79
ленеді. Әдістеменің тәжірибені қорытындылаудан білімді үйре-
нудің жаңа әдістері ойлап табылғанда ғана дүниеге келетіні
үйреншікті жағдай. Технология болса, ықтимал нәтиже емес,
берілген бастапқы нақтылы жағдайларға байланысты жобаланады.
Технология ұғымы тар мағынада - бір нақты объектінің
технологиясы ретінде, және кең мағынада - ғылым саласы ретінде
қарастырылады. Егер, технологияны педагогикалық ғылымдарға
қатысты алсак, онда тікелей дидактиканы қарастырамыз:
1. Дәстүрлі дидактика - әдістемелік тәсілдерді жинақтауға
бағытталған оқытудың теориясын және сондай-ақ, оқушылардың
оқу қызметі барысында дағды, білік, білімдерін игеру үрдісін
оңтайландыра түсетін окытудың ұйымдастырылған түрлері мен
әдістерін жасауды өзінің басты мақсаты ретінде қояды.
2. Әдетте, дидактиканың пәні - білім берудің мазмұны және
оқыту үрдісін ұйымдастыру деп қысқаша көрсетіледі. Толығырақ
дидактиканың пәнін былай сипаттауға болады: бұл оқытудың
мақсаттары, мазмұны, зандылықтары, әдістері және принциптері.
3. Дидкатиканың міндеттері: а) оқыту үрдісін суреттеп
түсіндіре отырып оны іске асыру жолдарын көрсету; б) оқыту
үрдісін ұйымдастырудың неғұрлым жетілдірілген модельдерін,
жаңа оқыту жүйелері мен технологияларын жасау, ұсыну.
Білім берудің технологиясы педагогикалық пән ретінде
дидактикадан кейінгі орынды алады. Оқытудың технологиясын -
қолданбалы дидактика десе де болады.
Бір сөзбен айтқанда, оқытудың технологиясы - оқыту іс -
әрекетінің әдіс - тәсілдері мен құралдарын ұйымдастыру және
қолдану теориясы.
Сонымен, технологиялық әдіс дидкатикалық немесе жеке
әдістемелік әдістерден туындамайды, оқу үрдісін зерттеудін
дербес бағыты болып табылады екен.
Енді, білім беру технологиясының белгілі анықтамаларын
қарастырайық:
1. Қажетті адами, техникалық ресурстарды есепке ала
отырып, олардың арасындағы білім беруге неғұрлым жоғары
жетістіктерге жету үшін қарым - қатынасты, бүкіл оқыту
үрдісін жүйелі түрде жоспарлау, іске асыру, бағалауға
бағыттау әдістері және білімді меңгеру жолдары;
80
2. Материалдарды жобалау және тәсілдерді қолдану
арқылы білім беру тиімділігін арттыратын білім беру үрдісінің
принциптерін айқындау және тиімді тәсілдерін жасау.
Оқушының шығармашылық қабілеті ойлау мен практикалық
әрекеттері арқылы ғана дамиды. Ойлауға үйрететін сабақтарды
дамыта оқыту сабақтар деп білеміз.
«Даму» ұғымы философиялық сөздікте «...мөлшерлеп
өзгерістердің белгілі бір өлшем негізінен шығып, сапалық
өзгерістерге айналуы», - деп түсіндіріледі.
Неміс педагогы А.Дистерегтың «Неміс мұғалімдерінің білім
беру ісіне басшылық» атты еңбегінде дамыта оқыту деп баланың
білім алуға әрекет етуін ұйымдастыратын оқытуды атаған.
«Жаман» мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал «жақсы» мұғалім
оқушының өзін ізденуге жетелейді, - деген.
«Дамыта оқыту»деген термин психологиялық ғылымның
қойнауында туып, баланың дамуын қарастырған. Нәтижесінде
дамыта оқыту проблемасына арналған екі іргелі эксперимент
жасалып, оның бірін Д.Б.Эльконин, В.В. Давыдов, ал екіншісін
Занков басқарды.
Занковтың дамыта оқыту технологиясы – бастауыш сыныптар
үшін аса қолайлы технология. Ал Д.Б.Эльконин, В.В. Давыдов
жасаған жүйе сабақ төмендегідей 3 құрамдас бөліктен тұрады.
1.
Оқу мақсатының қойылуы
2.
Оны шешудің жолын бірлесе қарастыру
3.
Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Оқушы алдына оқу мақсаттарын қоюда ешқандай дайын үлгі
берілмейді. Мақсатты шешу үшін іштей талқылау, сосын
жинақтау арқылы жүзеге асады. Мұғалім сабақ процесін
ұймдастырушы, бағыттаушы адам ролінде.
Дәстүрлі және дамыта оқытуды салыстыру кестесі
Кесте 6.
Дәстүрлі педагогика
Дамыта оқыту
педагогикасы
Мақсаты
Білім, ептілік,
дағдыны меңгерту
Баланың өзін-өзі субъект
ретінде өзгертуі
Мақсаты
Білім, ептілік,
дағдыны игерту
әрбір оқушыға оқып-тану
үрдісін өзіндік өзгеретін
субъектісі ретінде дамуға
81
жағдай жасау, қасиет-
қабілеттерін дамыту.
Дамытудың негізгі
факторы
Дайын білімді
түсіндіруші,
бақылаушы, тәртіпті
қадағалаушы, білім
насихатшысы
Танымдық іс-әрекетті
ұйымдастырушы, ұжымдық
істердің ұйтқысы, кеңесші
Педагогтың негізгі
талабы
Мен сияқты істе
Ойлап істе
Педагог қызыметі
Білім беру
Адамды дамытушы
Әрекеттік стилі
Авторитарлы
Демократиялы
Мұғалім мен
оқушының өзара
қарым-қатынастық
стилі
Монологты /мұғалім
жағынан/
Диалогты
Оқытудың басым
әдісі
Мәліметтілік
Ізденушілік-зерттеушілік
Сабақты
ұйымдастыру түрі
Фронтальды, топтық
Жеке, топтық
Мазмұнның негізі
Адамдардың
кейбір саладағы
іс-әрекеттерін
құрастырудың
жалпылама ұста-
нымдарын сүйеніп,
анықталған
мәселелерді шешудің
дайын әдістері
Дамыту үрдісіндегі
оқушылардың игеретін іс-
әрекеттерді қалыптастыру
ұстанымдарын анықтайтын
ғылыми түсініктер
Әдіс-тәсілдер
Көрсету-түсіндіру-
жаттықтыру-бақылау-
бағалау
Оқу мақсаттарының
қойылуы, ізденушілік-
зертеушілік әрекеті,
табылған шешімді дәлелдеу,
шешімді тексеру
Әрекеттестік түрі
Басқарушы мен
бағынушы
Іскерлік-серіктестік,
ынтымақтастық
Әрекеттестік
қызыметтер
Мұғалім-жетекші,
оқушы-орындаушы
Қызыметтер бөлімбейді,
бірлескен ізденіс
Педагогтың
материалды
түсіндіруге кеткен
уақытымен
салыстырғандағы
оқушының өзіндік
өте аз
Салыстырмалы көп
Достарыңызбен бөлісу: |
