Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
135 
еритін  эмульсия  пайда  болады.  Бұнда  да  шаюшы  тұщы  суды 
ортадан тепкіш сораптар қабылдауына беру кезінде байқалады. 
Мұнайды  кристалдық  тұздардан  және  басқа  да  қатты 
бейорганикалық  қосылыстардан  тазарту  процесінің  механизмі 
әлі  толық  зерттелген  жоқ.  Кристалдық  тұздар  шикі  және 
тауарлы мұнайда пайда болуы мүмкін. 
Мұнайдағы  су  эмульсиясы  тұздардың  кристалдануының 
алдында  немесе  оның  бастапқы  кезеңінде  пайда  болады.  Қабат 
суынан тұздардың келуі құбырлардың қабырғаларында болады. 
Кейде  жеткілікті  тереңдікте  алдын  ала  лақтырылым 
сатысында  (1-3%-ға  дейін)  мұнайдың  сусыздануында,  мұнайды 
тұзсыздану  сатысының  алдында  қосымша  сусыздандырады. 
Мұнайды алдын ала лақтырымнан кейін берілген температураға 
дейін  қыздырып  ілеспелі  шайғыш  сумен  және  демульгатор 
реагентінің  белгілі  мөлшерімен  араластырады.Тұзсыздандыру
-
дың екінші сатысын  керек болған жағдайда
 қолдану қажет.  
Мұнайды  тұзсыздандырудың  жайылған  түрінің  бірі  –  ол 
тұщы  суда  еруі.  Бұл  тәсілді  орындау  технологиясы  өте  оңай. 
Дайындалған  құрамында  тұзы  көп  мұнайға  тұщы  су  қосылады. 
Мұнайдағы  тұз  –  тұщы  суда  ериді,  сосын  сусыздандырғанда  ол 
сумен  бірге  жойылады.  Егер  мұнайдағы  тұз  құрамы  нормаға 
сәйкес  болмаса,  онда  процесті  қайталайды  немесе  берілетін 
тұщы судың өлшемін үлкейтеді.  
МДҚ-да тұщы су бір немесе бірнеше көзден берілуі мүмкін, 
олар: 
 Суқалқалы 
ұңғымалар, 
батырылған 
сораптармен
жабдықталған; 
 Ашық  су  қоймалар,  қалқымалы  сорап  станциясымен
жабдықталған; 
 Тазалауға  арналған  құрылым,  алдын  ала  техникалық
тазаланған және тауарасты судың құлауы. 
Тұщы  судың  берілуінің  басты  сұлбалары  3.24–3.26-
суреттерінде көрсетілген. 
Бірінші  жағдайда  тұщы  су  шикізаттық  сораптарының 
қабылдауына беріледі (3.24-сурет), бұл пеште мұнайды жылыту 
процесінің  басында  тұздың  мұнайда  еруін  қамтамасыз  етеді. 

А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова 
136 
Мұндай  сұлба  кішігірім  мұнай  көлемін  МДҚ  және  онда  тұз 
құрамының төмен болуы кезінде дайындау мақсатты. 
3.24-сурет. МДҚ-на тұщы судың берілу  сұлбасы 
Екінші жағдайда тұщы су резервуарды қабылдауда ыстық 
сепарациядан  (3.25-сурет)  кейін  түпкілікті  суды  бөліп  алуда 
беріледі.  Бұл  судың  берілу  сұлбасы  мұнайдың  үлкен  көлемде 
берілу кезінде тұздың сақталуы орташа болғанда қолданады.  
3.25-сурет. МДҚ-на тұщы суды айдау сұлбасы 
блогы 

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
137 
Бірінші 
сұлбамен 
салыстырғанда 
бұл 
сұлбаның 
басымдылығы  ол  тұщы  суды  үлкен  өлшемде  беру  мүмкіндігі, 
бұл бөлімде мұнайды белгілеу шикі резервуардан шыққандағыға 
қарағанда айтарлықтай аз болады.  
Үшінші жағдайда, шикізат сораптарын қабылдауда, ыстық 
сепарациядан  кейін  және  түпкілікті  суды  бөлуде  резервуар 
қабылдауында  тұщы  сулар  ұсталады.  Бұл  тұщы  судың  берілу 
сұлбасын  тұз  құрамы  жоғары  мұнайды  үлкен  көлемде 
дайындауда қолданады.  
3.26-сурет. МДҚ-на ілеспелі судың берілу сұлбасы 
Үлкейген  мұнай  дайындау  объектілерінде  ілеспелі  судың 
берілуі  1-і  сатылы  тойтартқыш  пен  электр  дегидратор  алдында 
беріледі. 
Айта  кетерлік,  құрылғы  қондырғысының  құрамы  мен 
эмульсияның  физика-химиялық  қасиетінің  нақты  шарттарға 
тәуелділігінен  мұнайды  тұзсыздандыру  процесін  итенсифи-
кациялау  үшін  әртүрлі  технологиялық  әдістер  мен  техникалық 
құрылғылар қолданылады. 
М.З. Мавлютов авторлармен  реагент-демульгатор, ілеспелі 
судың  саны,  араласу  қарқындылығы  және  сусызданған 
мұнаймен  әрекеттесу  ұзақтығы  әрбір  нақты  жағдайда  арнайы 
дайындалуы керек деп есептейді.  
Мұнайды  тұзсыздандыру  үшін,  Арлан  кен  орнының 
мысалы  ретінде  қарастырсақ,  олармен  шайылмалы  сумен 

А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова  
 
138 
 
мұнайды араластыру уақытын 15 секундқа дейін керегін айтқан. 
Мұнымен  қоса  олардың  ұсынысы  бойынша  оған  50  г/т  сілті 
еңгізу  керегін  айтты,  ал  иогенді  емес  реагентті  сусыздандыру 
сатысында  енгізеді,  дренажды  суды  беруімен  шайылмалы  суды 
пайдалану  екінші  сатыдан  тұзсызданудан  бірінші  сатыға 
беріледі. Мұнымен ілеспелі су үнемделеді, демульгатор-реагенті 
мен  жылулық  жойылады.  Ромашкин  кен  орны  мұнайын 
тұзсыздандыруда  жақсы  нәтижелер  шайылмалы  суды  екі  рет 
қолдануда 
және 
тұзсыздандырудың 
екінші 
сатысында 
деэмульгатор  реагентін  тек  таза  ілеспелі  суға  берілу  кезінде 
алынған.  
Тағы  да  бір  маңызды  шарт,  ол  тұзсыздану  сатысына 
бұзылған  эмульсияның  максимальды  берілуі.  Тұзсыздану 
сатысына  агрегаттық  тұрақтылығы  50-70%  эмульсия  түскен 
кезде, құрамында су мен тұздың болуына қарамастан құрамында 
кемінде  40  мг/л  хлориді  бар  тауарлы  мұнайды  ала  алмаған. 
Сусыздану  сатысынан  келіп  түсетін  30-40%-ға  (реагенттің 
кішігірім  шығынының  өсуімен)  дейін  эмульсияның  агрегаттық 
тұрақтылығы  құрамында  20-30мг/л  тұзы  бар  тұзсызданған 
мұнайды алуға мүмкіндік берді. 
Мұнайдың  тұзсыздануының  тереңдігін  арттырудың  қызық 
тәсілі  болып  сусызданған  мұнайға  минерализацияланған 
суларды  енгізу,  қозғалмалы  коалесцирленген  ортаның  рөлін 
атқарады.  Бұл  тәсілді  құбырға  енгізілетін  ағыстың  көлемін 
арттырғанда  және  судың  дисперсті  құрамын  қажетті  болған 
жағдайда  бақылағанда,  құбырдың  гидродинамикалық  жұмыс 
режимін  бақылағанда-мұнайды  тұзсыздандыру  процесінде 
тиімді бағыт болады.  
Кәсіптік 
объектілерінде 
қабаттану 
механизмінің 
қатаңдығына  байланысты  болжау  тәсілдері  жеткілікті  түрде 
дәлелденбеген. 
Кейбір 
процестер 
санауға 
берілмейді 
(адсорбция),  ал  басқалары  әрқашан  өзгеріп  отырады  және 
қабаттану  механизміне  әсер  етеді,  үшіншіден  –  аз  анықталған;  
гидродинамикалық әсері, мұнайдың органикалық компонентінің 
әсері және т.б.  
Тәжірибеде  ескерту  шараларын,  олардың  қалыптасу 
шараларының ескертуіне  қарағанда көп қолданады.