оқушылардың дамуына сай болуы керек
Концепция оқушылардың психологиялық жас және ұлттық-аймақтық ерекшелік-
терін ескере әзірлену керек.
Концепция оқу процесінде оқушылардың белсенділігін арттыру керек.
Оқушылардың түсіну қабілетіне байланысты жеңіл материалдан күрделі
материалға ауысуын концепция қарастыру керек.
Концепция оқытудың тиімді түрлі тәсілдерін, формаларын, сонымен қатар
техникалық, аудиовизуальдық және тағы басқа тәсілдерін қарастыру керек.
Мониторингіні және бүкіл оқыту процесінің бағасын, сонымен қатар оқушылардың
білімін, біліктілігін және дағдысын қарастыру керек.
Қажетті материалдар 10. 2 С
Оқыту құралын қолдану мен таңдау критериі
Оқыту құралын таңдауда, оқытушы өз алдына мына сұрақтарды қою қажет:
1. Олар пікірдің шынайы бейнесін көрсете ала ма?
2. Зерттеулерде ойланған заттар жүйелене ме?
3. Оқушылардың дамуы мен тәжірибесіне жас ортасы сай келе ме?
4. Олар оқушылардың сыни ойлауын тездете ме?
5. Оқудың нәтижесі оған жіберілген қаржыға, уақытына сай келе ме?
Қажетті материалдар 10. 3
ЖЖБИ, АҚТҚ жұқпалы ауруларын алдын алу шараларын жүргізуде салауатты өмір
сүру дағдылары.
1. Салауатты өмір сүру дағдылары не үшін қажет?
Салауатты өмір сүруді қалыптастыру үшін, өмірлік дағдыны қолдану, жекелеген АҚЖА
информациясын профилактика мақсатында, ерте жүктілік, зорлық, никотин және нашақорлық
заттармен әсер ету үлкен маңызға ие болып отыр.
Тәуекелді іс-әрекет, ортаның және құрдастастарының қысым жасауы, қатыгез қарым-
қатынас балалардың және жеткіншектердің денсаулығына байланысты мәселені қиындатуы
мүмкін.Өмірлік дағдыны меңгерту денсаулықты сақтау АҚТҚ, ЖЖБИ алдын алу шаралары
арқылы дәлелденеді. АҚТҚ, ЖЖБИ туралы мағлұмат тарату (берілу жолдары, инфекцияны
ағзаға түсірмеу жолдары) өте маңызды екені зерттеліп дәлелденген, бірақ жүріс-тұрысты
өзгертуге аз мөлшерде ғана әсер етеді.
Алдын алу шаралары бағдарламасын іске асыру, аңыздар мен информацияларды жоққа
шығару білім деңгейін көтеруге әсер етеді, бірақ жағымсыз тәуекелді және қаламаған жүріс-тұр-
ысты өзгертуге әсер етеді (Гатава 1995, ЮНЭЙДС 1997). Өмірлік дағдыға үйрету жағымсыз
және тәуекелді жүріс тұрысты, жауапкершілікті іс-әркетке айналдыратынын тәжірибе дәлелдеп
отыр.
АҚТҚ/ЖҚТБ эпидемиясы өмірлік дағдыны қалыптастыруды туғызды.
АҚТҚ/ЖҚТБ масштабы және әсер ету мәселесі мынандай: оған тез арада алдын алу іс-ша-
раларын жүргізу керек. Соның ішінде 1-ші орында өмірлік дағдыны үйрету, зерттеу нәтижелері
мынаны көрсетеді, АҚЖА инфекциясы 50–74 жас аралығында өте аз деңгейде. 5 жасқа дейінгі
балаларда АҚТҚ инфекциясы жүктілік кезінде анадан балаға берілу арқылы болады. Туғанда
немесе емшекпен тамақтандырғанда, бірақ одан кейін жеткіншіктер жыныстық қатынаста өмір
сүре бастағанда АҚТҚ инфекциясын жұқтыру деңгейі көтеріледі, әсіресе қыздар арасында
кездеседі. Осы уақытта жеткіншіктер алдын алу шараларына үйретілуді қажет етеді, бұл
АҚТҚ/ЖҚТБ-ның таралуына кедергі болады. Дәл осы үшін өмірлік дағдыны үйрету
бағдармаласы балалар және жастар арасындағы АҚТҚ/ЖҚТБ-ның таралуына кедергі болады.
2. Өмірлік дағдыны үйрету жауапкершілікті жүріс тұрысты қалыптастырады.
Өмірлік дағдыны үйрету тәуекелді жүріс тұрысты (соның ішінде жыныстық қатынастық
салады) жауапкершілікті жүріс, тұрысқа айналдырады.
161
ӨМІР
ТАЛАБЫНА
ҮЙРЕТУ
3. Өмірлік дағдыны үйрету және АҚТҚ іс-шарасы. Өмірлік дағдыны үйретудің тиімді
тәсілі АҚТҚ іс-шарасында жақсы нәтиже береді.
АҚТҚ инфекциясы кейбір елдерде әлі шешімін таппаған.
АҚТҚ профилактикасы бойынша үйретілетін бағдарламаның тиімділігі келесі жағдайды
қамтамасыз етеді.
Осындай үйретілуге қызыққан жақтардың бейімділігі
Бүкіл қоғамға денсаулық сұрақтарын талқылау, ЖЖБИ және АҚТҚ/ЖҚТБ ертеден
жыныстық қатынасқа апармайтынын айту. Дұрыс жүргізілген өмірлік дағдыны қалыптастыру
бағдарламасы ашық талқылау аясында өткізу, керісінше кеш жыныстық қатынасқа түсуіне
соқтырады (кирби и др. БҰАТББ 1997).
Оқытушылардың дайындығы
Алдын алу бағдарламасын үйретудегі маңызды жақтар оқытушылардың дайындағы, бұл
алдын алу шаралары білімге жақсы әсер ететіндіктен педагогтар үшін жаңа және қиын
тапсырма АҚТҚ-ның алдын алу шараларының мазмұны. Бүгінгі күнде оқытушыларға
мемлекеттік және қоғамдық деңгейде белсенді қолдау қажет: конференциялар, семинар-
треннинг, жаңалықтардың жоғарғы деңгейлігі, интерактивті оқыту әдістемесі (Ұгатава 1995,
Гачухи 1999). Одан да басқа жоспардағы оқыту тәрбие жұмысында АҚТҚ-ның алдын алу
шаралары жеткілікті уақыт және арылту орны болуы керек. Себебі, алдын алу шаралары
туралы білім алуда және қауіп қатерден қорғаудан қатысушылар емін еркін ақпарат ала алады.
Ерте бастау
Болашақ мұғалімдер балалар мен алдын алу шаралары жұмысын ерте жастан бастау
керектігін білу керек. Осы мақсатта меңгерілетін Бағдарламаны жас өспірімдерге ғана емес,
балалардың ерте жасынан қолдануы қажет. Салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін
баланың жас кезінен бастап қолға алу керек. АҚТҚ/ЖҚТБ және ЖЖБИ бағдармалаларға
жоғарғы жастағы балалар енгізіледі.
Жағымды ортаны құру
Білімді беруді ұйымдастыруда ең алдымен салауатты өмір салтын сақтау қажет. Бұған тек
қана мұғалім ғана емес, АҚТҚ және ЖЖБИ алдын алу шаралары және барлық педогогтік ұжым;
пән оқытушылары, сынып жетекшілері, психологтар жауапты. Басқа да алдын алу шаралары
жұмыстарына оқушылардың іс-әрекетін тығыз байланыста, қызықты мемлекеттік және
үкіметтік емес ұжымдар да, туыстық ортада іске асады. Білім орталықтарында сенім мен
сыйластық бар жерде, денсаулық өз орнын табады, ал зорлық пен зомбылық бар оқушылардың
арасында ғана емес мұғалімдермен оқушылардың арасында да барлық мектеп қызметкерлері
және оқушылар мен олардың ата-аналарына дейін. Бағдарламалар мына потенциалдық
проблемаларды білім беру жолдарымен қарау керек және педагогикалық қолдауымен әрбір
ситуациядан шығу үшін берілетін тапсырмалармен де.
Ұлттық аймақтық жағдайды есепке алу
Біздің еліміздегі АҚТҚ инфекциясының көптеген бағдарламалары мен модельдерінің алдын
алу шаралары Батыс және дамыған мемлекеттерде жасалған. Тапсырманың негізгі,
бағдарлама қай жерде жасалса да олар мынандай жағдайда жасалуы міндетті, жергілікті
әлеуметтік-мәдени нормаларға сәйкес келуі, бағалы және діни сендіру, өтпелі мониторингпен
бағаны жүктеуге міндетті.
4. Тиімді салауатты өмір салтын жүргізу жағдайын үйрену
АҚТҚ инфекциясы, ЖЖБИ алдын алуы. АҚТҚ инфекциясының алдын алу шаралары
бағдарламасы мектептерде (АҚШ-тағы 23 ізденіс, Кирби т.с.с. 1994), 37 басқа мемлекеттер
(БҰАТББ есебі 1999) және АҚШ-тағы 53 зерттеу, Еуропа және т.с.с. бағдарламаларда
мынандай жалпы мінездемелер анықтауда.
Нақты мақсатты мінез-құлық басымдылығы. Ақпараттандыруды талап ететін,
өмірлік біліктілік білімге сәйкестік;
162
ӨМІР
ТАЛАБЫНА
ҮЙРЕТУ
Достарыңызбен бөлісу: |
