I. Пайда болу уақыты бойынша (тарихи принцип):
- дәстүрлі;
- жаңа;
II. Пайдалану принципі бойынша:
- жалпы;
- жеке:
а) далалық зерттеу әдісі (бастапқы кезең);
ә) бастапқы материалды жүйелеу және сақтау әдістері;
в) оны өңдеу әдістері;
г) болжау әдістері;
д) ғылыми нәтижелерді ұсыну және оларды практикаға енгізу әдістері;
е) ғылыми теорияны құру әдістері.
Әр түрлі принциптердің қолданылуына байланысты әдістердің келесі классификациясы ажыратылады.
III. Негізі бойынша:
1) эмпирикалық:
а) бақылау (зерттелетін объект туралы алғашқы ақпаратты алу және
сандық көрсеткіштерді өлшеу);
б) экспедициялық (стационарлық, жартылай стационарлық, маршруттық әдістер);
в) камералық әдістер
2) теориялық:
а) логикалық
- дедукция(жалпыдан нақтыға);
- индукция (нақтыдан жалпыға дейін);
- Аналогия әдісі - ұқсастықтарды, қасиеттері бойынша заттар мен құбылыстарды анықтау,
белгілер, қатынастар;
б) ресімделген:
- статистикалық;
- математикалық;
- модельдеу.
Жалпыгеографиялық әдістер
|
|
|
|
дәстүрлі
|
жаңа
|
1) сипаттау әдісі:
- эмпирикалық (18 ғасырға дейін);
- ғылыми (18 ғасырдан бастап) әдіс
|
1) математикалық әдістер
|
2) салыстырмалы географиялық
|
2) аэроғарыш техникасы
|
3) картографиялық әдіс
|
3) геоақпараттық әдіс
|
4) сандық әдістер:
- картометрия (карталармен өлшеу
координаттар, биіктіктер, тереңдіктер, ұзындықтар,
арақашықтық, аудандар, көлемдер,
бағыттар);
- балл әдісі;
- баланс әдісі;
- статистикалық әдіс (аналитикалық және графикалық жиынтығы)
|
4) модельдеу әдісі:
- материалдық модельдер (модельдер);
- бейнелі-символикалық модельдер (карталар, сызбалар, схемалар, графиктер, блок-схемалар);
- жүйелік модельдеу:
- кешенді (салааралық және ауданаралық);
- аэроғарыштық;
- геоақпараттық.
|
Қазіргі физикалық география әдістері:
Картографиялық және картометриялық зерттеу әдістері.
Табиғи аумақтық кешеннің (ТАК) кеңістіктік-уақыттық құрылымын зерттеу;
ресурстық әлеуетті бағалау;
ТАК шаруашылықта пайдалану мүмкіншіліктері мен шектеуліктерін зерттеу;
ТАК жағдайын ландшафттық-экологиялық бағалау және даму болжамы;
мәдени ландшафтық және т.б. жобалау.
Экспедициялық әдістер.
Қолданбалы кешенді физикалық-географиялық зерттеулер.
XXғ 60-80жж физикалық географияда пайда болған әдістер
Ғарыштық, Математикалық модельдеу, Геоақпараттық
XX ғ. 30-50жж физикалық-географиялық әдістер
Геофизикалық , Геохимиялық, аэро әдістер
Адамзат мәдениетінің бастапқы кезеңіндегі дәстүрлі әдістер
Салыстырмалы-географиялық, Тарихи-географиялық, Картографиялық
Достарыңызбен бөлісу: |