Қолөнер туралы түсинік

Шардара ауданы

Т.Айбергенов атындағы мектеп - гимназиясы

Технология пәні мұғалімі

Шамаханова Күміс Жұмақанқызы

Кесте тігу өнері

Сабақтың тақырыбы: Кесте тігу өнері

Сабақтың мақсаты: халқымыздың қолөнері, көркем тігістері туралы ұғымды қалыптастыру. Сабақтың міндеті: қолөнер тарауы бойынша алған мәліметтерді жинақтау, пысықтау. Қауіпсіздік ережесін сақтау. Тақырып бойынша білімдерін толықтыру, танымдық қызығушылығын дамыту және оқушыларды еңбекке тәрбиелеу, салт­ - дәстүрді құрметтеп, әсемдікке, эстетикалық талғамға тәрбиелеу. Сабақтың әдіс - тәсілдері: түсіндіру, сұрақ жауап, сарамандық. Сабақтың көрнекілігі: слайд, буклет, ине жіп түрлері, қайшы, үлгі қағаз керілген мата, суреттер. Сабақтың түрі: жаңа сабақ. Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Сыныптағы оқушыларды түгендеу. 2. Сыбаққа даярлау. 2. Үй тапсырмасы: ине жіп және біз, ою-өрнек салуды 5-сыныпта үйренгенбіз,сол себепті үйде қағазға ұнаған эскиздеріңді түсіріп келіңдер. 3. Мақсат қою кезеңі. 1.Қолөнер туралы түсінік. Кесте тігу өнері. 2. Бүгін сабағымызда халқымыздың қолөнер туралы мәлімет аламыз,көркем тігіс түрлерін тігу барысында толық меңгеруіміз , жұмыс барысында қауіпсіздік ережесін сақтаймыз .

4. Жаңа сабақ.

Қазіргі күнде ата - бабамыз ата - бабамыз айналысқан қандайда бір кәсібі болмасын өз маңызы мен қасиетін жоймаған, қайта түрленіп қазіргі заман талабына сай ерекшеленіп отыр.Қолөнер десек ,онда оның көптеген түрлері бар :”құрақ құрау”, “кілем тоқу”, “түп киіз тоқу “, “сырмақ басу “, “кесте тігу “ сияқты . Әр халықтың өзіне тән өнері, тілі, салт - дәстүрі бар. Сол сияқты қазақ халқының қолөнерінің өмірге келуі халықтың көшпелі өміріне байланысты. Көшпелі болғанымен олардың рухани болмысы көшпелі болған емес . Біздің заманымызға бабаларымыздың өсиет үлгісі , өнері арқылы жеткен. Атадан баласына, анасынан қызына мирас болып келе жатқан –сәндік өнерінің өзі ұлттық мәдениетіміздің дамуына ықпал етеді. Аталарымыз қызымыз бен ұлымыз cегіз қырлы, бір сырлы болуын қадағалаған. Әсіресе қыз балаға: ине сабақтап, түйме қадау,кесте тігуді ,ас пісіруді үйретсе , ұл балаларымызға таспа тілу , өрім тоқу , мал сою және мүшелеуді үйреткен. Бүгінгі күннің талабына сай қолөнер түрлері де сан алуан. Енді біз бүгінгі сабағымызда, соның ішінде кесте тігу өнеріне толық тоқталамыз.Кестелеу,көкемдеп тігу,ою-өрнектерін әшекейлеу.Кестені көңіл сызады,қол тігеді,көз сынайды дегендей,кесте тігудің алуан әдісі бар.’’Біз кесте’’,’’Гобелен’’,(көпіртпелі) кесте,”Моншақпен кестелеу”(бисерлеу) дейміз.Тігіс түрлеріне келсек көркем тігіс түрлерін біз 5 сыныптан білеміз .’’Егер мал таппақ болсаң қолөнерді үйренбек керек,мал жұтамайды,деп Абай атамыз өлеңмен кеңес беріп кеткен. Сұрақ. 1. Көркем тігіс түрлерін ата? Схема бойынша жұмыс.


Тор тігіс

Айқас тігіс

Таңдай тігіс

Қабырға тігіс

2
Шым кесте

Біз кесте

Жоғарыдағы аталған тігіс түрлерін кестелерді тіккенде пайдаланамыз. Моншақ кестеге келетін болсақ, моншақпен тігілген бұйымды көркемдеуге болады. Сызылған суреттің ішін моншақпен толтырып шықсақ онда ерекше көрініс береді.

Бисер тоқу өнері өте нәзіктікті, әдемілікті, шыдамдылықты талап етеді. Ең алғаш «бисер» атауы - Египет елімен байланысты. Оның атауы арабтың «бусра» немесе «бусер» деген сөзінен шыққан, мағынасы «жалған маржан». Рим империясы Египет елін басып алғанда әйнек өндіру Рим еліне өтеді, кейІн ол шеберлер арқылы жан - жақта тарап, әлемге бисер атауы мәлім болады. Ал сендер бисермен тігілген қандай бұйымдары, киімдері білесіндер? Сәукеле, камзол, сөмке, көптеген киімдерді өрнектеуге болады. Баспа кестеге келетін болсақ, ою - өрнек ғасырлар бойы дамып келе жатқан өнер туындысы. Қай қолөнер түрін алатын болсақ та, белгілі бір тәртіппен орналасқанын байқау қиын емес. Біздің ата - бабаларымызлық ерте кезде сызып, жаза алмаса да, геометриялық фигураларды дұрыстап орыналастыра білген. Шеберлер ою - өрнектерді өз дәуіріне қарай лайықтап пайдаланған. Қандай ою - өрнек түрлерін білесіндер? Қолөнер туындысына саяхат.

Мінекей мына алдарыңда тұрған кесте түрлеріне назар аударыңдар. (Ондағы ою - өрнектерге тоеділық тоқталу) Ою - өрнектерді көрсетіп, оқушылар оған толық жауап бер Сарамандық жұмыс (1-сурет) кесте түрлері ою-өрнек түрлері

Ақ қағазға эскиз түсіріп қиып аламыз. Көрілген матаға суретін түсіреміз. Кесте тігу кезінде қарапайым еңбек қозғалыстары ( саусақ, білезік, шынтақ қозғалыстары) болады. Қауіпсіздік ережесін сақтауды 1 оқушы оқып береді. Оқушылардың тігіс түрлеріне мән беру, тексеру, көмектесу. Сабақтан алған әсерлері бойынша оқушылар мақал - мәтел айтады. Қолөнердің бір түрі әшекейді кестелеу. Қазақтың нәзік қыздары, көркемдеп оны тігеді. Кестелеудің қыр - сырын апайымыз біледі, Шәкіртіне әр кезде үйретіп ол жүреді.

Жіпті инеге ілемін, Өрнектеп кесте тігемін. Жақсы көрем еңбекті, Қызықты болып өтемін.

Қызым еркем- кестесімен көркем, Ұлым керкем- өрнегім көркем. Қолөнері кестеде. Сөз өнері- өлеңде. – деп сабақты қорытындылау. (1 - сурет) 4. Үйге тапсырма. Бағалау.