Оқулық Алматы, 013 1-8683 Әож 005 (075. 8) Кбж 65. 290-2 я 73 м 45

76
F
P N
C
T
=
−
0
. (3.9)
F-тің қажетті артуы С және Т белгілерінің төмендеуі есебінен болуы 
мүмкін. 
Өнімнің өзіндік құны С шамасы бұйымды дайындау сатыларындағы 
конструкторлау шығындарынан өндіріс шығындарына дейінгі 
жиынтықты құрама факторларымен анықталады. Құраманың әрбір 
факорлары өзінің ғана дайындалу сатысы шегіне емес, сонымен қатар 
басқа да бұйымдардың дайындалу сатысына әсерін тигізеді. Сондықтан 
сапаның нақты дифференциалды экономикалық бағасын беру қиын, 
және ол құрама шығынының пайда болуымен қиындайды. 
Бұл жағдайда өзіндік құн функциясын бағалау үшін әртүрлі сапа 
көрсеткіштері үшін алынған жеке белгілер құрамасы бойынша оған 
интерполяция жүргізуге болады. Осыған байланысты графиктің тегіс 
аппроксимациясын толық қисыққа кубикті сплайн негізінде құрған 
ыңғайлы. 
S Q
f
Q
f Q Q
Q
Q M
Q M
h
i
i
i
i
i
( )
(
)
(
) (
)
(
)
/
=
−
+
−
−
−
+ +


+
+
1
1
2
1
6
1
1
2
(3.10)
мұндағы,
Q Q Q
i
i
∈
[
]
+
,
;
1
M
S Q
i
i
=
''( )
, 
i=0,…,N – 1. 
Өндірістік
M
i
белгісі интерполяцияның барлық ішкі түйіндерінің 
ішінен өндірістік бірінші теңдігінен табылады:
S Q
f
f h
M
M
h
i
i
i
i
i
i
i
'(
) (
) /
(
) /
+
+
+
=
−
−
+
1
1
1
2
6
;
S Q
f
f
h
M
M h
i
i
i
i
i
i
i
'(
) (
) /
(
)
/
−
−
−
−
−
=
−
+
+
1
1
1
1
1
2
6
(3.11)
M
M
N
0
0
=
=
шарты кезінде. 
Келтірілген шарт диагоналды түрдегі сызықтық жүйеге келтіреді 
(3.12). 
h
h h
M
M
h
h h
h h
f
f
h
f
f
h
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
−
−
−
−
−
+
−
−
+
+
+
+
=
+
−
−
−
1
1
1
1
1
1
1
2
6
11




;
i=1,...,(N-1);
h
h h
M
h
h h
M
M
N
N
N
N
N
0
0
1
1
1
0
1
1
2
+
+
+
+
=
−
−
−
−
(3.12)
=
+
−
−
−




−
−
−
6
0
1
0
1
1
h h
f
f
h
f
f
h
N
i
N
N
N
N

77
M
M
N
0
0
=
=
шарты кезінде. 
Болашақтағы баға мен өзіндік құнның сыртқы аппроксимациясын 
пайданың оптимизациясы тапсырмасымен (3.13) шешуге болады: 

p
opt
=
−
=
−
max( ( )
( )) max( ( )
( ))
P Q C Q
P Q S Q
(3.13)
Сандық әдістерді қолдана отырып, бұл тапсырманы шешу үшін 
қисықтардың қиылысу түйініндегі 
Q
1
және 
Q
2
критикалық нүктелерін 
іздеуге болады 
Q
0
(мысалы, алтын қиылыс әдісімен), сонымен қатар 
ең үлкен пайдаға сәйкес келетін оптималды аспа көрсеткіші (мыса-
лы, градиентті әдістердің бірімен немесе Ньютон әдісімен). Өнімнің 
экономикалық тиімділігін талдау алгоритмі (3.4-суретте) көрсетілген.

78
3.4-сурет.
 
Өнімнің экономикалық тиімділігінің алгоритмді моделі
Пайданы реттеу
Егер кәсіпорында пайданы алу, оның жеке бөлімшелерінің еңбек 
тиімділігін арттырумен шартталған болса, онда осы бөлімнің еңбек 
коллективі өздерінің еңбегіне байланысты үлесін алу және өзінің 
технологиялық жүйелеріне бағыттау мүмкіндігі бар (бөлімше өнімде-
рін, технологиялық үдерістерді, жабдықтарды, жабдықтау жүйелерін, 
ақпараттық-ұйымдастыру жүйелерін, кадрларды өзіне қосатын), соны-
мен қатар жұмыскерлердің еңбекақысын төлеуге. 
Жұмыскерлерді ынталандыру мақсатымен нақты бөлімшелер пайда 
үлесін бағалау керек. Пайда үлесін анықтау нұсқаларынын бірі – сандық 
бағалауды қарастырамыз. 
Базалық нұсқадағы пайда мөлшері 
П
б
келесі өрнек бойынша (3.14) 
анықталады: 
П
б
 = С
б
Р
б
, (3.14)
мұндағы, 
С
б
– базалық периодтағы өнімнің өзіндік құны; 
Р
б
– базалық 
периодта жалпы заводтық шығынның жалпы заводтық пайдаға 
қатынасымен анықталатын орта заводтық пайда (рентабельность).
Ағымдағы периодтағы 
П
Т
пайда келесі өрнекпен (3.15) анық-
талады:
П
Т
 = П
б
 
+ 
D
П
Т
, (3.15)
мұндағы, 
D
П
Т
– өнім сапасын арттыру және шығындарды азайту есебі-
мен кәсіпорын бөлімшелеріндегі пайданы арттыру үшін жұмыскерлер 
салымымен шартталған базалық пайдаға қосымша. 
Базалық пайдаға қосымша шамасы (3.16) өрнекпен анықталады:
∆






=
−
+
−
(
)








C
C
C
C C
(3.16)
З.Т
.
З.Т
.
З.Т
.
З.Т
.
З.Т
.

79
мұндағы, – 
С
З.Т.
ағымдағы периодтағы кәсіпорын өнімінің соңғы 
өзіндік құны; 
С
Т
– ағымдағы периодтағы бөлімше өнімінің өзіндік 
құны; (
С
б
– С
Т
) – өнім сапасын арттыру мен шығындарды азайту 
есебінен өнімнің өзіндік құнын төмендету шамасы; 
П
З.Т.
– ағымдағы 
периодтағы кәсіпорын пайдасы. 
Ағымдағы периодтағы кәсіпорын пайдасы (рентабельность) өнім 
сапасынан, оның бәсекеге қабілеттілігінен тәуелді (3.17):
P
C
=

(3.17)
Егер ағымдағы периодтағы бөлімше өнімінің өзіндік құны 
С
Т
базалық периодтағы өзіндік бағамен 
С
б
теңесетін жағдайдағы кәсіпо-
рын пайдасы (3.18):
P
C
C
C



=
+
−
(
)
(3.18)
Базалық пайдаға қосымша есебін шешуді (3.19) келесі түрге 
келтіреміз:
∆




=
−
(
)
−
(
)
C
C C C
P C
C
(3.19)
(3.19) өрнегіндегі 
Р
З.Т.
бөлімшенің қосымша пайдасы шамасы есебі 
кезінде, осы жағдайда шығатын 
Р
З.Т.
қолданудан тиімділік коэффициенті 
сияқты кәсіпорын басшылығы мен 0,7...0,9 бөліктерінің арасындағы 
келісім ретінде тағайындалуына болады. Ең жоғары белгі өнімнің 
бәсекеге қабілеттілігімен анықталады. 
Өнімнің бәсекеге қабілеттілік ұғымы сапа мен техникалық 
деңгей ұғымынан кең болып табылады. Бәсекеге қабілеттілік кез кел-
ген өндірістің басты мақсаты болып табылады, бәсеке қабілеттілік 
маркетингтік ұғым және осы орайда ең бірінші кезекте маркетингтік 
мақсаттарға бағдарлану, жасалатын барлық іс-қимылдарда сатып 
алушы-тұтынушының мүддесін ойластыру керек. Кәсіпорынның бүкіл 
қызметі «шығаруға болатын нәрсені сатуға тырыспау, сатуға болатын 
нәрсені шығаруға тырысу керек» деген принципке құрылуы тиіс.

жүктеу 3,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: