2-сурет. Өндірістік процестің жалпы сызбасы.
Басқару объектісі басқару жүйесіне басқарушы орган (зауыты басқару, министрлік), жинақтау жүйесі және жүйенің барлық элементтері туралы ақпаратты өңдеу құрылымдық компоненті ретінде кіреді (мысалы,бөлімшедегі, цехтағы, кәсіпорындағы өндірістік процесс).
Өндірістік кәсіпорын басқарудың күрделі жүйесі болып табылады.Мұнда өндірістік процесс өндірістік -техникалық, ұйымдастырылған және экономикалық бірлік ретінде сипатталады. Кәсіпорын келесі функциялардың орындалуын қамтамасыз етуі керек: өнім өндіру жоспар мен келісім шартқа сәйкес болуы, өнімнің сапасының жақсаруы, өнімге деген сұранысты зерттеу, кәсіпорын процесін зерттеу және проектілеу, нормативтерді өңдеу, өнімнің өзіндік құнын есептеу және т.б. Бұл жұмыстарды орындауға арналған әрекеттер жиыны және барлық техникалық-экономикалық көрсеткіштер бойынша мемлекеттік жоспарды орындау кәсіпорынды басқарудың маңыздылығын анықтайды.
3- сурет 3. Кәсіпорынды басқару моделінің сызбасы
Өндірістік кәсіпорынды басқару жүйесін қарастырайық. (3-сурет). 1 контур сырттан жоспарлау және басқару тапсырмалары негізінде кәсіпорынның ішкі басқаруын бейнелейді, 2 контурда (министрлік және басқа жоғарыдағы ұйымдар) «а» байланысымен берілген ақпараттар: кәсіпорынның қазіргі жағдайы туралы, материалдардың түсуі, өнімді шығару туралы, аяқталмаған өнімдер туралы.
Қызметі бойынша кез келген басқару жүйесі келесі негізгі тапсырмаларды шешеді:
Басқарылатын объект туралы ақпаратты жинау және жіберу;
Ақпаратты қайта өңдеу;
Басқару объектісіне басқару әрекеттерін жіберу.
БАЖ бұл есептердің шешімін комплексте автоматтандыруды қамтамасыз етеді.
Басқару процесі. БАЖ-н ұйымдастыру, яғни оның құрылымын, жүзеге асырудың қызметін және әдістерін, басқару процесінің сипатымен және мазмұнымен анықталады.
Бірінші басқару мәселесінің өзін қисынға келтіреміз. Бір немесе бірнеше басқару обьектісінен тұратын жүйе бар болсын. Жүйе жүйенің қызметінің сапасын жақсартатын қарсы әрекет ететін әсерлердің ықпалында болады (мысалы, техникалық құралдардың аяқ астынан істен шығуы немесе оның жұмыс режимінің өзгеруі, өндірісте жұмысшылардың жоқ болуы, материалдарды бұрынғы жүйемен тасымалдау және т.б), жүйені және басқару әсерін қалыпты жұмыс режимінен шығару (мысалы, техникалық режимнің өзгеруі,өндірістің жұмысшыларын қолданудағы админстративтік шаралар, материалдарды жеткізуді жеделдету үшін қолданылатын шаралар, және т.б).
Қарсы әрекет ететін әсерлерді f1(t), f2(t),... fn(t) арқылы, ал басқарушы әсерлерді y1 (t),y2 (t),...,ym (t) арқылы анықтайық. Қарсы әрекет ететін әсерлердің жиынын және басқарушы әсерлердің жиынын f (t) векторы түрінде және сәйкесінше y (t) түрінде көрсетейік. Кез келген уақытта басқару жүйесінің жағдайын анықтау х(t), векторы жағдай шартында, сондықтан х(t)=Х{ х(t0), f (t0,t), y(t0, t)}, (1.1), мұндағы, t0 — бақылау интервалының бастапқы моменті. (1.1) теңдеуі — бұл б а й л а н ы с т е ң д е у і .
Практикалық есептерде Xi(t), сияқты yj(t) оқиғаларының көбі шектелген, яғни х(t ) және у(t) A(t) жағдайы кеңістігі облысы мен B(t) басқару кеңістігі облысымен шектелген;
 (1.2)
Егер процесте бастапқы берілген мақсат (мысалы, өнімділік максимумға , кәсіпорын шығыны минимумға ал, түсім максимумға жетсе және т.б )шегіне жетсе, онда б а с қ а р у сапалы болады. Мұны математикалық түрде (1.1) байланыс теңдеуі мен (1.2) шектеуінің бар болуынан қандай да бір функцияның экстремумы түрінде формулалауға болады: E=E{x(t),t} (1.3)
Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1.Басқарудың автоматталған жүйесі: мақсаты, функционалдану критерилері мен принциптері 2.Техникалық- ұйымдастырушылық және функционалды құрылым
Ұсынылатын әдебиеттер :
1.Кобдиков М.А., Мустапаева А.Д. Работа в автоматизированной системе оперативного управления перевозочным процессом. - Алматы.: КазАТК, 1998 г. - 140 с.Мустапаева А.Д.
2.Основы расчетов автоматизированных систем управления на железнодорожном транспорте: Уч. пос. -Алматы: КазАТК, 1999. - 38 с.
Лекция 4.
Басқару процесінің математикалық моделі
Лекция сабағының мазмұны:
Басқару процесінің математикалық моделі.
Басқару процесінің құрылымдық сызбасы.
Басқару процесінің математикалық моделі. Модельді сипаттайтын терминдерде шектер берілген жағдайда, басқарудың мақсатқа жетуін қамтамасыз ететін, басқару проблемасы басқаруға әсер ететін векторды (немесе басқару алгоритімін) тауып оны жүзеге асырудан тұрады. Басқару есебін жүзеге асыру жалпы түрде мүмкін емес. Сондықтан мөлшері ол төмендегі түрдегідей шешіледі:
1. (1.1) нақты байланыс теңдеуі қарапайым жағдайда белгісіз сондықтан басқарылатын жүйенің м а т е м а т и к а л ы қ м о д е л і теңдеуімен алмастырылады:
Х*( t) = Х*{х*( t 0). f*(to,t), y*{to,t)}. (1.4)
2. Екі себеп бойынша туындайтын х(t) және f(t), векторлары туралы ақпараттың жетіспеушілігін еске алу керек::
а) (1.4) ке х(t) және f(t),векторларының барлық элементтері кірмейді, тек басқару процесінде өзгерілетін немесе өлшенетін элементтер кіреді.
б) х*( t) жағдайының зерттелетін векторы ақпаратты түрлендіру мен жіберу процесінде туындайтын өлшеу қателіктері және қателіктерден тұрады.
3. Басқару мақсаты басқару функциясы теңдеуінің математикалық қойылымына ұқсас түрде болуы мүмкін: E = E*{x*(t),t}; (1.5)
4. (1.5) экстремумды табу есебінің (1.2) әсер етпейтін шектеуін есепке алудан қателіктер туындайды, ал жақын шектеу түрі:  (1.6)
5. у (t) (және y*{t)). басқарушы әсер етудің нақты жүзеге асуына байланысты басқару орны мен қателері бар.
x(f) жағдайының оның күтілетін x(t) p нақты вектордан кейін қалуынан тәуелді болатын Q өлшемін тиімділік көрсеткіші (басқару сапасы) ретінде таңдап алайық.
(хр(t)=х*(t)):
Q=Q{Ep -E) (1.7)
Мұндағы Ep— басқару мақсатының есептелетін көрсеткіші , ал Е— басқару мақсатының нақты мәні.
Сонда басқару есебінің формулануы төмендегідей болады: хр(t) жағдайының (басқару алгоритмі) идеалды векторын таңдап, берілген шектеулері бар (1.7) функциясының экстремумдары ретінде басқарудың ең жоғарғы сапасын қамтамасыз ететін y*(t) әсер етінің басқарушы векторын тауып жүзеге асыру қажет.
Басқару жүйесінің құрылымдық сызбасы. Нақты басқару объектісі мен модельдің байланысы, есептеу техникасы мен басқарушы блоктардың көмегімен басқару есебін шешу төмендегі 4- суретте көрсетілген.
4-сурет. Күрделі объектіні басқарудың құрылымдық сызбасы.
Достарыңызбен бөлісу: |
