1.9 Бірінші тарауға бақылау сұрақтары
Шартты температуралық шкалалар туралы айтыңыз.
Репер нүктелер деген не? Олардың қасиеттерін сипаттаңыз.
Термдодинамикалық шкала деген не? Олардың қасиеттерін сипаттаңыз.
Манометрлік термометр. Классификация жəне қолдану салалары.
Термоэлектр түрлендіргішімен температураны өлшеу.
ТЭТ-ің стандартты градуировкасы.
ТЭТ-ің бос ұштарының температурасына түзету қалай орындалады?
Температураны компенсациялау құрылғының əрекет принципі.
Ұзарту термоэлектр сымдарының міндеті мен сипаттамалары.
Милливольтметр міндеті жəне əрекет принципі.
Потенциометрлердің міндеті жəне əрекет принципі.
Теңестірілген жəне теңестірілмеген көпірлердің міндеттері мен əрекет принциптері.
13 Логометрлер. Міндеті жəне əрекет принципі.
14. Жылу сəулеленуді өлшеу туралы айтып беріңіз.
тарау. Қысымды өлшеу
Жалпы мəліметтер
Ғылыми зерттеулерде жəне өнеркəсіптің əртүрлі салаларында қысымды кеңінен пайдалануы, əрекет ету принципі, құрылымы, мақсаты жəне дəлдігі бойынша əртүрлі болатын қысымды өлшеу құралдарын қолдану қажеттілігін туындатады.
Қысым – бетке перпендикуляр əсер етуші күштің осы беттің ауданына қатынасы. Қысым – заттың термодинамикалық күйін анықтайтын негізгі шамаларының бірі. Қысымды өлшеу есебі кейбір технологиялық параметрлерін, мысалы, газдың немесе будың шығынын, сұйықтықтың деңгейін жəне т.б.өлшеу кезінде пайда болады.
Қысым түрлері: атмосфералық, абсолютті, артық, вакуумдық.
Атмосфералық қысымның əсерін есепке алмау болмайтын жағдайда абсолютті қысымды ескеру керек, мəселең, жұмыс денелерінің күйлері туралы сұрақтармен танысу кезінде, əртүрлі сұйықтықтардың қайнау температураларын анықтау кезінде жəне т.б.
Технологиялық процестерді бақылау жəне ғылыми зерттеулер жүргізу кезінде көбінесе артық жəне вакуумдық қысымдармен жəне қысымдар айырымдарымен жұмыс істейді.
Атмосфералық қысым – жер атмосфераның ауа бағанасыныңмассасымен жасалатын қысым. Абсолютті қысым – абсолют нөлден есептеп табылған қысым. Абсолютті қысымның есептеу басы деп ішінен толығымен ауа сорып алынған дененің ішіндегі қысымды қабылдайды. Абсолютті қысым Р деп төменгі жағында сұйықтық, газ жəне бу орналасқан толық қысымды айтады. Ол артық қысым Ра мен атмосфералық қысымның Ратм қосындысына тең:
Р = Ра + Ратм. (2.1)
Асқын қысым – атмосфералық қысымнан жоғары болатын абсолютті қысым мен атмосфералық қысымның айырмасы:
Ра = Р – Ратм. (2.2)
Вакуум – атмосфералық қысым мен одан аз болатын абсолютті қысымның айырмасы:
Рв = Ратм – Р. (2.3)
СИ жүйесінде қысымның өлшем бірлігі ретінде ауданы 1 м2 бетте біркелкі тараған жəне оған нормалды бағытталған 1 Ньютон (Н) күшімен жасалатын қысым - 1 Паскаль (Па) қабылданған.
Сонымен қатар қысымның өлшем бірлігі ретінде МКГСС бірлігі - шаршы метрге килограмм-күш (кгс·м-2) жəне қысымның жүйеден тыс өлшем бірліктері: техникалық атмосфера (ат) деп аталатын шаршы сантиметрге килограмм-күш (кгс·см-2), су бағанасының миллиметрі (мм су.бағ.), сынап бағанасының миллиметрі (мм сын.бағ.) жəне бар (пайдалануға ұсынымдар жоқ) қолданылады. 9.1 кестеде бірліктердің арасындағы ара - қатынастар келтірілген.
кесте –Қысымның бірліктерінің арасындағы арақатынастық
Бірлік
|
кгс*м-2
|
кгс*см-2
|
су бағ.мм
|
сынап бағ.мм
|
бар
|
1 Па
|
0,10197
|
10,197*10-6
|
0,101197
|
7,50*10-3
|
*10-5
|
Қысымдарды өлшеу құралдары (ӨҚ) келесідей классификацияланады:
өлшенетінқысымныңтүрі бойынша: артық қысым манометрлері; абсолюттіқысымманометрлері; барометрлер; вакумметрлер; мановакуумметрлер (артық қысымды жəне вакуумды өлшеу үшін); напоромерлер? (40 кПа дейінгі кіші артық қысымды өлшеу); тягомерлер? (40 кПа-ғадейінгіггаздыңсиретілуін өлшеуүшін), тягонапоромерлер? (кішігірімартыққысымдар мен қысым диапазоны-20+20 кПа болатын газ сиретілуін өлшеу үшін); дифманометрлер (қысымныңайырымынөлшеу үшін);
б) əрекет принципі бойынша: сұйықтық;поршеньді; деформациялық;иондаған; жылулық; электрлік.
ҚысымныңӨҚ осылай бөлінуі толықболыптабылмайды.
Техникалықжəне технологиялықөлшеулерде кең қолданылатын қысымды ӨҚқарастырамыз (2.1 сурет).
сурет – Қысымның өлшеу диапазоны (Па)
Достарыңызбен бөлісу: |
