14
ты туралы нормаларды ұқсастық бойынша айырбас қатынастарына
қолдануға болады.
- құқық ұқсастығы, тараптардың құқықтары мен мiндеттерi ҚР
АК 2-бабында бекітілген азаматтық заңдардың жалпы негiздерi мен
мəнi негiзге алына отырып белгiленедi.
1.3. Тапсырмалар
Есеп 1-1
Абдыкаримов. Н. қонақүй əкімшілігіне өзінің бөлмесінен жоғал-
ған заттарының (костюм, валюта) құнын өтеттіріп алу туралы арыз
жазды. Қонақүй əкімшілігі Ниязовтың арызына өз наразылықтарын
білдірді жəне мұны заттарды қонақүйде тəулік бойы жұмыс іс-
тейтін сақтау камерасына тапсыру керектігі көрсетілген қонақүй
əкімшілігінің өкімімен дəйектеді. Бұл өкімде сақтау камерасына тап-
сырылмай, қонақүй бөлмелерінен жоғалған заттарға əкімшіліктің жа-
уап бермейтіндігі көрсетілген болатын. Бұл өкім қонақүйдің барлық
көрінетін жерлеріне ілінген жəне қонақүйде бекітілген бұл ережелерді
Ниязовтың білмеуі мүмкін емес еді.
Н. Абдыкаримовтың адвокаты өз клиентінің қонақүйге орналасу
барысында аталған заттарды сақтау камерасына өткізгендігін жəне
оларды өзі шақырылған салтанатты кештің алдында ғана алғанды-
ғына соттың назарын аударады. Костюм мен валютаны өз нөміріне
апарғаннан кейін, Н. Абдыкаримов кешкі асқа кеткен жəне қайтып
келгенде заттардың жоғалғанын байқайды. Ал, қонақүйдің өкіміне
келер болсақ, онда ол нормативтік құқықтық акті болып табылмай-
ды жəне ешқандай келісімсіз, ақша, валюталық құндылықтар мен
бағалы қағаздарды қоспағанда, қонақүйдің сақтаушы ретінде жауап
беретіндігі қарастырылған ҚР АК 789-бабына қайшы келетіндігіне
сілтеме жасайды.
Сонымен қатар, АК бұл бабында өзіне жауапкершілікті ал-
майтындығы жөнінде хабарландырулар ілсе де, тұрғындардың
жоғалған заттары үшін қонақүй жауаптылықтан босатылмайды деп
қарастырылған еді.
Қонақүйдің өкілі өз кезегінде қонақүй сақтаушы ретінде жауап
бермейді деп көрсетілген, қалалық мəслихат шешімімен бекітілген,
Қала қонақүйлерінде тұру Ережелеріне сілтеме жасады.
15
Есептен туындайтын сұрақтар:
1. Есептің мазмұнына орай, осы дау бойынша сот қандай шешім
шығаруы тиіс?
2. Қай нормативтік-құқықтық актінің заңи күші жоғарырақ бо-
лады: ҚР АК нормалары ма немесе қалалық мəслихат шешімімен
бекітілген, Қала қонақүйлерінде тұру Ережелерінің бе?
3. Нормативтік құқықтық актінің ұғымын беріңіздер.
4. НҚА қай негізі бойынша нормативтік құқықтық актілердің ие-
рархиясы қалыптасады?
5. Əр алуан нормативтік құқықтық актілердің арасындағы
қайшылықтарды еңсерудің ережесін ашыңыз?
Есеп 1-2
Жол-көлік оқиғасы болды. Бағдаршамның рұқсат ететін сигналы-
мен көше қиылысынан өтіп бара жатқан «Жигули» автокөлігі, жол
жүру ережелерін бұзған қала бағытындағы автобусқа соғылады. Бұл
оқиғаның нəтижесінде «Жигули» жүргізушісінің денсаулығына ауыр
зиян келтіріледі жəне оның автокөлігі елеулі жөндеуге мұқтаж хал-
ге түседі. Зардап шегуші жол-көлік оқиғасына кінəлі болған, авто-
бус жүргізушісі жұмыс істейтін автобус паркін азаматтық-құқықтық
жауапкершілікке тартуды талап етіп, сотқа жүгінеді. Талап қоюшының
талабын əділ деп танып, ұйым өз кезегінде автобус жүргізушісінен
регрестік тəртіпте шыққан шығындарды өндіріп алады. Сонымен
қатар, құқық қорғау органдары автобус жүргізушісін қылмыстық
жауапкершілікке тарту мəселесін де қарастырады.
Есептен туындайтын сұрақтар:
1. Аталған қатынастарды құқықтың қай саласының нормалары
реттейді?
2. Аталған құқықтық қатынасқа қатысушылардың арасында ешбір
шарттық міндеттемелердің болмауы себепті, «Жигули» автокөлігінің
жүргізушісі мұндай талаптарды қоюға құқылы ма еді?
1.4. Тестілер
1. Азаматтық құқықтың негізгі принципі:
а) императивтік
b) тараптардың бағыныштылығы
c) жауапкершілік
d) тараптардың теңдігі
16
2. Заңнама дегеніміз не?
а) бекітілген нысанда жəне белгіленген тəртіпті сақтай отыра
мемлекеттік билік органдары шығарған, жалпыға міндетті құқықтық
актілердің жиынтығы
b) нақты азаматтық істер бойынша сот шешімдерінің жиынтығы
c) азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысушылардың мемле-
кетпен бекітілген мінез-құлық ережелері
d) Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты қаулылырының
жинағы
3. Диспозитивтік нормалар дегеніміз не?
а) азаматтық айналым қатысушылары өз қалаулары бойынша
өзгерте алатын ережені қамтитын норма
b) қатысушылардың іс-əрекеттері құқық нормаларында нақты
көрсетіледі
c) азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушылардың еркі заң
шығарушының еркіне тəуелді болады
d) басқа заңға тəуелді актілерге сілтеме жасайтын нормалар
4. Азаматтық заңнама келесі жағдайларда пайда болған
қатынастарға қолданылады:
а) ол күшіне енгенге дейінгі
b) ол күшіне енгеннен кейінгі
c) тараптардың келісімі болған жағдайда ол күшіне енгеннен ке-
йінгі
d) тараптардың келісімі болған жағдайда ол күшіне енгенге дейінгі
5. Төменде көрсетілген актілердің қайсысы заң актілері болып
табылады:
а) Қазақстан Республикасының Үкіметінің қаулысы
b) Қазақстан Республикасының Парламенті Мəжілісінің қаулысы
c) Қазақстан Республикасының Жоғарғы сотының нормативтік
қаулысы
d) Қазақстан Республикасының Президентінің жарлықтары
6. Азаматтық заңнама отбасы жəне еңбек қатынастарына:
а) қолданылмайды
b) егер бұл қатынастар отбасы жəне еңбек заңдарымен реттелме-
се қолданылады
Достарыңызбен бөлісу: |
