Өндіріс технологиясы мен көлік техникасын жөндеу негіздері

1) Технологиялық карта-есеп.

2) «Клапандарды ысқылау» операциясын орындау сипаттамасы.
Бақылау сұрақтары

1) Клапан ершігінің мүмкіндік ақаулары және олардың пайда болу себептері?

2) Клапан ершігін жөндеу тәсілдері және қолданылатын жабдықтар.

3) Қозғағыш клапаны ершігін қалпына келтіру бойынша операцияның құрамы, операцияда қолданылатын аспаптар мен материалдар.

4) Клапандарды ысқылау сапасын бақылау тәсілдері және құралдары.

3.6 Зертханалық жұмыс №6. Көліктік техниканы жөндеу кезіндегі тораптар мен тетіктерді теңгеру үрдісін зерттеу.
Жұмыс мақсаты – тетіктердің теңгерілмегендігінің мәні және көліктік техниканың сенімділігі мен ұзақ уақыттығына айналатын тетіктердің теңгерілмеген массаларының әсері туралы білімді тереңдету; тіркестің жетектегі делегейінің статикалық теңгеруін орындаудың тәжірибелік дағдысын алу.
Жалпы мәліметтер

Көліктік техниканың сенімділігі мен ұзақ уақыттығы айтарлықтай мөлшерде айналатын тетіктердің (иінді және карданды біліктер, маховиктер, тіркес делегейлері, доңғалақтар) теңгерілмегендігі салдарынан болатын дірілдер шамасынан тәуелді. Тетіктер мен тораптардың теңгерілмегендігінің пайда болу себептері: өңделмеген беттер өлшемдерінің дәл еместігі; материал тығыздығының біркелкі еместігі; құрастыру қателіктері.

Теңгерілмегендікті механикалық өңдеу немесе құрастыру кезінде теңгеру арқылы жояды. Делегейлер класындағы тетіктерді статикалық теңгеруге ұшыратады, ал білік класындағы тетіктерді – динамикалық теңгеруге. Сонымен қатар теңгерілмегендікті металл артықшылығын алып тастау арқылы, металдан жасалған салмақша немесе тілімшелерді пісіріп қосу алқылы жояды.

Статикалық теңгеру призмаларда немесе аунақшаларда іске асырылады. Динамикалық теңгеруді тетікті айналдырған кезде теңгергіш білдектерде іске асырады.

1) Айналатын тетіктерің теңгерілмегендігінің көліктік техниканың ұзақ уақыттығына әсер етуін оқып білу және тетіктердің теңгерілмегендігін жою әдістері [1, 404...411б.].

2) Динамикалық теңгеруге арналған білдектің жұмыс істеу принципін оқып білу [1, 409б.].
Зертханалық жұмысты орындау тәртібі

1) Жабдықтар және бастапқы материалдар: шеберүстел; теңгергіш салмақшалар жиыны бар тіркестің жетектегі делегейлерін статикалық теңгеруге арналған құрал; электр бәрбі; штангенциркуль ШЦ-1-160-0,1 (ГОСТ 166-80); аспаптар (балға, атауыз, бұрғы жиыны), деңгей; ермексаз; тіркестің жетектегі делегейлері (6 дана); зертханалық таразы.

2) Деңгей көмегімен статикалық теңгеруге арналған құралдың призмалық бағыттауыштарының (пышақтарының) көлденеңдігін анықтау керек. Қажет болған жағдайда реттеу жұмыстарын атқарамыз.

3) Құралбілік құралдың бағыттауыштарына перпендикуляр болатындай етіп, делегей бар құралбілікті құралдың бағыттауыштарына орнатату керек. Теңгерілмеген масса моменті әсерінен делегей бар құралбілік бұрылып, бағыттауыштар бойынша ауырлық центрі құралбілік өсі астында болғанға дейін домалайды. Теңгерілмеген масса жағына диаметральды қарама-қарсы делегейдің жеңіл жағын бормен таңбалау керек. Делегейді бағыттауыштарға орнатуды әртүрлі жағдайда үш рет қайталаймыз.

4) Ермексаз кесегін (теңгергіш салмақша) делегейдің жеңіл жағына бекітеміз. Ермексаз массасын ұлғайтып немесе азайтып, призмадағы делегейдің кез келген жағдайдан домаламауына қол жеткізу керек.

5) Ермексаз массасын өлшеп, түзетуші салмақшаны таңдап, оны делегейге бекіту керек.

1) Тіркестің жетектегі делегейін теңгеру операциясын орындау тізбектілігін суреттеу.

2) Теңгерілмеген массаның айналуынан центрден тепкіш күштің есебі.
Бақылау сұрақтары

1) Тетіктер мен тораптардың теңгерілмегендігінің пайда болу себептері қандай?

2) Тетіктердің теңгерілмеген массамен айналуы механизмнің жұмысына қалай әсер етеді?

3) Қандай тетіктер статикалық теңгеруге ұшырайды?

4) Қандай тетіктер динамикалық теңгеруге ұшырайды?

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Шадричев В.А. Основы технологии автостроения и ремонт автомобилей: Учебник для ВУЗов. – Л.: Машиностроение, 1976.-560 с.

2. Болотин Х.Л., Костромин Ф.П. Станочные приспособления. Изд. 5-е, перераб. и доп. – М.: Машиностроение, 1973.-344 с.

3. Справочник технолога-машиностроителя. В 2-х т. Т.1 / Под ред. А.Г. Косиловой Р.К. Мещерякова. – 4-е изд., перераб. и доп. – М.: Машиностроение, 1985.-656 с.