  оқыту  технологиялардан 
ерекшелігі мен айырмашылығын тірек сигнал түрінде көрсетіңіз.
3. Модульдік оқытудың мақсатын сипаттап, модульдік оқытудың 
жүгінетін ғылыми идеяларын атаңыз.
4.  Модульдік  бағдарламаның  құрылымын  сызба  түрінде 
көрсетіңіз.
5.  Модульдік  оқытудағы  мұғалімнің  іс-əрекетінің  жүйесін 
саралаңыз.
6. М. Жанспейісова бойынша модульдік оқыту технологиясының 
құрылымын сипаттаңыз.
Ұсынылатын əдебиеттер:
1.  Жанпейісова  М.  Модульдік  оқыту  технологиясы  оқушыны 
дамыту  құралы  ретінде. /Аударған  Д.  А.  Қайшыбекова. – Алматы, 
2002. 
2.  Жанпеисова  М.  М.  Модульная  технология  обучения  как 
средство развития ученика. //Алматы, 2008.
3.  Третьяков  П.  Н.,  Сенновский  И.  Б.  Технология  модульного