Оқу -әдістемелік кешені оқУ-Әдістемелік материалдар семей



жүктеу 5,58 Mb.
бет6/16
Дата25.05.2018
өлшемі5,58 Mb.
#17000
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16

86

11-сурет. Топыраққа судық сіқу жылдамдығы: 1— қаптата суарранда; 2— шаңбырлатып суарғанда.

Ңіреді. Сондай-ақ сіңіру жылдамдығына топырақтың дымқылдыры Да әсер етеді, өйткені құрғақ топырак суды дымқыл топырақпен салыстырғанда өте тез сіңіреді.

Суармалы жерлердің топырағы су сіңіру мөлшеріне қарай үш түрге бөлінеді. (Астапов, 1958 ж.: 1) Алғашқы бірінші сағат ішін-Де суды 0,15 метрден асқан жылдамдықпен өте жылдам сіңіретін топырақтар; 2) су сіңіру жылдамдығы 0,15 метрден кем, бірақ €,05 метрден көп мөлшерде сіңіретін, су сіңіру жылдамдығы орта-ша топырақтар; 3) Алғашқы бір сағат ішінде су сіңіру жылдам-дығы 0,05 метрден көп болатын, суды нашар сіңіретін топырақтар.

Топырақты қопсытып, құрамын жақсарту оның су сіңіру жыл-дамдығын арттырады. Сондықтан әрбір жағдайда топырақтың су сіқіру жылдамдығы тәжірибе арқылы анықталып, график арқылы бейнеленеді (11 сурет).

Жалпы топырақтың су сіңіру жылдамдығы мин/мм, немесе

■см/сағат есебімен өлшенеді.

Топырақтағы су сүзілуі. Топырақтағы уақ тесіктердін. барлығы оған сіңген сумен толтырылғаннан кейін (қысылған ауамен тол-тырылған келемнен басқа) су фильтрациясы басталады; яғни оньщ тек гидростатика қысым әрекеті арқылы қозғалысқа келуі. Фильтрация тікелей (судың төменге сіңуі) және көлденен. (ыза судың су өткізбейтін арнасымен ағуы) болады.

87

4.3. Бороздалармен суару әдіс



Қолдану шарттары: Әдетте >ороздалармен суару кең қатарлы отамалы дақылдарды суару үшіі (мақта егісі, жүгері, қант қызыл-шасы, картоп, көкөніс және жечіс-жидек, орман алқаптары), ал кейде дәнді дақылдарды (себілпн бороздалар) суару ушін де кол-данылады.

Бороздалармен суару еңістік мөлшері 0,02...0,03 шамасындағы учаскелерде жүргізіледі. Суды бэроздалар бойымен олардың ая-ғына дейін өздігімен ағып баруин қамтамасыз ету ушін оларды еңістікке әр шамадағы бұрышпен тілуге болады. Суарудың бұл әдісін сорланған топырақтарда солдануға болмайды, өйткені әр-бір суарғаннан кейін бороздала|і жотасына, ауыл шаруашылық дақылдарына зиян, еріген тұздар кетеріледі.

Бороздалардың классификациясы. (12 сурет). Бороздалар өз-дерінің тереңдігіне қарай тайыз—8...12 см, орташа —12...18 см және терең —18...22 см болып үшіе белінеді, ал су ағызу жағдай-



12-сурет. Суару бороздаларшнық көріністері:

а—тайыз жөне терең бороздалар; б—террасалы бороздалар-бермалы бороздалар; г— саңылаулы боңюздалар (см есебімен) '

ына қарай суды үздіксіз ағызып тұратын (су толтырылмайтын) және доғал (сумен толтырылған); керінісіне қарай — парабола, трапеция тәрізді; бермалы, террасты және саңылаулы бороздалар, ұзындығы жағынан — ұзын және қысқа бороздаларға бөлінеді.

Суару бороздаларын жерге орналастыру. Суару бороздаларын ҚОН— 2,3; КОН—2,8; ҚОН—2,8—П; КРН 4,2 аспалы культи-ватор — копсытқыштары арқылы тіледі.

Жоғарыда көрсетілген бороздалар өзінің көрінісіне қарай тра-пеция, немесе парабола тәрізді болады, олардың түбінің ені 10 см болып, тереңдігі 12...22 см болады және олардың баурай қатына-сы 1:1 болады (12-а, сурет).

Суармалы көкөніс шаруашылығында көшет отырғызатын ма-шиналармен сепкіштерді пайдалану үшін террасты бороздалар мен (12-6 сурет) бермалы бороздаларды қолданады (12-в сурет). Бұл бороздаларды тілу үшін культиваторларға қопсытқыштар орна-ластырылады.

Сіңіре суару жұмыстарын үйымдастырғанда сушылардың жұ-мыс өнімін арттыру үшін кейбір жағдайларда тереңдігі 35—40 см саңылаулы-бороздалар тілінеді (12-г сурет). Оны тілу үшін ар-наулы-саңылаулы — борозда жасаушылар қолданылады.

Сулану нүсқасының бірігу шарттарына сәйкес (13 сурет) жеңіл топырақтар үшін бороздалардың білік аралығы 0,5...0,6 м, орта-ша топырақтар—0,6...0,8 м және ауыр топырақтар ушін—0,8...1,1 м болады.

Жалпы борозда аралық мелшері өсімдіктердің қатар аралық еніне тең болады.






13-сурет. Бороздалап суаргандағы топырақтың ылғалдану

пішіні а— жеңіл топыраңтарда; б— ауыр топырақтарда (метр есебімен)


Доғал бороздалармен суару. Әдетте сумен толтырылған бо-роздалар еңісі аз (і<0,002) және су сіңіру жылдамдығы аз топы-рақты учаскелерде қолданылады. Оларды горизонтальдарға па-

жүктеу 5,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау