автоматтандыру құралдары кешенің таңдауды қалыптастыру, жөнге келтіретін
есепті дайындау, есепті шешу.
АЖЖ-нің компоненттері немесе қамтамасыздандырулары (функционал
құраушылары) – АЖЖ жұмыс істеу үшін қажетті интеллектуалдық және
материалдық (техникалық) құралдардың жиынтығы.
Қамтамасыздандыру түрлері: әдістемелік, үйымдастырулық, техникалық
(аппаратттық), бағдарламалық, математикалық, ақпараттық, лингвистикалық.
Әдістемелік қамтамасыздандыру – жобалауды автоматтандыратын
құралдардың құрамы мен пайдалану ережелері берілген құжаттар, яғни АЖЖ-
нің әдістемелік инструкциясы.
Әдістемелік қамтамасыздандыру АЖЖ пайдаланушыларының әрекеттесу
тәртібін, шығарылатын құжаттар пішінін, жобалау үйымдағы АЖЖ-нің
пайдалануын, қызмет көрсетуін және дамуын үйымдастыруды анықтайды.
АЖЖ-нің құрылымдық құраушылары – қасиеттері мен функциялары
Даярлама
концепциясын
қалыптастыру
Нәтижелерді
алдын ала
талдау
Математикалық
үлгілеуді
қалыптастыру
дайындау
Жобалау есебін
қалыптастыру
Алдын ала
шешімдерді сынау
және жетілдіру
Шешу
алгоритмдерін
таңдау
Алдағы
шешімдерді дәлдеу
Жобалау
мақсаты
орындалуын
талдау
Есеп шешу құралдар
компоненттерін
таңдау
Жобалау шешімдерін
біржолата дайындау
Жөнге келтіретін
есепті
қалыптастыру
Жөнге келтіретін
және негізгі есепті
шешу
+
+
-
-
2.1-сурет. Автоматтандырылған жобалаудың жалпы қорытылған алгоритмі.
бойынша дербес жүйелер ретінде істей алатын подсистемалар. Олар
жобалауыш және қызмет көрсетуші болып бөлінеді.
Ірі жобалау ұйымдарының персоналы былай ажырайды:
– жобалау бөлімшесінің персоналы;
– АЖЖ қызметінің персоналы.
Біріншілер жобалау есептер шешу жүрісінде АЖЖ пайдалануымен тікелей
қатысады:
– бастапқы дерек кіргізу;
– үлгілер қалыптастыру;
– дерек банкінен ақпарат сұрау;
– есептеу, бағдарламалау;
– шешімдерді келістіру;
– құжаттарды ұйымдастыру (компоновка).
АЖЖ қызметінің персоналы мыналарды қамтамасыз етеді:
– АЖЖ-нің техникалық және бағдарламалық құралдарының жұмысқа
қабілеттіліген, олардың жұмысқа дайын болуды, бақылауды (тестілеуді);
– дерек банктері мен типтік шешімдер қітапханаларын (архивтерді) жасау
мен қызмет көрсетуді, дерек банктерін сақтауды және қалпына келтіруді;
– бағдарламалық жүйелерді, негізгі және қолданбалы бағдарламалық
қамтамасыздандыруды генерациялауды;
– АЖЖ-нің пайдаланушыларын оқытуды және кенес беруді.
Ұсынылатын әдебиеттер: [1, 2, 4, 15].
СДЖ арналған бақылау тапсырмалары
1. АЖЖ қызметі персоналының функционалдық міндеттерін баяндау.
2. Механизмнің құрылымдық декомпозициясын жасау.
3-тақырып АЖЖ-нің техникалық және бағдарламалық қамтамасыз
етілуі.
Дәрістер жоспары
1. АЖЖ-нің техникалық қамтамасыздандырудың құралдары, оларға
қойылатын талаптары, құрамы мен үйымдастыру нобайлары.
2. АЖЖ-нің үйымдастыру құрылысы. Автоматтандылылған жұмыс
орындары (АЖО, орысша АРМ) мен АЖЖ-нің техникалық құралдар
кешендері.
3. Көп деңгейлі АЖЖ.
4.
АЖЖ-нің
базалық
және
қолданбалы
бағдарламалық
қамтамасыздандыруы, оның құрамы мен қолдану тәртіптері. Арнайы
бағдарламалық қамтамасыз етілуі.
Техникалық қамтамасыздандыруы (ТК, орысша – ТО)
Техникалық қамтамасыздандыруы дегеніміз – бұл АЖЖ жұмыс істеу үшін
арналған өз ара байланысқан және өз ара әрекеттесетін техникалық
құралдардың жиынтығы.
Техникалық құралдардың кешендері (АЖЖ ТКК, орысша – КТС САПР)
сериялық немесе арнулы техникалық құралдар негізінде құрастырыла алады.
АЖЖ ТКК қойылатын талаптар жүйелік, функционалдық, техникалық,
үйымдастырушылық және пайдаланушылық болып ажырайды.
Жүйелік талаптар: тиімділік, әмбебаптылық, қосылушулық, иілімділік пен
ашықтық,
сенімділік,
дәлдік,
қорғаушылық,
жеткілікті
көп
пайдаланушылардың бірмезгіл істеу мүмкіншілігі, үнемділік.
Әмбебаптылық – берілген салада есептердің жеткілікті кең мөлшерін қайта
жөнге келтірусіз шешу мүмкіншілігі.
Қосылушулық – кешенге енетін құралдар техникалық, бағдарламалық,
ақпараттық т.б. тіркесушілікке ие болу керек.
Иілімділік пен ашықтық – техникалық құралдар құрылымы жүйені қайта
құруға, түрлендіруге, мүмкіншіліктерін көбейтуге мүмкіндік беру қажет.
Функционалдық
талаптар – бұл
құралдардың
техникалық
мүмкіншіліктерін анықтайтын талаптар жинағы: математикалық үлгілердің
күрделілігі; шешімдер қітапханасын іске асырушылығы; архивтер жасау; дерек
базалары; деректер іздеу жүйелері; графикалық мүмкіншіліктері; жобалау
шешімдерін (жобалау нәтижелерін) құжаттау тәсілдері; ТП АБЖде (орысша –
АСУ ТП) технологиялық құрал-жабдығымен байланысы.
Техникалық талаптар: өнімділігі (тез әрекеттестігі); шешу (разрешающая)
қабілеті;
жаттау
құрылғыларының
(оперативтік,
тұрақты,
сыртқы)
сыйымдылығы; ақпарат тасушыларының түрлері; элементтер біріктіру үшін
интерфейс түрлері.
Ұйымдастырушылық және пайдаланушылық талаптар: эргономика;
персонал кәуіпсіздігі (электр, өрт, гигиеналық); жөндеуге жарамдығы.
ТК құрамы:
1.
Бағдарламалық-есептеуіш
құралдар
(бағдарламалық-техникалық
кешендер – БТК, орысша ПТК) немесе деректі бағдарламалық өңдеудің
техникалық құралдар:
– АЖЖ-нің бір деңгейлі құрылысы үшін – жергілікті жүйеге қосылған
немесе тәуелсіз дербес компьютерлер (РС);
– екі және үш деңгейлі құрылысы үшін – жүйеге біріктірілген орталық
есептеуіш кешен (ОЕК, орысша – ЦВК) әлде жұмыс станциясы (Work Station -
WS) және пайдаланушылар терминалдары (РС).
2. Дерек дайындау мен еңгізу, нәтижелерді бейнелеу және құжаттау
техникалық құралдар тобы, басқа атауы – перифериялық құрылғылар.
Еңгізу құрылғылары: клавиатура, тышқан, жарық қаламы, магнитті
жинақтағыштар мен лазерлі дисктердің диск жүргізушілері. Бұдан басқа,
акпарат кодтау құрылғылары, перфотасушылармен және микрофишамен
еңгізу, digitizer (орысша – цифрователь) – суреттерді, сызбаларды, графиктерді
сандық түрге өзгертетін құрылғылар.
Визуал бейнелеу құрылғысы – дисплей.
