107
5. Отбасылық келеңсіздіктің белгілері
Отбасылық келеңсіздікті қалай анықтауға болады? Қандай белгілер бойынша?
Әрине, бала қаңғыбастыққа салынып, ҥйден кетіп қалса, қҧқыққа қайшы
әрекеттер жасаса, бҧл отбасында ҥлкен мәселенің барын, яғни келеңсіздіктің
салдарын аңғару қиын емес, себебі бала тәртібі – отбасы қатынасының айнасы
болып табылады. Алайда балалармен жҧмыс істейтін мамандарға «дабыл
қағуға» кӛмектесетін алғашқы белгілерді қалай байқауға болады?
Отбасындағы келеңсіздік белгілерін мәселенің тҥрі мен сипаттамасына қарай
ажыратуға болады
51
:
Берекесіз
отбасының тҥрі
Мәселенің сипаттамасы
Берекесіздіктің мҥмкін болатын
белгілері
Ата-ананың
екеуі де немесе
біреуі
маскҥнемдікке
салынған
отбасы
1. Ата-ананың маскҥнемдікке
салынуы баланы кҥйзеліске
әкеледі.
2. Ҧялу, қорқу сезімдерін
басынан кешеді.
3. Ата-ана басқа себептерге
байланысты балаларға назар
бӛлмейді.
4. Ата-ана баланың аман-есен
болуына жауаптанбайды.
5. Ата-ананың қоғамнан тыс
ӛмір сҥруі баланың ӛміріне теріс
ықпал етеді.
Бала ата-анасының маскҥнемдікке
салынуына қатты кҥйзеледі, солар
ҥшін ҧялады, олардан қорқады, кейде
мектепке ҧйқысы қанбай, сабаққа
дайындықсыз келеді, қҧрдастарынан
шеттетіліп, тіл табысу кезінде
қиындықтарды басынан кешеді. Сырт
пішіні ҧсқынсыз, кҥтімсіз болады.
Кӛп балалы
отбасы және
ата-аналары
«ӛте жҧмыс
басты» адамдар
болып
табылатын
отбасылар
1. Жҧмыс басты ата-ана әр
баласына қажет кӛңіл бӛле
алмайды.
2. Ата-ана баланың аман-есен
болуына жауаптанғысы
келмейді.
3. Отбасында қаражаттың
жетіспеушілігі.
Балалар тәрбиесіздігімен кӛзге тҥседі,
ересектермен, қҧрдастарымен
қатынас қҧра білмейді, ҥнемі ашулы
болып жҥреді, ӛзгелерге басымдылық
танытады, ӛз мәселелерін кҥш
кӛрсету арқылы шешуге дағдыланған,
санитарлық-тҧрмыстық әдеттерден
жҧрдай, ҧқыпсыз болып келеді.
Балалар жиі сабаққа аш келеді, киім
киісі қарапайым, қажет оқу қҧрал-
дары да болмайды. Кӛздері кӛгеріп,
бозарып жҥруі мҥмкін және т.б.
51
Сіздің психологыңыз. Психологтың мектептегі жҧмысы
108
Толық емес
отбасы
1. Ата-ана уақыттың жетіспеуші-
лігінен немесе қажет педагогика-
лық білім мен тәжірибенің
жоқтығынан баланы дҧрыс
тәрбиелей алмайды.
2. Баланы асырауға ата-анада
жеткілікті қаражат жоқ.
Балалар тәрбиесіздігімен кӛзге тҥседі,
ересектермен, қҧрдастарымен
қатынас қҧра білмейді, ҥнемі ашулы
жҥреді, ӛзгелерге басымдылық
танытады, ӛз мәселелерін кҥш
кӛрсету арқылы шешуге дағдыланған,
санитарлық-тҧрмыстық әдеттерден
жҧрдай, ҧқыпсыз болып келеді.
Балалар сабаққа жиі аш келеді,
қарапайым киінеді, қажет оқу
қҧралдары да болмайды. Кӛздері
кӛгеріп, бозарып жҥруі мҥмкін және
т.б.
Аз қамтылған
отбасы
Баланы асырауға ата-анада
жеткілікті қаражат жоқ.
Балалар сабаққа жиі ашығып келеді,
киім киістері қарапайым, қажет оқу
қҧралдары да болмайды. Кӛздері
кӛгеріп, бозарып жҥруі мҥмкін және
т.б.
Ата-анасы
психикалық
ауруға
шалдыққан
отбасы
1. Балалар кҥтімсіз қалады.
2. Отбасында қаражат жетіспейді
немесе қаражатты орынсыз
пайдалану.
3. Балаларға физикалық және
психикалық кҥш кӛрсетілуі
мҥмкін.
Балалар кҥтім кӛрмеген, санитарлық-
тҧрмыстық әдеттерден жҧрдай,
ҧқыпсыз болып келеді. Балалар
сабаққа жиі ашығып келеді, жҧпыны
киінеді, қажет оқу қҧралдары
болмайды. Мектепте, сыныпта
балалар оқшау қалады, аластатылады.
Ҥйден кетіп қалады, мектепке
бармайды, қоғамнан тыс қалады.
Балалардың психикасы бҧзылған (туа
біткен немесе тәрбиелеу кезінде қол
жеткізген), сонымен қатар денелері
кӛгеріп, кҥш кӛрсетілген іздері
байқалады
Мҥгедек баласы
бар отбасы
1. Ата-ана психологиялық
мәселеге ҧшыраған. Бала мен
ата-ана арасында жеткіліксіз
қатынастың орын алуы.
2. Ӛмір сҥруге қаражаттың
жетіспеушілігі.
Ата-ана мен бала ӛзімен-ӛзі болып,
жабырқау кҥй кешеді, кейде жҥйкесі
сыр береді. Қаражаттың
жетіспеушілігінен бала қажет ем-дом
алмайды, дҧрыс тамақтанбайды;
қажет қосымша қҧралдары жоқ
(мҥгедек арбасы, әртҥрлі қҧрылғылар
және т.б.)
109
Уақытша ата-
анасының біреуі
жоқ отбасы
Егер анасы жоқ болса: - балалар
кҥтімсіз қалады; - балалар ӛзі би,
ӛзі қожа болады; - олардың
тәртібі қадағаланбайды. Егер
отбасында әке жоқ болса, онда
отбасы қаражаттан таршылық
кӛреді. Қаражат жетіспейтін
отбасылардың кҥйін кешеді.
Бала тәрбиесіне дҧрыс кӛңіл
бӛлмейтін отбасылардағы белгілер
секілді.
Дау-жанжал
туатын отбасы-
лар және кҥш
кӛрсетуге бейім
отбасылар;
ажырасу
алдында тҧрған
немесе
ажырасқан
отбасылар
Бала мен ата-анада
психологиялық мәселеге
ҧшыраған, бала мен ата-ана
арасында қатынастың
жеткіліксіз болуы, жақындық
пен тҥсіністіктің болмауы.
Бала жабырқаулы, тҧйықталған
немесе керісінше ӛте белсенді,
ашуланшақ, жҥйкесі жиі сыр береді.
Сырт пішіні кҥш кӛрсетілген
белгілерге, яғни кӛк дақтарға,
жарақаттарға ие болып, бет-әлпеті
солғын, бозғылт тартуы мҥмкін.
Мектепке ҧйқысы қанбай келуі
мҥмкін. Мҧндай балалар әдетте
ашуланшақ болып келеді.
Асырап алған
және қамқоршы
отбасы
Бала мен ата-анада
психологиялық мәселеге
ҧшыраған, бала мен ата-ана
арасында қатынастың
жеткіліксіз болуы, жақындық
пен тҥсіністіктің болмауы.
Отбасында қаражат жетіспейтін
жағдайлар болып тҧрады.
Балаларға физикалық және
психикалық кҥш кӛрсетілуі
мҥмкін.
Бала жабырқаулы, тҧйықталған
немесе керісінше ӛте белсенді,
ашуланшақ, жҥйкесі жиі сыр береді.
Сырт пішіні кҥш кӛрсетілген
белгілерге, яғни кӛк дақтарға,
жарақаттарға ие болып, бет-әлпеті
солғын, бозғылт тартуы мҥмкін.
Қарапайым киінеді, қажет оқу
қҧралдары да болмайды.
Ата-анасы
психологиялық-
педагогикалық
тҧрғыдан
сауатсыз отбасы
Бала мен ата-анада
психологиялық мәселеге
ҧшыраған, бала мен ата-ана
арасында қатынастың
жеткіліксіз болуы, жақындық
пен тҥсіністіктің болмауы.
Бала жабырқаулы, тҧйықталған
немесе керісінше ӛте белсенді,
ашуланшақ, жҥйкесі жиі сыр береді.
Сырт пішіні кҥш кӛрсетілген
белгілерге, яғни кӛк дақтарға,
жарақаттарға ие болып, бет-әлпеті
солғын, бозғылт тартуы мҥмкін.
Мектепке ҧйқысы қанбай келуі
мҥмкін.
Бала тарапынан сәтсіз отбасының белгілерін анықтауға болады:
сабаққа ҧйқысы қанбай, дайындықсыз келеді;
қҧрдастарына жоламайды, тілдесу кезінде қиналады;
сырт пішіні ҧсқынсыз болып жҥреді;
Достарыңызбен бөлісу: |
