18 тақырып. Кәсіпорынның қоймалық шаруашылығын және
көлікті басқару.
Мақсаты:
Кәсіпорынның қызметінің функциясын және тапсырмаларын меңгеру,
ұйымдастыруды және кәсіпорынның көліктік қызмет көрсету жоспарының әдісін білу; кәсіпорынның шаруашылық қоймасын ұйымдастыруды үйрену.
Жоспар:
1. Көліктік шаруашылықтың құрамы және міндеттері
2.Кәсіпорының көліктік қызметінің функциялары
3.Көліктік жұмыстарды жоспарлау
4.Кәсіпорынның шаруашылық қоймасын ұйымдастыру
1.Көліктік шаруашылықтың міндеттері- өндірістік процеспен байланысты барлық жүк тасымалдарын үздіксіз жүзеге асыру, көліктік құралдарды жөндеу және жұмысқа қабілеттілігін сақтау. Көліктік шаруашылықты рационалды ұйымдастыру өндірістің өзіндік құнын төмендету үшін қызмет етеді.
Кәсіпорынның көліктік құрылымының жіктелуі төменде көрсетілген.
Кәсіпорынның көліктік құрылымының жіктелуі
Белгісі
|
Сипаттамасы
|
1 Қолдану аясы
|
1.1 Ішкі көлік кәсіпорынның ішкі көліктік жүйесімен байланысына арналаған:
-теміржолдар;
-аэропорттар;
-өзендер және мұхиттар порттарымен және басқа
кәсіпорындармен;
1.2 Ішкі өндірістік (жүктерді цехтар, участкілер, жұмыс орындары арасында тасымалдау)
-цехаралық көлік;
-цехішіндегі көлік;
-операция аралық көлік;
|
2.Көліктік құралдардың түрлері
|
2.1.Дөңгелекті көлік:
-темір жолдар;
-автомобильді;
-электро көліктік;
2.2 көліктік конвейерлер;
2.3.монорельстік жолдар;
2.4.жұмыстар;
|
Кәсіпорынның көліктік қызметінің құрылымы өндірістік процестің ерекшелігіне бағынышты, өндіріс түрі және өндірісті шығару көлемі.
Дамыған көліктік қызметтін құрылымы кәсіпорынның машина құрастыруында көрсетілген.
Жоспарланған
нормативті бюро
Жоспарланған
диспечерлік бюро
Кезекшілік қызметі
Темір жол цехы
Автокөлік цехы
Электро транспортты
цех
Жөндеу және
пайдалану
қызметі
Қауіпсіздік тобының
қозғалысы
Бөлектер бюросы
және
қойма бөлшектері
Жүк айналымы-бұл барлық жүк бағасы араласқан кәсіпорындарда анықталған аралық уақыт.
Жүк ағымы-жүк сандары, белгілі бір бағытта араласқан цехтар және қойманың аралық уақыты.
Жүк ағымдары мынадай негізде қарастырылады:
-араласқан жүк түрлері.
-жіберілген және жеткізілген орындары.
-пункттер арасындағы аралық.
-араласқан жүк көлемі.
Тасымалдау реттік және маршруттық болып бөлінеді.
Реттік тасымалдау- қайталанбайтын бөлек тапсырыс бойынша тасымалдау.
Маршруттық тасымалдау- анықталған маршрут бойынша тұрақты және кезеңді тасымалдау. Кәсіпорынның жүк ағымдары және жүк айналымдарының көлемін анықтайтын тәсілдердің бірі шахматты ведмостың құрылымы болып табылады. Бұл ведомоста барлық жүктердің қозғалысы көрсетілген, көлденең, сондай ретте цехтар және алушылар мен қоймалар көрсетілген. Әрбір цех және қойма, графа мен жол арқылы таныстырылған. Графа қорытындысы осы цехқа келіп түскен барлық жүкті көрсетеді, жолдар қорытындысы- жіберілген жүктердің көлемін көрсетеді.
Графаның немесе жолдардың қорытынды сомасы барлық цехтар мен қоймалардың ішкі жүк ағымдарының көлемін көрсетеді.
Жіберуші цехтар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Цехқа келіп түскен жүктердің сомасы
|
Алушы цехтар
|
1
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
|
|
Цехтан жіберілген жүктердің сомасы
|
|
|
|
|
|
Кәсіпорынның жүк айналымы
|
Кәсіпорының жүк ағымдарының шахматтық ведомосі.
Көліктік құралдардың саны цех аралық тасымал түрінде есептеледі. Көліктік жүйе цех аралық және операция аралық болын бөлінеді.
2.Қоймалық шаруашылықтың негізгі міндеттері .
-Материалдық байлықты сатуға арналған ұйым.
-Өндірістік процестердің үздіксіз қызмет көрсетуі.
-Дайын өнімді жүктеу.
Қоймалық шаруашылықтың құрылымы өндірістік процестің спецификациясына бағынышты, өндіріс түрлері және шығарылған өнім көлемі.
Қоймалық шаруашылықтың бөлімдер функциясы:
-жұмыс жоспары.
-қабылдау, жүктерді өндеу.
-сақтауға арналған ұйым.
-бірыңғай бақылау және материалдық құндылықтардың қозғалысын
есептеу.
-өндірістік процесті материалдармен уақытында қамтамасыз ету
жағдайын жасау, материалдық құндылықтардың жоғалуын тоқтату.
-өрттен қатаң түрде сақтау.
-дайын өнімді кешенді және оны консервілеу, өңдеу құжаттарын
дайындау және өңдеу.
Қ
Металдар
қоймасы
Шашылмалы
материалдар
қоймасы
Химикаттар
қоймасы
Бояулар және
лактар қоймасы
ЖЖМ қоймасы
Дайындалған
бөлшектердің,
жинақталған
бірліктердің
қоймасы
Кооперациялар
қоймасы
Бөлшектерді
дайындау цех
қоймасы
Дайын өнім
қоймасы
ЦИС ЦАС
Құралдар
қоймасы
РЭН қоймасы
Тұрмыстық
бөлім қоймасы
Арнайы қойма
Оттегі
қоймасы
Жинақталған
бұйым қоймасы
Басқа
қоймалар
ойма жұмыстарының механизациясы мен автоматизациясы- ұйымның жұмысының негізгі бағыты материалдық байлықтарды сақтау және оларды өндіріске жіберумен байланысты.
Жабдықтау қоймасы
Өндіріс қоймалары
Өткізу қоймалары
Қызмет қоймасы
Қоймалық шаруашылықтың құрылымы.
19 тақырып. Өнімді сатуды басқару.
Мақсаты:
Сату қызметі - бұл тек дайын өнімді сату ғана емес, тиімділік каналдарды таратуды ұйымдастыру және өндірісті жүргізу; нарықтағы жұмысты белсенді сақтау және кәсіпорынның өніміне сұранысты қалыптастыру; негізгі ғылымды тану және сату қызметінің рационалдылығын ұйымдастырудың тәжірибесін үйрену.
Жоспар:
1. Сатудың негізгі концепциясының сипаттамасы.
2. Сату саясаты және сатуды ұйымдастыру.
3. Сатуды басқару.
1.Қазіргі теорияда және өндірістік менеджменттің тәжірибесінде сату қызметінің мәнін анықтау үшін әр түрлі анықтамалар көрсетілген. Сату тауар өндіруші шаруашылықтың қызметінің алғашқы стадиясы ретінде қарастырылады, оның экономикалық қызығушылығын жүзеге асыруға және сатып алушыға дайын өнімді технологияны орнатуға мүмкіндік береді.
Кейбір экономистер сатуды тауар құнының ауысу формасы ретінде немесе тауар айналымының процесін материалды ағым түрінде көрсетеді. Басшылар өнімді жеткізуді шаруашылық жүйесінің байланысы ретінде қарастырады.
Сатудың мәнінің әртүрлі анықтамаларында, кәсіпорынның қызметі нарықтық экономикалық жағдайларда, кәсіпорын үшін маңызды экономикалық рөл атқаратыны анық. Осы сфераны сатылудың маңыздылығы шығындардың тұрақты өсуін көрсетеді.
Қазіргі отандық экономикалық және әлеуметтік-саяси бизнестік ортада маркетинг идеологиясы әзірге тек туындауда, көптеген тауар өндірісі үшін сатуды қалыптастыру маңызды. Сату бағасын салыстыру және маркетингті қалыптастыру кестеде көрсетілген.
2.Өткізуді ұйымдастырудағы маңызды орынды сату саясаты алады. Өндірілген өнімді нәтижелі сату, түгелдей сату жүйесін ұйымдастыру, сонымен қатар көтерме сауда және жекелеп сату дүкендерін құру, сату стратегиясының анықтамасы, логистикалық сұрақ және т.б.
Дүниежүзінің көптеген маркетологтары, әсіресе, Жапондық маркетологтар барлық маркетингтік күштердің және тауарлардың көрсеткіштерінің бәсекелестігін көтеру, нарықтағы фирмалардың жүрегі тауар айналысының жүйесі деп санайды. Өткізу каналдары - бұл өндірістік өндірушіден тұтынушыға тауар қозғалысының жолы. Өткізу каналдарының нәтижесі көбіне делдалдар мен өзара қызмет жасаумен байланысты болады, оларды таратуды негізгі басқару деп атайды.
Сату бағасын салыстыру және маркетингті қалыптастыру.
Нарық параметрлері
|
Сипаттамасы
|
өткізуші
|
маркетингтік
|
Күштердің концентрациясы
|
Тауар
|
Тұтыну қажеттілігі
|
Тауар түрлері
|
Жіңішке
|
Кең
|
Жаңа тауарды өндіру
|
өндірушілерді анықтайды
|
Маркетологтар анықтайды
|
Баға саясаты
|
Шығындық бағалар
|
Нарықтық теңдіктің бағасы
|
Бәсекеге қаблеттілік
|
Бағалар
|
Бағасыз формалар
|
Сату
|
Өндірілген өнім сатылады
|
Өндірілген өнім сатылады
|
Экономикалық жетістікке тәсілінің мақсаты
|
Бағаның және өнім көлемінің арқасындағы пайда.
|
Сұранысты қанағаттандыру арқасында түскен пайда
|
Талдау каналдары тәуелсіз фирмалардың өнімді сатып алуын көрсетеді. Бұл дәстүрлі сату каналдарын әлсіз басқаруға және төмен өндірушілікке ие, мұндай арналарда пайда болған келеңсіздіктер олардың бұзылуына әкеледі. Сондықтан да дәстүрлі сату каналдарынан, басқа қазіргі күнде сату каналдары маркетингтік жүйе деп аталады. Осыдан вертикальды және горизонтальды жүйе бөлінеді.
Вертикалды маркетингтік жүйе - сату каналдарының құрылымы арқылы өндірушілер көтерме және жеке сауда фирмаларын бір жүйе ретінде функциялауы. Каналдың бір қатысушысы қалған фирмалардың қатысушыларының басшысы бола алады немесе басқа қатысушыларды қоса алатындай дәрежеде әсер ете алады.
Вертикалды маркетинг жүйесінің негізгі үш түрі бар: корпоративті, келісімді және аралас.
Горизонтальды маркетинг жүйесі- бұл сату каналдарының схемасы, осы арқылы екі немесе одан да көп фирмалар маркетингтің жаңа мүмкіншіліктерін үйрену үшін өндірістік күштерін бір жүйеге біріктіреді. Комбинирленген маркетингтік жүйе -бұл сатудың көп каналды жүйесі, осы арқылы қандай да бір фирма екі немесе оданда көп нарықтық сегменттерді ұстау үшін сату каналдарын қалыптастырады.
Стратегияның 3 түрі бар:
Интенсивті тарату- бұл күнделікті сұраныстағы тауарлардың сатылу стратегиясы, үлкен деңгейдегі сатып алушыларға арналған, өткізілген ұйымдардың санын нақты нарықта болжайды.
Эксклюзивті тарату- жаңа тауарларды таратуды ұйымдастырады. Нақты нарықта сатылған кіші көлемін ұйымдастыруды болжау.
Таңдаулы тарату- бұл өткізу ұйымы орта кезеңде орналасқан және нақты нарықта өткізуді ұйымдастырудың орта санын болжау.
Көтерме сауда - тауарды үлкен көлемде сатып алу. Мақсаты тауарды қайта сату. Жекелеп сату- тауарларды жекелеп сатып алу.
3. Шығыс пункті негізгі сатуды басқарудың жүйесін сату концепциясы болып табылады. Негізгі қатысушы сфералардың қызметін немесе негізделген ұзақ мақсаттарды және стратегиялық реттеудің нарықтағы әрекетін анықтау.
Осы концепцияға байланысты тәжірибеде сатуды ұйымдастыру құрылымы құрылады және жүзеге асырылады. Концепция келесі құрылымдық элементтерден тұрады:
-сату қызметінің өрісі;
-мақсаттары;
-сату жүйесі;
-стильдері бойынша орындау қағидалары.
Сату қызметінің функциясын 3 топқа біріктіруге болады.
-жоспарлау;
-ұйымдастыру;
-бақылау және тексеру;
К
Сату бөлімінің
басшысы
Диспетчер
Жоспарлы топ
Маркетинг
тобы
Сату тобы
Қоймалар
тобы
Дайын өнім
қоймасы
әсіпорынның сату бөлімінің құрылымын ұйымдастыру, сату көлеміне бағынышты. Ең көп тараған сату бөлімінің құрылымының формасы функционалды блып табылады. Егер кәсіпорын кең көлемде өнім өндірсе, онда бақылау топтарымен оның жеке түрлерін жеткізу жоспарларының орындалуын толтырады.
Сатуды басқару бөлімінің құрылымы
Бақылау сұрақтары:
1. Сату қызметі және оған сипаттама.
2. Дайын өнім және оның түрлері.
3. Сатудың негізгі тұжырымдамаларының сипаттамасы.
4. Сату саясаты және сатуды ұйымдастыру.
5. Сатуды басқару.
Әдебиеттер:
1.ҚР нормативтік құқықтық актілері, заңдары мен жарлықтары
2.Ахметов К.Ғ.Менеджмент негіздері. Ақтөбе, 2005-453 б.
3.Бердалиев К. Менеджмент, Алматы, 2005-289 б.
4.Ахметов К.Ғ. Сағындыков Ү.С. Ақтөбе, 2005-426 б.
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі:
ҚР нормативтік құқықтық актілері, заңдары мен жарлықтары
Ахметов К.Ғ.Менеджмент негіздері. Ақтөбе, 2005-453 б.
Бердалиев К. Менеджмент, Алматы, 2005-289 б.
Ахметов К.Ғ. Сағындыков Ү.С. Ақтөбе, 2005-426 б.
Алексеев В.В., Агаев Б.ВА., Сагдеев М.А. Агропромышленный менеджмент. М.: ООО «Дека» 2003
Веснин В.Р. Менеджмент: Учебник. – М.: ТК Велби, Изд-во Проспект, 2004
Герчикова И.Н. Менеджмент: Учебник. – 3 –е изд., перераб. И допол. М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1997. с.501
Друкер, Питер Ф. Практика менеджмента. Пер с англ.: Уч.пособие - М.: Изд. Дом «Вильямс»,2007. с.400
Залевский АЛ.Д., Кононов Н.Н., Хохлов В.А. Управление сельскохозяйственным производством.: Учебное пособие. Киев.: Выс.школа 1999
Қосымша:
Королев Ю.Б., КоротневВ.Д., Кочетова Г.Н., Никифорова Е.Н. Менеджмент в АПК / Под ред. Ю.Б.Королева. – М.:Колос, 2000-304с
Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента: Пер. с англ.- М.: Дело ЛТД, 2000
Макаренко М.В., Махалина О.М. Производственный менеджмент: Учебное пособие для вузов. – М.: Изд. «Приор», 1998 -384с
Научные основы современных систем земледелия / Всесоюз.акад.с./х.наук им.В.И.Ленина. – М.: Агропромиздат, 1988 - 255с
Оперативное управление в сельскохозяйственных предприятиях / И.Г.Ушачев, В.П.Решетняк, А.С.Запускалов, Н.М.Линецкая; Под ред.Н.Г.Ушачева. – М.:Колос, 1983
Организация производства на предприятии АПК / Ф.К.Шакиров, С.Н.Грядов, А.К.Пастухов и др.; Под ред.Ф.К.Шакирова. – М.:Колос, 2003
Организация производства на предприятии АПК / Ф.К.Шакиров, С.Н.Грядов, А.К.Пастухов и др.; Под ред.Ф.К.Шакирова. – М.:Колос, 2001
Организация производства в сельскохозяйственных предприятиях / Под ред. Б.Н.Яковлева. – М.:Колос, 1979
Пиличев Н.А., Управление агропромышленным производством. – М.:Колос, 2001
Петренко Н.Я., Чужинов П.И. Экономика сельскохозяйственного производства. – Алма-Ата: Кайнар, 1992
Попов Н.А., Федорченко В.Ф. Основы менеджмента в аграрном производстве. Учебник.-М.:Издательство «ЭКМОС» - 2001
Производственный менеджмент. Учебник /Под.редакцией В.А.Козловского. – М.:ИНФРА – М,2003ж.
Достарыңызбен бөлісу: |