Microsoft Word Баяндама толық дайын tk2018 20062018. doc

57 
 
сондай-ақ 
сыбайлас 
жемқорлықтың 
факторы 
болып 
табылады. 
Мұндай 
жағдайларда  сотқа  қатысушыларды  мұндай  жазбаны  жүргізу  мүмкін  еместігі 
туралы  хабардар  етіп,  сонымен  қатар  процеске  қатысушылардан  жазбаларсыз 
тыңдауға келісім алу қажет. 
  Әкімшілік жауапкершілікке тартылған адамдар, соттың қысымдары және басқа да 
мәселелер  бойынша  өздерінің  құқықтарын  білмеген  жағдайда,  керісінше,  заңмен 
бекітілген 
мындай 
ереже 
бар: 
«Аудиожазбалар 
мен 
бейнежазбаларды 
пайдаланудың  мүмкін  еместігі  сот  отырысының  жалғасуын  жоққа  шығармайды», 
және бұл да сыбайлас жемқорлық факторы. Аудиожазбалар мен бейне жазбаларды 
пайдаланбау 
себептері 
кейінірек 
сот 
отырысының 
хаттамасында 
көрсетілетіндіктен, сот шешімін қараған кезде көмектеспейді. 
Бірінші сатыдағы сотта істі қарауға дайындау барысында алдын ала тыңдауда осы 
кезеңде  даудың  мәні  бойынша  шешім  қабылданған  жағдайларды  қоспағанда, 
хаттама соттың қалауы бойынша жүргізіледі. 
Заңмен бекітілген ережелерді ескере отырып, азаматтық процесс барысында дәлелдемелер 
сот  ісін  дайындау  сатысында,  жеткілікті  түрде  жемқорлық  фактор  болып  табылады, 
соттың  заңды  құқықтарын  қарастырады:  iстi  сот  талқылауына  дайындау  сатысында 
соттың  қалауы  бойынша  жазбаны  жүргiзу  туралы  мәселенi  шешу  туралы  шешiм 
қабылдайды.  Содан  кейін  жоғары  сотқа  сот  талқылауына  дайындық  қаншалықты 
объективті  және  адал  болғанын  тексеруге  мүмкіндігі  болмайды  және  тараптар  сотқа 
дәлелдер ұсыну мүмкіндігіне ие болады. 
AVF  апелляциялық  соты,  жаңа  дәлелдемелерді  қараған  жағдайда  азаматтық  сот  ісін 
апелляциялық сатыда бірінші сатыдағы соттың ережелері бойынша қараған кезде соттың 
аудио  және  бейне  жазбасын  жүргізген  кезде  жүзеге  асырылады.    Бұл  жағдайда 
апелляциялық  сатыдағы  соттың  бірінші  инстанциядағы  сот  шешімі  шағымданған 
жағдайларда апелляциялық комиссияның сот объективтілігін тексеру мүмкін емес.  
Заң  ережесі  сыбайлас  жемқорлыққа  ықпал  етеді
104
,  соған  сәйкес  сот  тарапынан 
процессуалдық  бұзушылықтар  және  апелляциялық  сатыдағы  соттың  құрамында  іс 
бойынша  біржақты  сот  қарауы  мүмкіндігі  бар,  сондықтан  АВФ  мынадай  жағдайда  ғана 
іске  асырылады:  әкiмшiлiк  құқық  бұзушылық  туралы  iстер  бiрiншi  сатыдағы  соттың 
қаулысы бойынша апелляциялық сатыда қаралғанда, қосымша материалдардың ісін дұрыс 
шешу үшін зерттеу жүргізу  қажеттігі  болғанда,  сарапшылар шешімін алғанда, отырысқа 
шақырылған  тергелген  адамдар,  сондай-ақ    өз  бастамасымен  немесе  әкiмшiлiк  құқық 
бұзушылық туралы iс жүргiзiлiп жатқан адамның өтiнiшi бойынша. 
Кассациялық сатыдағы сотта хаттама, қысқа хаттама, сот отырысының аудио-бейне 
жазбалары жасалмайды 
Бұл заңмен бекітілген ереже, сондай-ақ ол жемқорлық факторы болып табылады, өйткені 
кассациялық  инстанция  негізінде  соңғы  сатысы  болып  табылады  және  сот  талқылауы 
барысында  кассациялық  сатыда  объективті  емес  қаралған  бұзушылықтар  болуы  мүмкін 
және  жазба  түрлерінің  жоқтығына  қарамастан,  Қазақстан  Республикасы  Жоғарғы 
Сотының кассациялық қылмыстық және азаматтық соттарының құрамына толық бақылау 
жасалмайды.       
АВФ-ті іске асырудың үздіксіздігі 
Сот  отырысы  барысында  аудио  немесе  бейнежазбаны  пайдалану  үздіксіз  жүзеге 
асырылады. Сот отырысы аяқталғанға дейін сот отырысы аяқталмай қалдырылған сәттен 
бастап  сот  шешімін  шығару  үшін  сот  кеңесін  босатуға  немесе  оны  алып  тастауға  дейін 
                                                
104
 ч.2 статьи 413 и ч.4 статьи 420 ГПК РК 
 

58 
 
және  сот  шешімі  қайта  басталғанға  дейін  немесе  аудиторлық  сот  шешімі  қайта 
басталғанға дейін тоқтатылады
105
 (Ереженің 6-тармағы). 
Сот отырысы залында болған сот отырысы сот отырысының аяқталуы туралы жариялаған 
сәттен бастап дыбыстық және бейнежазу құралдарын тоқтатуға кедергі келтірмейді, үзіліс 
немесе  сот  шешімін  қабылдау  үшін  кеңесу  бөлмесіне  кеткенде  және  сот  шешімін 
жарияламас  сәтінен  дейін  немесе  сот  отырысын  қайта  басталуға  дейін.  (Ереженің  6-
тармағы). 
Сонымен қатар, Ереженің 6-тармағы сот отырысы барысында аудио немесе бейнежазуды 
қолдану  туралы  жазбаны  дискретті  қолдану  туралы  ережелердің  алдыңғы  ережелеріне 
қайшы келген жағдайда.  
Төрағалық  етуші  хатшыға  аудио-бейнежазуды  тоқтатуға  нұсқау  беріп
106
,  содан  кейін 
сұрақтар  қоюға  кіріскен  мысалдар  бар.  Жоғары  сатыда  заңгер  өз  диктофонына  жазып 
алғанын  ұсынғаннан  кейін  бұл  шешімді  апелляциялық  кезекте  күшін  жойғызуға  тура 
келді.  
АВФ техникалық функцияларын тек сот қызметкерлеріне тағайындау туралы 
Сот  отырыстарын  жүргізуді  қамтамасыз  ететін  дыбыстық  және  бейнежазу  құралдарын 
пайдалануды  сот  отырысының  хатшысы  жүзеге  асырады.  Сот  отырысының  басталуына 
дейін  сот  отырысының  хатшысы  сот  отырысының  хаттамасын  ресімдеуді  қамтамасыз 
ететін аудио және бейне жазу құралдарының жұмысын тексереді.  
Соттарда  және,  ең  алдымен,  бірінші  инстанциядағы  соттарда  қазіргі  уақытта  толық 
техникалық  дайындықтан  өткен  қызметкерлер  жоқ.  Бұған  қоса,  ұсынылғандай,  бұл 
мәселемен  бүгінде  не  материалдық  қолдауы  жоқ,  не  техникалық  деңгейі  жоқ  сот 
қызметкерлері емес - техникалық мамандар ғана айналысуы керек. 
Сондай-ақ,  сот  отырысы  хатшылары  арқылы  сапа  немесе  жазбаның  болмауы  туралы 
мәселені шешуге мүмкіндік бар.     
Аудио, бейнежазу құралдарын пайдалану мүмкін болмаған кезде сот отырысын өткізу 
Аудио-бейнежазуды қолданудың мүмкіндігі жоқтығы сот отырысының жалғасатындығын 
жоққа  шығармайды,  егер  аудио-бейне  жазба  болмаса,  сот  отырысының  хатшысы  сот 
отырысының хаттамасында аудио және бейне жазбаны пайдаланбау себептерін көрсететін 
судьяға  баяндайды.  Сот  отырысы  аяқталғаннан  кейін  сот  отырысының  хатшысы  дыбыс-
бейнежазу  жабдығының  техникалық  ақаулығытуралы  сот  кеңсесінің  басшысына 
хабарлайды,  ол  өз  кезегінде  облыстық  және  тең  сот  кеңсесінің  бас  ақпараттық 
технологиялар маманына хабарлайды
107
. 
Айта  кету  керек,  бұндай  хаттаманың  құрылуы  заңда  нақты  ескертілмеген,  сондықтан 
қағидалар Ержелермен реттелмей, іс жүргізу заңнамасында заңды түрде бекітілуі тиіс. 
Сот  отырысының  дыбыстық  және  бейнежазуын  сот  отырысының  хатшысы  құлаққап 
арқылы ағымдағы сапаны бақылайды, арнайы саладағы жазба деңгейін эквалайзер ретінде 
көрсетілген  аудио-,  видежазбада  көрсетілген  бағдарламасынан  бақылайды  және    дыбыс 
жазу  кешенінің  жұмыс  қабілетін  эквалайзердің  сыртқы  дыбысқа  әсерін  бақылау  арқылы 
жазу керек.  
                                                
105
 п.6 Правил 
106
 https://365info.kz/2017/08/v-astane-pridumali-kak-borotsya-so-spyashhimi-sudyami/ В Астане придумали, 
как бороться со «спящими» судьями 18 августа 2017 Александра Алёхова 
107
 п.10 Правил