Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау



жүктеу 4,73 Mb.
Pdf просмотр
бет5/73
Дата21.11.2018
өлшемі4,73 Mb.
#22959
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   73

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
17 
ρ° = ρ
м
 /ρ
с
. 
 (2.2) 
Тығыздық  шамасының  құрамын  көрсетеді  және  ол  оның 
маңызды  технологиялық  сипаттамасы  болып  табылады.  (2.2-
сурет). 
Мұнайдың  тығыздығы  (ρ
м
)  мен  меншікті  салмағының  (d
м

мөлшерін  қарастыру  керек.  Сұйықтықтың  меншікті  салмағы  - 
дегеніміз  көлемнің  барлық  бірліктері  айтылады  (d
м
  =  G/v). 
Олардың  арасында байланыс ρ = m/v = G/v·g = d
м
 ·v/v·g  = d
м
 /g 
болады. Меншікті салмақ заттың физика-химиялық сипаттамасы 
болып табылмайды, себебі ол өлшеу орнына байланысты.  
Көбінесе мұнайдың сепарациясы 800–940 кг\м
3
 аралығында 
ауытқиды. Мұнайдың тығыздығының шамасы бойынша шартты 
түрде  үш  түрге  бөлеміз:  жеңіл  (800–860),  орташа  (860–900), 
ауыр 900–940 кг/м
3
 .  
 Молекуладағы көміртек атом саны 
2.2-cурет. Функциялардың көмірсутек атомдарының салыстырмалы 
тығыздығына қатынасы: 
1 – н-парафиндер, 2 – изопарафиндер; 3 – циклопентандар;  
4 – циклогександар; 5 – ароматты   
Мұнайдың  тұтқырлығы  қаншалықты  аз  болса,  ақшыл 
фракциялардың  шығуы  соншалықты  жоғары.  Температура 
артқан  сайын  газсызданған  мұнай  тығыздығы  төмендейді. 
т
ы
ғы
зд
ы
қ
  
ρ
4
2
0


А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова 
18 
Мұнай  тұтқырлығы  мен  температураның  байланысы  келесідей 
көрсетіледі: 
ρ(Т) = ρ
20
 ·[1 + ζ (20 – Т)], 
 (2.3) 
ρ
20
 – 20С температура кезіндегі мұнай тұтқырлығы; 
ζ – көлемдік кеңею коэффициенті (2.1-кесте). 
Температура  артқан  сайын  қысым  қанығу  қысымынан 
төмен  аймақтарда  қабат  мұнайының  тығыздығы  өсе 
бастайды.  Мұнай  аз  сығылатын  сұйықтық  болғанымен,  қысым 
артқан  кезде  мұнай  тығыздығы  артады,  алайда  бұл  өзгерістер 
олардың номиналды мәндерімен салыстырғанда өте аз. 
2.1-кесте 
Көлемдік кеңеюдің коэффициент мәндері 
ρ, кг/м

ζ, 1/° С 
ρ, кг/м
3
 
ζ, 1/° С 
800-809 
0,000937 
900-919 
0,000693 
820-839 
0,000882 
920-939 
0,000650 
840-859 
0,000831 
940-959 
0,000607 
860-879 
0,000782 
960-979 
0,000568 
880-899 
0,000738 
980-999 
0,000527 
Мысал  қарастырайық.  Мұнай  тұтқырлығы  температура 
20°С кезінде 870 кг/м
3

Табу керек: 10°С кезінде мұнай тұтқырлығы қаншаға тең? 
Шешуі. (1.3) қолданып аламыз: 
 Ρ
10
 = 870·[1 + 0,000782·(20 – 10)] = 876,8 кг/м
3

Мұнай  –  аз  сығылатын  сұйықтық,  бірақ  қысым  артқанда 
мұнай  тұтқырлығы  өседі,  алайда  бұл  өзгерістер  олардың 
номиналды мәндерімен салыстырғанда өте аз. Мұнай тұтқырлық 
шамасының 
өзгерісін 
қысым 
өзгерген 
кезде 
мына 
байланыстарды қолданып табуға болады: 
ρ(Р) = ρ
20
·[1 + β·(Р – Ро)] 
 (2.4) 


Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
19 
немесе 
ρ(Р) = ρ
20
·[1 + (Р – Ро)/К], 
 (2.5) 
мұндағы,  ρ
20 
– стандарт жағдайдағы мұнай тұтқырлығы; 
β – мұнайдың сығылу коэффициенті, 1/Па; 
Р – қысым, Па; 
Ро – атмосфералық қысым, Па; 
К – мұнай серпімділік модулі, Па. 
Мұнай  сығылу  коэффициенті  0,7-4ГПа
-1
,  ал  орташа  мұнай 
серпімділігі (К =1/β)  ≈ 1,3·109 Па құрайды.  
Мысал  қарастырайық.  0,1  МПа  қысым  кезінде  мұнай 
тұтқырлығы 870 кг/м
3
.  
Табу  керек:  Егер  температура  өзгермесе  6,0  МПа  қысым 
кезінде мұнай тұтқырлығы нешеге тең? 
Шешуі. (2.5) формуласын қолданып аламыз: 
Ρ
6
 = 870·[1 + (6,0 – 0,1)·10
6
/1,3·10
9
] ≈ 874 кг/м
3

Газдалған  мұнайлар  үшін  мұнайдың  тығыздығы  тек  мұнай 
құрамына ғана емес, сонымен қатар температурасына, ерітілген 
газдың  көлеміне  байланысты  болады.  Ерітілген  газдың 
мөлшері  артқан  сайын  тығыздықтың  мөлшері  азаяды
Табиғи  газдың  көмірсутекті  емес  компоненттері  мұнайда  еріп, 
оның тығыздығының мөлшеріне бірдей әсер етпейді. Ол әсіресе 
азотқа  қатысты.  Мұнайдың  тұтқырлығы  –  мұнай  жүйесінің 
маңызды  техникалық  қасиеті,  оның  аққыштығын  анықтайды. 
Тұтқырлықтың 
мөлшері 
тасымалдауға, 
тасымалдаудың 
жылдамдығын  анықтауға  кеткен  энергетикалық  шығындарды 
бағалау кезінде анықталады.    
Мұнай  –  идеалды  жүйе  емес.  Химиялық  тұрғыдан  қарағанда 
қоспаның  көмірсутектері  мен  гетероатомды  қосылыстары    бір-
бірімен байланысады. Әсерлесу күштерінің табиғаты электростати-
калық  және  электродинамикалық.  Тұтқырлықтың  параметрі  бұл 
байланыстарды  тығыз  түрде  көрсетеді  және  оның  мөлшері 
олардың пайда болу дәрежесімен коррелциялайды.  
Математикалық  тұрғыдан  қарағанда  барлық  бақыланатын 
мұнай  жүйесінің  макропараметрлерін  аддитивтілік  принципі 


А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова 
20 
бойынша  есептеуге  болмайды  және  ол  тұтқырлықты  анықтаған 
кезде толығымен байқалады.  
Тұтқырлық  (абсолютті,  динамикалық)  үйкеліс  күшін 
сипаттайды  (сұйықтықтың  өзінің  қозғалысына  ішкі  кедергісі), 
ол  сұйықтықтың  ішінде  екі  ұқсас  қабаттардың  арасында  пайда 
болады немесе газ бірлігіндегі  олар орын ауыстырғанда бетінде 
байқалады.  Сұйықтықтың  тұтқырлығы  тек  ол  қозғалған 
кезде ғана байқалады.  
Динамикалық  тұтқырлық  –  Ньютонның  теңдеуі  арқылы 
анықталады: 
=
 (2.6) 
мұндағы, А – сұйықтық қабаттарының қозғалу ауданы; 
F  –  dy  мөлшеріне  қозғалыс  жылдамдықтарының  айырма-
шылығын ұстап тұруға қажетті күш; 
dy – қозғалыстағы сұйықтықтардың арасындағы арақашықтық;  
dv – сұйықтықтың қозғалыстағы жылдамдық айырмашылығы;  
μ – пропорционалдық коэффициент, динамикалық тұтқырлық. 
Динамикалық  тұтқырлықтың  өлшемдері  (2.6)  теңдеуден 
анықталады: 
 СИ жүйесі →[Па·с, мПа·с];
 СГС жүйесі→[Пз (пуаз) = г/(см · с), сПз (сантипуаз)];
 1 сПз  = 10
-3
∙кг/м ∙с = 10
-3
∙Па ∙с
Көбінесе  гидравликада  есептеулер  үшін  кинематикалық 
тұтқырлықты  қолданады  –  ауырлық  күшін  ескере  отырып, 
сұйықтықтың  бір  бөлігінің  екінші  бөлігіне  қатысты  кедергіні 
көрсету қасиеті.  
υ=μ/ρ 
 (2.7) 
Кинематикалық тұтқырлықтың өлшем бірліктері: 
 СИ жүйесі→ [м
2
/с, см
2
/с, мм
2
/с];
 СГС жүйесі →[Ст (стокс), сСт (сантистокс)];
 1 сСт = 10
-2
Ст=10
-6
 м
2
/с = 1мм
2
/с.


жүктеу 4,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   73




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау