Микробиологиялық зертхана. Микроскоптар сабақтың мақсаты

АКТИНОМИЦЕТТЕР (СӘУЛЕЛІ САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР), АШЫТҚЫЛАР

жүктеу 0,89 Mb.

бет	3/5
Дата	17.11.2017
өлшемі	0,89 Mb.
	#1146
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5

АКТИНОМИЦЕТТЕР (СӘУЛЕЛІ САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР), АШЫТҚЫЛАР
Сабақтың мақсаты. Актиномицеттердің өсінділерінен дайындалған препаратты микроскоптың көмегімен зерттеп, суретін салу. Ашытқылардың өсінділерінен «қысылған тамшы» препаратын дайындап, олардың құрылысын зерттеу, суретін салу. Студенттердің микроорганизмдерінің морфологиясы бойынша алған білімдерін анықтау.

Жабдықтар мен материалдар. Ашытқылар өсінділері. Пфейффер фуксинімен боялған актиномицеттердің препараттары. Микробиологиялық ілмектер. Пфейффер фуксинінің, метилен көгі және т.б. бояғыштардың ерітінділері. Люголь ерітіндісі, физиологиялық ерітінді. Зат және жамылғы шынылары. Пинцеттер. Спирт шамдары. Микроскоптар. Кестелер.

Актиномицеттер (сәулелі саңырауқұлақтар) – бір жасушалы, грам оң микроорганизм. Олардың бойында бактериялар мен қарапайым саңырауқұлақтардың қасиеттері бар. Актиномицеттердің мицеттердің бұл қасиеті оларды саңырауқұлақтарға жақындатады. Гифтердің жуандығы бактериялардың жуандығындай, сондықтан оларды бактериялар сияқты микроскоптың иммерсионды жүйесі арқылы зерттейді. Олардың мийелийлер, сонан соң олардың колониялары барқыт тәрізді үлпілдек болады. Актиномицеттердің колониялары тығыз консстенциялы болып, қоректік ортамен берік байланысады, сондықтан препарат дайындау үшін оларды субстратпен бірге алып шығады.

Актиномицеттер пигмент түзіп, әр түрлі (қызғылт, қызыл, қоңыр, қара және т.б.) түстерге боялады. Актиномицеттердің түрлерін үлпілдек мицелийлерінің құрылысы арқылы анықтайды. Мицелийден споралары бар спора сақтаушылар таралады (жеміс беру органы). Актиномицеттер аэробтар, ет пептонды агарда (ЕПА(, 30-35⁰ С-та жақсы өседі.

Препарат дайындау. Тығыз қоректік ортадағы өсіндіні препарат инесінің көмегімен алып, зат шынысының үстіне салып, екінші зат шынысымен жабады. Материалды езе отыра, шыныларды қарама – қарсы бағыттарда жылжытып, ажыратқанда екі препарат дайын болады. Сұйық қоректік ортадағы өсінді суспензиясын зат шынысының бетіне микробиологиялық ілмектің көмегімен жағынды жасайды. Бекітілген жағындыны Пфейффер фуксинімен бояп, микроскоппен қарағанда шоқталып орналасқан жіңішке бұтақталған (тарамдалған) жіптер (гифтер) көрінеді.

Ашытқылар – бір жасушалы, мицелийлері жоқ, бүршіктенетін саңырауқұлақтар. Олар аскомицеттер класына жатады. Жасушаларының формасы сопақ, дөңгелек, лимон тәріздес болып келеді. Олардың жасушаларының қабығы, цитоплазмасы және боялмаған препараттарда айқын көрінетін ядросы болады. Жас жасушалардың цитоплазмасы біркелкі, ал ересектерінде вакуольдер пайда болады.

Ашытқылар микробтарға қарағанда біршама үлкен, олардың диаметрлері 10-15 мкм-ге дейін жетеді. Ашытқы жасушасының ішінде спора түзілген соң олар сумкалар (аскалар) деп аталады. Спораларының саны 4-тен 12-ге дейін барады. Ашытқы жасушалары тынышталған немесе артроспора түрінде де кездеседі. Олар вегатативті формалардың екі қабатты қабығымен, қоректік заттарының (гликоген, май) молшылығымен және вакуольдердің жоқтығымен ажыратылады. Ашытқылар бүршіктену арқылы, спора немесе жыныстық жолдарымен көбейеді.

Препарат дайындау. Ашытқы дақылынан алдын ала жасалған тамшыны микробиологиялық ілмектің көмегімен зат шынысының салғаннан кейін жамылғы шынысымен жауып, микроскоптың кіші ұлғайтуымен (х400) көрінеді, бірақ олардың мөлшерін басқа микроорганизмдердің мөлшерімен салыстыру үшін препаратты иммерсионды жүйемен қараған жөн.

Микроскопиялық көрініс: көз шалымында дөңгелек және сопақ жасшалар көрінеді. Олардың кейбіреулері бөлшектену сатысында болады.

Әдебиеттер:

Бақылау сұрақтары: 1 Актиномицеттердің жалпы сипаттамасы. 2 Ашытқылардың құрылымы және көбею жолдары. 3 Олардың препараттарды дайындау.

Сегізінші зертханалық – тәжірибе сабағы

ҚОРЕКТІК ОРТАЛАРДЫ ДАЙЫНДАУ
Сабақтың мақсатты: Зертханалық ыдыстарды және мақталы тығындарды әзірлеу. Ет суын және ет-пептонды сорпасын (ЕПС), ет-петонды агарын (ЕПА) дайындау. Қоректік орталардың рН-ын колориметриялық және басқа да тәсілдермен анықтау. Стерильдеу тәсілдерімен танысып, дайындалған қоректік орталарды бу стерилизаторында стерильдеу және олардың стерильділігін термостатқа қою арқылы бақылау. Бу стерилизаторының, Кох аппаратының, кептіргіш шкафтың, Зейтц сүзгішінің және т.б. құрылысы мен істеу тәртібімен танысу.

Жабдықтар мен материалдар. Еттің суын дайындауға арналған ыдыс, 100⁰ с-қа дейінгі бөліктері бар термометр. Аралыстыруға арналған шыны таяқшалар. Ет тартқыш, ет, пышақ, дәке, мақта, воронка. Эрленмейердің сыйымдылығы 1 литрлік екі колбасы, 500 мл-ге дейінгі бөліктері бар мензуркалар мен цилиндрлер. Электр және газ плиталары. ЕПС мен ЕПА дайындау үшін: әр студент үшін сыйымдылығы 250 мл Эрленмейер колбасы, 100-200 мл-лік мензуркалар. Тығындарды дайындауға арналған мақталар. Сүзгіш қағаздар. Воронкалар. Қоректік орталарды дайындау рецептері. Екі-үш таразы. Пептон, натрий хлориды (ас тұзы), агар-агар, фарфордан немесе пластиктен жасалған қасықшалар. рН метр, 10% натий гидоксидінің ерітіндісі. Шаюға және рН анықтауға арналған дистильденген су (екі стаканда 200 мл-ден), 0,1; 1; 10 мл-лік пипеткалар. Бу стерилизаторлары, Кох аппараты, кептіргіш шкаф (Пастер пеші), Зейтц сүзгіші, су стерилизаторлары және басқа жабдықтар. Студенттер ет суын, ЕПС, ЕПА дайындаған соң шыны түтіктерге құйып (3-4 мл), стерильдейді.

Микроорганизмдердің қоректенуі. Жасуша ішіне сыртқы ортадан енген қоректік заттардан жаңа заттардың түзілуі немесе олардың ыдырауы күрделі биохимиялық процестердің көмегімен іске асып отырады. Микроорганизмдер табиғатта қоректік заттарды өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарынан немесе тірі жасушалардан алады.

Зертханаларда микроорганизмдерді өсіру үшін арнайы әзірленген қоректік орталар қолданылады. Оларды өздерінің құрамына қарай табиғи (сүт, сарысу, жұмыртқа, ет, картоп, бұршақ, сәбіз, т.б.) және жасанды қоректік орталар деп екіге бөлінеді. Жасанды қоректік орталар арнайы рецептер бойыншадайындалады. Олар жануар текті (ЕПС,ЕПА, ЕПЖ) және өсімдік текті (сыра суслосы) болып екі топқа бөлінеді. Барлық микроорганизмдер бір ғана қоректік ортада өсе бермейді. Әр организм өзінің өсіп дамуына арнайы құрамы бар қоректік орталарды элективті (таңдаулы) орталар деп атайды. Дайындалған орталарды құрғақ, салқын орындарда ұстайды, қоректік орталарға арналған ыдыстарды (шыны түтіктерді) жақсылап жуып, нейтралдап, кептірген соң бу стерилизаторында немесе кептіргіш шкафта стерильдейді (160-170⁰С). Мақталы тығындарды қолмен немесе тығын жасағыш қондырғы көмегімен әзірлейді. Қолданылған тығындарды әуелі кептіреді, сонан соң стерильдейді. Мақталы тығындар құрғақ және шыны түтікке жақсы үйлестірілген болуы керек. Дымқыл жерде олар ылғалды тартып алып, зең саңырауқұлақтардың өсуіне жағдай туғызады. Бұл саңырауқұлақтар және басқа микроорганизмдер шыны түтіктің ішіне түседі де, қоректік ортаның стерильділігін бұзады.

Жасанды қоректік орталар және олардың компоненттері. Еттің суы көптеген қоректік орталардың негізгі компоненті болып саналады. Ол жылқы немесе қара малдың сапалы еттерінен дайындалады. Сүйек, сіңір, фасция және майлары алынып тасталады. Кәрі малдың етін қоректік отаны дайындауға қолданбау керек. Етті еттартқыштан өткізіп, өлшейді, сонан соң оған ағын суының екі есе мөлшерін құяды да, 18-24 сағатқа салқын жерде қалдырады. Фаршты сығып алып, еттің экстрактын 30-40минут әлсіз отта қайнатады. Мақталы дәке сүзгіштен экстракты өткізгеннен соң, қайта қағаз сүзгішпен сүзеді де бастапқы мөлшеріне ағын суын құю арқылы келтіреді. Ет суын шыны сауыттарға құйып 120⁰С-та 30 минут стерильдейді.

Ет суын дайындау процесін жеделдету үшін фаршқа екі есе мөлшерде ағын суын қосады да, бір сағат бойы 50⁰С-та қыздырады. Пайда болған массаны екі қабатталған дәкемен сүзіп, етті сығып, алынған сұйықтықты 30 минут қайнатады. Ұйып қалған белоктарды мақталы-дәкеден, сонан соң сүзгіш қағаздан өткізу арқылы бөліп алады. Фильтратқа оның бастапқы мөлшеріне дейін ағын суын қосып, шыны сауыттарға, шыны түтіктерге құйып, 120⁰С-та 30 минут стерильдейді. Дайын ет суының рН мөлшері 6,8-6,5 шамсында болады.

Ет-пептонды сорпа (ЕПС). Ет суына 1% пептон мен 0,5% натрий хлоридын қосады. Ет суын пептонның толық ерігеніне дейін араластыра отыра қайнатып, оның рН мөлшерін потенциометрдің көмегімен анықтайды. Қоректікортаның рН-ын 10% натрий сілтісінің ерітіндісі немесе натрий гидрокарбонатынң (ас содасының) қаныққан ерітіндісімен 7,4-7,6-ға жеткізеді. Сілтіні сорпаға қосқаннан кейін, оны тағы да 5-10 минут қайнатады. Сонан соң сорпаны дистильденген сумен дымқылданған сүзгіш қағаздан өткізеді. Ет-пептонды сорпаны шыны түтіктерге құйып 120⁰С-та 20-30 минут стерильдейді.

Ет-пептонды агарды (ЕПА) дайындау үшін ЕПС-ға 2-3% агар-агарды қоса отыра балқытады. Балқыту кезінде қоректік ортаны агар-агардың күйіп кетпеуі үшін әлсін-әлсін араластырып отырады. Балқытылған ЕПА-ын ыстық күйінде тез сүзіп (мақталы-дәке арқылы) шыны түтіктерге құяды. «Қиғаш» қатырылған ЕПА-ды 3-4 мл-ден, ал «тік» қатырылған ЕПА-ды шыны түтіктерге 10 мл-ден құяды. Шыны түтіктер тығындармен жабылып 120⁰С-та 20-30минут стерильденеді.

Ет-пептонды желатин (ЕПЖ) микроорганизмдердің белокты ыдырату қасиетін анықтау үшін қолданылады. ЕПЖ-ды 10-15% желатин қосу арқылы дайындайды. Әуелі желатинді 15 минут ЕПС-нда ісіндіріп алған соң су моншасында 50⁰С температурада балқытады. Ортаның рН-ын 7,3-ке дейін апарып, 20 минут 120⁰С-та стерильдейді.

Сусло-агар (СА) зең саңырауқұлақтарды, ашытқыларды және басқа микроорганизмдерді өсіруде қолданылады. Сусло (сыра ашытқысы) құрамында көмірсулар, амин қышқылдары, В тобы витаминдері минералды тұздар және басқа пластикалық материалдар мен энергияның көзі болып табылатын заттардың көптеген мөлшері (20% дейін) болады.Сусло-агарды қызбаған суслоға 2-3%агар-агарды қосу арқылы әзірлейді. Қызбаған суслоны сыра қайнататын зауыттан алуға немесе зертханада дайындауға болады. Жаңа дайындалған сыра ашытқысында қанттың концентрациясы 14-18⁰-ке дейін жетеді. Баллинг градустары (⁰Б) ареометрдің көмегімен анықталады. Қанттың керекті концентрациясын келтіру үшін ортаға ағын су қосады.

Зең саңырауқұлақтарды – 4 – 6⁰Б, ашытқыларды – 6 – 8⁰Б, сүт қышқылды микробтарды – 8 – 12⁰Б мөлшерінде қанттары бар ортада өсіреді.

Агар және желатин қосылған орталарды мақсаты бар дәкемен сүзу арқылы немесе тауық жұмыртқасының белогы көмегімен мөлдір етуге болады. Сарысынан ажыратылған жұмыртқаның белогын сол мөлшердегі сумен араластырып, көбіктің пайда болуына дейін араластырады. Көпіршіктелген белокты балқытып 50⁰С-қа дейін суытылған ортаға қосып, жақсылап араластырғаннан кейін қайнап жатқан су моншасында бір сағат бойы қыздырады. Белок ұйып, қоректік ортадағы қаоқып жүрген бөлшектері өзіне тартып алады. Орта сүзілгеннен кейін мөлдірленеді.

Қоректік ортаның жоғарғы бөлігінің мөлдіреуі сонымен қатар баяу салқындату кезінде де байқалады. Бұл үшін қоректік ортаны стерильдегеннен соң оны бу стерилизаторының ішінде 10-12 сағатқа қалдырады. Қоректік орта тығыздалғанға дейін қалқып жүрген бөлшектер шыны түтіктердің немесе шыны ыдыстардың түбіне шөгеді.

Китта-Троцци ортасы (ЕПБС) анаэробты микроорганизмдерді өсіруге арналған. Оның құрамында қоректік сорпа, 0,5% натрий хлориды, оттегін сорып алуға қажетті бауыр немесе бұлшық ет түйіршіктері болады. Ортаның рН-ын 7,6-7,8-ге жеткізеді. Ортаның бетіне жұқалап индифферентті вазелин майын құйып 30 минут қайнатады. Микробтарды қоректік ортаға себер алдында, қоректік ортадағы ауаны кетіру үшін, ортаны қайнап жатқан су моншасында 15 минут ұстайды. Дайындалған қоректік орталардың стерильділігін тексеру үшін оларды 3 тәулікке 37⁰С-қа ретелген термостатқа қояды. Ешқандай микроорганизмдердің өсуінің байқалмауы ортаның жақсы стерильденгенінің дәлелі, ал өсуі бар орталар байқалса, барлық партия жарамсыз деп табылады.

Қоректік орта компоненттерінің қысқаша сипаттамасы.

Агар-агар кейбір теңіз балдырларын сумен қосып қайнату кезінде пайда болатын экстракт. Судағы пайда болған масса сілікпе тәрізді болады. Жоғарғы сапалы агар-агар ТМД, Жапония және басқа да елдерде қызыл түсті теңіз балдырларынан дайындалады. Құрамына қарай агар-агар өте күрделі органикалық қоспа (70-80% полисахарид) болып табылады. Агар-агар әлсіз сары түсті ұнтақ, пластина және жіп тәрізді болады.

Пептон – қышқыл ортада ферменттердің әсерінен толық ыдырамаған белоктардың өнімі. Оның құрамы микробтардың тіршілігіне қажетті полипептидтер мен амин қышқылдарының қоспасынан тұрады. Пептонды ірі және ұсақ қара малдың үлкен қарнынан алады. Ол суда жақсы ериді, қыздырғанда ұйымайды, тұз ерітінділерін қосқанда тұнбаға түседі.

Желатин – белоктан тұратын жануарлар желімі. Оны шеміршектерді, сүйектерді, сіңірлерді әбден қайнату арқылы алады. Олардың сырт көрінісі ашық қоңыр түсті жапырақшалар тәрізді болып келеді. Иісі, дәмі болмайды, 32-34⁰С температурада балқи бастайды, 16⁰С-та қатады.

Стерилизация (лат. sterilis – ұрықсыздандыру, тұқымсыздандыру) – материалдардағы патогенді және патогенді емес микроорганизмдерді, олардың формаларын (споралары, капсулалары) өлтіреді. Бактериологиялық зертханада қоректік орталарды, шыны ыдыстарды, саймандарды, тығындарды және т.б. стерильдейді. Асептикалық жұмыстарды жүргізуге жағдай жасау үшін бокс бөлмелері мен қажетті заттарды стерильдейді. Стерилизацияда физикалық және химиялық әдістерді қолданады. Олардың механизмдік әсері әр түрлі болғандықтан екі негізгі талаптар: стерильдеуге алынған материалдардың физикалық – химиялық қасиеттерінің сақталуы және толық залалсыздануы керек.

Физикалық әдіске 1) ыстық құрғақ ауамен стерильдеу (жалында күйдіру, қыздырылған құрғақ ауамен), 2) ылғалды ыстық ауамен (қайнату, қыздырылған құрғақ ауамен), 2) ылғалды ыстық ауамен (қайнату, 100⁰ С ыстық бумен, 100⁰ С-тан жоғарғы температурадағы қысыммен, пастерлеу), 3) сүзу арқылы, ультракүлгін лампалармен, ультрадыбыспен стерильдеу жатады.

Ыстық құрғақ ауамен стерильдеу тәсілдері. Жалында күйдіру арқылы бактериологиялық инелерді, пинцеттерді және басқа да темірден жасалған заттарды стерильдейді.

Қыздырылған құрғақ ауамен стерильдеу жұмыстары арнайы кептіргіш шкафтарда жүргізіледі (12 сурет). Кептіргіш шкаф екі қабатты металдан жасалған. Оның сырты асбестпен немесе басқа ыстыққа төзімді, жылу жібермейтін материалмен қапталады. Шкаф ішіндегі ауа электр энергиясының немесе басқа жылу көзінің көмегімен қызады. Стерильдеу үрдісі 140⁰ С-тан төменгі температурада жоғарылаған сайын, стерильдеу мезгілі азая береді (140⁰ С – 2 сағат, 170⁰ С – 45минут). Жанғыш заттарды, қоректік орталарды, резеңкеден жасалған бұйымдарды ыстық құрғақ ауамен стерильдеуге болмайды.

Ылғалды ыстық ауамен стерильдеу тәсілдері. Қайнату арқылы шприц, ине, пинцет, скальпель, т.б. инструменттер мен кейбір резеңке және шыныдан жасалған заттарды арнайы стерилизаторларға салып, стерильдейді. Стерилизатордың екі қабатталған дәкесі бар торшасының бетіне саймандарды салып, қажетті мөлшерде 2%-дық натрий гидрокарбонаты қосылған су құйып, 20-30 минут қайнатады.

Ыстық ағымды бумен стерильдеуді Кох аппаратында 100⁰ С температурада 30-40 минут жүргізеді. Оның қақпағының үстінде тесіктері бар (термометрге және будың шығуына арналған) цилиндр тәрізді, бір қабаттан тұратын темір ыдыс. Ыдыстың ішінде тесіктері бар, стерильденетін заттарды қоюға арналған қойғыштары болады. Стерильдену уақытын су қайнағаннан бастап есептейді. Стерильдеу жұмыстарын үш күн жүргізеді. Себебі, біріншісінде микроорганизмдердің вегетативті формалары ғана өледі. Бациллалардың споралары стерильдеу аралықтарында вегетативті формаға айналып, үшінші күні толық жойылады. Бұл тәсілмен қоректік орталарды, т.б. материалдарды стерильдейді.

Тиндализация – 100⁰ С-тан төменгі температурада дробты стерильдеу. Мұндай жұмысты су моншаларында жүргізеді. Стерильдеу уақыты қолданылған температураларға байланысты болады. 70-80⁰С – 3 күн, 60-65⁰С – 5 күн, 56-58⁰С – 7 күн. Бірінші күні материалды 2 сағат, қалған күндері 1 сағаттан стерильдейді.

Автоклавтау – қақпағы тығыз жабылған арнай қондырғыларда (автоклавта) температурасы жоғары бу қысымымен стерильдеу (13-сурет). Автоклавта 100⁰С-тан жоғары температураға төзімді қоректік орталарды, физиологиялық ерітінділерді, қағазға оралған шыны ыдыстарды, метал бикске салынған таңғыш материалдарды, халаттарды, қолданылған бактерия өсінділері мен ыдыстарды 1,5 атмосфера 1 сағат стерильдейді.

Таза материалдарды 0,5 атмосферада 30-40 минут залалсыздандырады. Автоклавтағы будың қысымы көтерілгенде температурасы да көтеріледі.

0,0505х10⁵ ПА (0,5 атм) –температурада 110-112⁰ С

1,01х10⁵ ПА (1 атм) –температурада 120-121⁰ С

1,515х10⁵ ПА (1,5 атм) –температурада 124-126⁰ С

2,02х10⁵ ПА (2 атм) –температурада 132-133⁰ С

Пастерлеу тағамдардың қоректік (сүт, ет, балық, жеміс консервілері) заттарының құндылығын сақтап қалу мақсатында қолданылады. Пастерлеу кезінде өнімдерді 30 минут 80⁰ С-қа дейінгі температураға қыздырып, сосын тез арада 4-8⁰ С-қа суытады. Өндіріс орындарында суытқыш жүйесі бар пастеризаторлар болады.

Сүзу арқылы стерильдеу сұйық материалды бактериологиялық сүзгілерден өткізу арқылы жүзеге асырылады. Бұл тәсілмен қыздыруға болмайтын сұйық қоректік орталарды, қан сарысуларын, антибиотикті ерітінділерді залалсыздандырады. Сүзгілер қатты – керамикалық, асбесті және мембраналы болады.

Ультракүлгін сәулелермен стерильдеу зертханалардың және тағам өнімдерін ұзақ сақтау үшін залалсыздандыруға негізделген.

Ультрадыбысты су, сүт, тері өнімдері мен басқа да заттарды стерильдеуге қолданады. Ультрадыбыстардың әсерінен пайда болған кавитациялық көпіршіктер бактериялардың цитоплазмасына еніп, жасушаның ішкі құрылымын талқандайды.

Химиялық заттармен стерильдеу қоректік орталарды, вакциналарды, сонымен қатар емдік – профилактикалық қан сарысуларын химиялық заттармен консервілеу үшін қолданылады. Қоректік орталарды хлороформ, толуол, кейде эфирмен консервілейді (консерванттардан тазарту үшін ортаны 56⁰ С-қа дейін қыздырады). Вакциналар мен емдік қан сарысуларды 0,25-0,5% фенол, 0,05% формалин немесе мертиолатпен консервілейді. Агглютинирлеуші қан сарысуларын бор қышқылы, толуол немесе глицеринмен консервілейді.

Химиялық заттарды зертхананы дезинфекциялау үшін қолданады (1-3%-ды хлорамин, 3-5%-ды фенол, 70%-ды спирт, т.б.).

Әдебиеттер:

1 Бұлашев А.Қ., Сұраншиев Ж.А., Жұмабаев Х.Ж. Жалпы микробиология пәнінен ветеринариялық медицина факультетінде оқитын студенттердің зертханалық тәжірибе сабақтарына арналған әдістемелік нұсқауы. Астана, 2005ж. 27-33 беттер. 2 Асонов Н.Р. Практикум по микробиологии // Москва, «Агропромиздат». 1988. С. 46-57. 3 Костенко Т.С., Скаршевская Е.И., Гительсон С.С. Практикум по ветеринарной микробиологии и иммунологии // Москва, «Агропромиздат». 1989. С. 60-66.

Бақылау сұрақтары: 1 Қоректік орталардың түрлері мен олардың компоненттері. 2 Қоректік орта компоненттерін алу жолдары. 3 Китта – Тароцци ортасын қандай микроорганизмдерді өсіруде қолданады? 4 «Стерилизация» және «дезинфекция» туралы түсінік. 5 Стерильдеу тәсілдері 6 Ыстық бумен, қыздырылған құрғақ ауамен және дробты стерильдеудің маңызы. 7 Пастерлеу әдісі. 8 Бактериологиялық сүзгілермен сүзу техникасы, сүзу нәтижелерін тексеру.

Тоғызыншы зертханалық – тәжірибе сабағы

ҚОРЕКТІК ОРТАЛАРДА МИКРООРГАНИЗМДЕРДІ ӨСІРУ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ТЕХНИКАСЫ
Сабақтың мақсаты. Микроорганизмдерді қоректік орталарға себу және қайта себу тәсілдермен танысу. Микроорганизмдерді шыны түтіктердегі ЕПС мен ЕПА-на себу. Микроб өсінділерін Петри шынысындағы ЕПА-на себу. Микроорганизмдерді өсіруге арналған аппараттың, термостаттың құрылысы мен жұмыс істеу тәртібімен танысу.

Жабдықтар мен материалдар. Шыны түтіктердегі апатогенді микробтар өсінділері, физиологиялық ерітіндідегі микробтардың суспензиясы. ЕПС мен ЕПА бар шыны түтіктер. Стерильденген, қағазға оралған Петри шынылары. Балқытылған ЕПА бар шыны түтіктер. Микробиологиялық ілмектер мен инелер. Стерильді пастер пипеткалары, шпательдер, шыныға жазатын қарындаштар. Спирт шамдары. Кестелер.

Микроорганизмдерді қоректік орталарға себу мен қайта себу тәсілдері. Қоректік орталар микробтарды өсіру үшін қолданылады. Патологиялық материалдарды немесе микроб өсінділерін қоректік орталарға микробиологиялық ілиектер мен инелердің немесе пастер пипеткаларының көмегімен себеді. Қолданар алдында пипеткалар бу стерилизаторларында стерильденеді. Олардың жіңішке ұшы дәнекерленген болуы керек. Пипетканың екінші ұшында мақтаның кішкене кесегі болады. Ол материалды ауызбен сорып алу кезінде зерттеушінің ауыз қуысына микробтардың өтуіне кедергі болады. Пипеткаларды арнайы сауыттарға салып немесе оралған түрінде стерильдейді де, сол күйінде сақтайды. Қағазды пипеткалардың дәнекерленген жағынан ашады.

Себу техникасы. 14-суретте көрсетілгендей ілмекті немесе пипетканы оң қолда, ал шыны түтікті сол қолда ұстайды. Тығынды оң қолдың шынашағымен ұстап, себетін материалды ілмек немесе пипетканың көмегімен шыны түтіктен шығарады. Ілмекті стерильді қоректік орта құйылған шыны түтіктің ішіне енгізеді. Қиғаш қатырылған тығыз қоректік ортаға материалды ирек қозғалыспен таратады. Бір шыны түтіктен екінші шыны түтікке себер кезінде ілмекті қайта қыздырып алғаннан кейін шыны түтіктің ішінде суытады, сонан соң микроб өсіндісінен үлгіні алып, ілмекті сыртқа шығарады. Ілмектегі микробтардың массасын жалынның әсерінен сақтау қажет. Егер ілмек вольфрам сымынан немесе басқа баяу суитын материалдардан жасалса, онда ең әуелі ілмекті стерильді қоректік ортаға тигізіп, сонан соң ғана микроб дақылын алу керек. Ілмектегі қоректік ортаның жұқа қабаты, тек оны суытып қана қоймайды, сонымен қатар микробтар клеткаларының зақымдалуының да алдын алады.

Шыны түтіктердегі тік қатырылған ЕПА-ға шаншу арқылы микробтарды себу үшін микробиологиялық ине қолданылады. Ол қоректік ортаға ешқандай кедергісіз өтуге тиісті. Микроорганизмдер қоректік ортада иненің шаншу жолында өседі. Микробтарды ЕПС-на себу үшін ілмекті шыны түтіктің түбіне дейін түсіреді де, ирек қозғалыспен ілмекті сыртқа алып шығады. Пастер пипеткасымен сұйық материалды немесе сұйық ортада өсірілген микроорганизмдерді алуға болады. Материалды алар алдында пипетканы жалынның үстінен өткізіп, оның дәнекерленген ұшын стерильді пинцетпен сындырғаннан кейін материалды алып, оны қоректік ортаға себеді. Шыны түтікті жалынның үстінде жауып, пипетканы дезинфекциялық ерітіндіге салады. Шыны түтіктерге, Петри шыныларына себу жасалған күнді, мекеме атын немесе микроб өсіндісінің атын жазып, оларды термостатқа орналастырады (патогенді микробтардың көбі 37⁰ С-та өседі). Таза дақылды бөліп алу үшін микроптардың қоспасынан немесе басқа материалдардан ерітінділері дайындайды. Ол үшін натрий хлоридінің 0,85%-дық ерітіндісі қолданылады. Дайындалған ерітінділердің үлгісін тығыз қоректік орталарға себеді. Ілмектің немесе пипетканың көмегімен Петри шынысындағы қоректік ортаға материалдың бір тамшысын тамызып, оны шпательмен таратады. Жекеленген микробтардың колонияларын алу үшін материалдың тамшысын бір шпательдің көмегімен бірнеше Петри шынысындағы қоректік орталардың бетіне таратады. Осылай кейінгі шыныларда жекеленген микробтардың мекендерін бөліп алуға болады. Шпательді шыны таяшалардан жасайды. Олардың бір ұшы үш бұрышты болып келеді. Петри шыны аяғының қақпағы себу кезінде жалын бағытында ашылады. Себуді аяқтағаннан соң шпатель күйдіріліп, штативке қойылады. Петри шынысы термостатқа аударылып қойылады. Аударылып қойылған шыныларда микробтардың колониялары бір-бірімен қосылмай өседі. Студенттер шыны түтіктердегі және Петри шыныларындағы ЕПС мен ЕПА-ға микробтардың қос-қоспасынан себінді жасайды.

Шыны түтіктердегі ЕПА су моншасында балқытылып, Петри шыныларына құйылады. Қоректік ортаны жалын үстінде құйып, баяу қозғалыспен шыны ішінде біркелкі таратады.

Бір студент бір Петри шынысындағы қоректік ортаны үш бөлікке бөліп (І, ІІ, ІІІ), осы бөліктерге микробтарды себеді. Ол үшін бірінші бөлікке пипеткамен микроб суспензиясының бір тамшысын тамызады, сонан соң тамшыны шпательмен осы бөлікке таратып, шпательді екінші және үшінші бөліктерге ауыстырады. Келесі бір студент екі Петри шыныдағы қоректік ортаға себінді жасайды. Микробтар суспензиясы бірінші шыныда таратылғаннан соң екіншісіне ауыстырылады. Барлық Петри шынылары термостатқа аударылып қойылады. Осылай жекелеген микроб колонияларын алуға, демек, таза дақылдарды бөлуге мүмкіндік бар.

Әдебиеттер:

1 Бұлашев А.Қ., Сұраншиев Ж.А., Жұмабаев Х.Ж. Жалпы микробиология пәнінен ветеринариялық медицина факультетінде оқитын студенттердің зертханалық тәжірибе сабақтарына арналған әдістемелік нұсқауы. Астана, 2005ж. 33-36 беттер. 2 Асонов Н.Р. Практикум по микробиологии // Москва, «Агропромиздат». 1988. С. 58-62. 3 Костенко Т.С., Скаршевская Е.И., Гительсон С.С. Практикум по ветеринарной микробиологии и иммунологии // Москва, «Агропромиздат». 1989. С. 58-60.

Бақылау сұрақтары: 1 Бактерияларды «өсіру» деген мағынаны қалай түсінуге болады? 2 Микроорганизмдерді өсіру тәсілдерінің негізгі жағдайлары. 3 Микробтарды себу мен қайта себу қандай мақсатта қолданылады?

Оныншы зертханалық-тәжірибе сабағы

жүктеу 0,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5