Отбасы тұрмысының қолайсыздығын қалай

144 
 
6.  әлеуметтік  қызметтер  –  жҧмысшылар  мен  оқушылардың  балаларына  кҥтім 
жасау,  баланы  асырап  алуға  және  бала  асырап алған  ата-аналарға  кӛмек  беру, 
ҥйден қашып кеткен, қараусыз қалған балаларға кӛмек, жасӛспірімдерге заңды 
және психологиялық  кӛмек,  қылмыс  пен  отбасылық  зорлықтың  қҧрбандарына 
кӛмек, алимент тӛлеуден жалтарған әкені іздестіру. 
11.4.  Франциядағы әлеуметтік кӛмек 
Қазіргі таңда Францияда мынадай жәрдемақы тҥрлері бар: 

 
Кӛп  балалы  отбасыларға  жәрдемақы  (отбасында  екі  баладан  асатын 
болса); 

 
Аналарға жәрдемақы (бес айлық жҥктіліктен бастап баланың ҥш жасына 
дейін); 

 
Ата-аналарға  жәрдемақы  (ҥш  және  одан  да  кӛп  балалы  отбасылар  ҥшін, 
егер олардың ішінде ҥш жасқа толмаған бала болса); 

 
Бала қараушыға жәрдемақы (ҥш жасқа әлі толмаған балалары бар, жҧмыс 
істейтін ата-аналар ҥшін); 

 
Бала  қараушыға  тағы  бір  жәрдемақы  (6  жасқа  толмаған  балалары  бар, 
жҧмыс істейтін ата-аналар ҥшін); 

 
Кӛп  балалы  отбасыларды  қолдау  мақсатындағы  жәрдемақы  (ҥш  және 
одан да кӛп балалары бар кедей отбасыларына); 

 
Жалғыз басты ата-анаға (ҥш жасқа толғанға дейінгі мерзім); 

 
Баланы  мектепке  дайындауға  арналған  жәрдемақы  (тек  кедей 
отбасыларына ғана) және т.б. 
 
Кӛріп отырғанымыздай, Францияда мемлекет отбасыларға, әсіресе, ҥш баладан 
кӛп отбасыларына едәуір кӛмек кӛрсетіп отыр. 
 
Сондықтан  да,  қазіргі  уақытта  шет  ел  мамандарының  назары  жазалау 
шараларынан  әлеуметтік  қалыпқа  келтіру  әрекеттеріне  кӛшкендігін  атап 
кеткеніміз  жӛн  болады.  Бҧның  алдында  ата-аналарды  жазалау  және  олардан 
баланы  аластату  негізінде  жҥргізілген  болса,  бҥгінгі  таңда  ата-аналардың 
тәртібін тҥзеуге және отбасын сақтап қалуға бағытталып отыр. 
Балаларды қорғау ахуалы – тек жеке дара қызметтердің, ҧйымдардың жҧмысы 
емес, сондай-ақ ол әр саланы қамтитын, тҥрлі мамандардың кҥш салуын талап 
ететін  де  мәселе  болып  табылады.  Тҥрлі  қызметтер  арасындағы 
ынтымақтастықты  тереңдету  мақсатында  қҧрылған  салааралық  командалар 
қҧру  кең  етек  алып  келеді.  Мҧндай  командалар,  мысалы,  жергілікті  аурухана 

145 
 
базасында  қҧрылып,  оған  дәрігерлер  персоналы  енгізілген.  Бҧл,  әрине, 
медициналық  диагнозын  анықтауда,  емдеу  жҥйесі  мен  отбасын  сауықтыру 
бағдарламасын қҧруда әлеуметтік қызметкердің жҧмысын жеңілдетеді, сондай-
ақ  бҧл  қҧрамға  педагогикалық  мәселелер  жӛнінде  кӛмек  беретін  білім  беру 
маманы, заңгер және басқа да мамандар енгізілген.  

146 
 
12. 
Қ
орытынды  
 
Зерттеу  қиын  ӛмірлік  жағдайдағы  қазақстандық  отбасылардың  ҥлесі  ҥлкен 
екендігін  тағы  да  бір  рет  дәлелдеді  де  оның  себептері  мен  ішкі  қҧрылымын 
кӛрсетті.  респонденттердің  жауаптарын  қорытындылай  келе,  тҧрмыс  жағдайы 
қолайсыз отбасылардың мынадай проблемаларын айтып ӛтуге болады: 

 
Материалдық  кірісінің  тӛмен  болуы  мен  тҧрмыстық  жағынан 
қиындықтардың болуы; 

 
Тиісті білімі мен еңбек біліктілігінің болмауы; 

 
Тҧрақты жҧмыстың болмауы; 

 
Отбасылық  ӛмірге  дайын  болмауы/отбасын  қҧру  және  оны  сақтап 
қалудың жақсы тәжірибесінің жетіспеуі; 

 
Отбасындағы ӛзара тҥсінушіліктің болмауы; 

 
Отбасылық  міндеттерді  орындау  алдындағы  жауапкершіліктің  тӛмен 
деңгейі; 

 
маскҥнемдік, нашақорлық. 
 
Тҧрмыс  жағдайы  қолайсыз  отбасылардың  кӛбі  проблемалардың  материалдық 
сипатын  кӛрсететінін  және  оларды  қолдаудағы  ең  басты  донор  ретінде 
мемлекетті  кӛретінін  атап  ӛту  қажет.  Осындай  отбасылар  экономикалық 
дағдарыстарға  тҧрақсыз  екендігі,  олардың  материалдық  проблемалары 
отбасындағы ішкі ахуалды шиелендіре тҥсетіндігі, ішкі қарым-қатынастағы бар 
кемшіліктерді  айқындай  тҥсетіндігі,  адамның  барлық  осал  жақтары 
білінетіндігі,  маскҥнемдікке  немесе  одан  да  жаманы,  нашақорлыққа  салынуы 
мҥмкін  екендігі,  ал  оның  ӛзі  жеке  тҧлғаның  бейәлеуметтілігін  одан  да 
нашарлатып, тҧлға ретіндегі адамның тӛмен қҧлдырауына әкелетіндігі баршаға 
тҥсінікті.    
 
Сонымен  қатар  мемлекет  қазіргі  уақытта  кеңес  уақыты  кезінде  қолданылатын 
жасӛспірімдердің моральдық жетекшісінің функцияларын атқаратын қоғамдағы 
азаматтық  институттарды  қайта  жаңартуға  кӛмектесетін  шараларды  іздеу 
жолында.  Бҥгінгі  кҥні  біз  барлық  жҥктеме  отбасына  тҥсіп  отырғанын  кӛріп 
отырмыз. Ал егер ата-аналар уақытының кӛп бӛлігін жҧмыста ӛткізетін болса, 
ал  ол  жҧмыс  оларға  әрдайым  моральдық  қанағаттану  мен  тиісті  еңбекақы 
әкелмесе, онда не болады? Еңбекақы тҧрақсыз болып тҧрған жағдайда стресс те 
артады.  Тапқан  табыс  бҥгінгі  кҥнді  ойлауға  ғана  жетеді.  Тҧтынушылық  қоғам 
халық  арасындағы  мәдениеттің  қалдығын  да  жоққа  шығаруға  бағытталған. 

147 
 
Балалар  да  ӛзімен  ӛзі  жҥреді.  Отбасындағы  ата-аналар  біртіндеп 
«тағамдық/шаруашылық  себеттің»  ролін  атқара  бастайды,  сәйкесінше 
отбасындағы  тәрбиенің  балаларға  келтіретін  жағымды  әсері  туралы  айту  да 
орынсыз болып табылады. 
 
Ата-аналардың  отбасылық  ӛмірге  дайынсыздық  жағдайы  кӛрініп,  жас  жҧптар 
арасындағы  отбасылық  тҧтастықты  ҧғыну  жоғалады.  Зерттеулер  нәтижелері 
жағдайлары нашар отбасыларының талай бӛлігінің себебі тек қана «жоспарсыз 
жҥктілік», «махаббатсыз, жай ғана» және т.б. (бҧл жайлы қолайсыз жағдайдағы 
отбасылар жайлы тарауда жазылған). Жҧбайлар арасындағы тҥсінбеушілік пен 
баланы тәрбиелеудегі білімнің жоқтығы сораптан шығарды. 
 
Қолайсыз  жағдайдағы  отбасылардың  мәселелер  тізіміне  айтарлықтай  рӛл 
атқаратын тиісті білімнің, ата-аналарының еңбек біліктілігінің жоқтығы кіреді. 
Сҧрастырылған  әке  мен  аналар  арасындағы  анықты  бір  бӛлігінде  орта,  орта-
маманды  білімі  бар,  жауаптары  бойынша  олардың  сапасы  тӛмен.  Білімнің 
осындай  тӛмен  деңгейі  тәрбиенің  жетіспеушілігі  мен  профессионалды  білім 
алуға  қаражаттың  жоқтығына  себеп  болады.  Тӛмен  материалды  ауқаттағы 
отбасылары  кӛбінде  профессионалды  лицейлерде  оқуға  мҥмкіндік  алды,  ал 
басқа  жағдайларда  –  орта  білімді  алғаннан  кейін  білікті  емес,  тӛмен  ақылы 
жҧмыстарда істеуге мәжбҥр болды.  
 
Қолайсыз 
жағдайдағы 
отбасылар 
кӛбінесе 
осындай 
отбасылардың 
классификациясы  бойынша  бірнеше  тҧрпаттың  кел  бетін  қамтиды:  ішкіш  ата-
аналары  бар  отбасын  кӛбінесе  жанжалды,  бейәлеуметтік  және  табысы  аз 
отбасыларына  жатқызуға  болады.    Осы  зерттеулер  шеңберінде  әрбір 
сҧрастырылған дағдарысты  және бейәлеуметтік отбасында бір, немесе екі ата-
ананың ішімдік ішу және есірткі қабылдау анықталды.  
 
Сҧрастырылған  ата-аналар  арасында  белгілі  бір  бӛлігі  ӛз  ата-аналарынан  ҥлгі 
алған,  басқа  сӛзбен  айтқанда,  отбасылық  алкогольды  тҧқым  қуалаушылық. 
Созылмалы  маскҥнемділік  салдарынан  сҧхбаткерлер  ӛздерінде  ауыр 
психикалық  кҥйді  анықтаған  (депрессия,  стресс,  қорқыныш).  Маскҥнемділік 
отбасында  кері  әсер  етеді:  іс  жҥзінде  әрбір  отбасында  ішімдікті  қабылдау 
нәтижесінде  ҧрыстар,  қорлау,  жҧбайлар  арасындағы  жәбірлеу,  отбасы 
мҥшелеріне  кӛрсетілетін  физикалық  агрессия,  және  де  ең  қорқыныштысы  – 
баларға қатысты.