Н. С. Сейітов г-м.ғ. д., профессор Оқулықта «Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау»

2.2 Ұңғылар және оларды бұрғылау жайындағы түсініктер
 
Бұрғылау деп нәтижесінде бұрғы ұңғысы жасалатын операциялардың 
жыйынтығын орындауды айтады. 
Бұрғы ұңғысы деп тереңдігіне қарағанда өте кіші диаметрімен сипатталатын 
жер қыртысындағы цилиндр тәрізді тау қазбасын айтады. 
Ұңғының жер бетіне шығатын шетін саға, ал оның түбін забой дейді. 
Ұңғының ішкі бетін қабырғалары дейді. 
Ұңғының тереңдігі ретінде оның осінің бойымен есептелетін саға мен забой 
арасындағы қашықтық алынады. 
Ұңғының диаметрі жыныс талқандағыш құралдың (коронка, қашау) 
мөлшерімен саналады. 
Ұңғының тереңдігі бірнеше метрден 10-12км дейін болады. Ал ұңғының 
диаметрі 16 миллиметрден 900 миллиметрге дейін болады. Ұңғы-шахтаның 
диаметрі 1500 мм., кейде одан да үлкен болады. 
Кеңістіктегі орналасуы бойынша ұңғылар тік бағыттағы, горизанталь 
бағыттағы, көлбеу бағыттағы және өрге бағытталған болып келеді. 
Ұңғының бағыты көлбеу бұрыш (і) немесе зениттік бұрыш (θ) және 
азимуттық бұрышпен (

) анықталады. 
Ұңғының көлбеу бұрышы деп горизанталь жазықтық пен ұңғының 
геометриялық осі бағытының арасындағы бұрышты айтады. 
Зениттік бұрыш деп, вертикальмен ұңғының осіне белгілі бір нүктеде 
жүргізілген жанаманың арасындағы бұрышты айтады. 
Көлбеу бұрышы мен зениттік бұрыштың арасында мынадай байланыс бар: і = 
90-θ. 
Азимуттық бұрыш деп, сағат тілінің айналу бағытымен есептелінетін белгілі 
бір бағыт пен ұңғының горизонталь жазықтықтағы проекциясының арасындағы 
бұрышты айтады. Белгілі бағыт ретінде шын меридиан, магниттік меридиан және 
басқа бір шартты бағыт алынады. Сондықтан азимут шын, магниттік және шартты 
болуы мүмкін. 
Ұңғы бір забойлы және көп забойлы болып келеді.Бір забойлы ұңғы деп, тек 
қана бір оқпаны бар ұңғыны айтады. Көп забойлы ұңғының бір негізгі оқпаны 
және бірнеше қосымша оқпандары болады. Ол оқпандар белгілі бір тәртіппен не 
жоғарыдан төмен, не төменнен жоғары бұрғыланады. 
Одан басқа топталған ұңғылар болады. Ондай ұңғылар бір алаңнан 
бұрғыланады. 

жүктеу 8,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: