46
факторлардан басқа, экономиканың ашықтығы мен оның процестері (сыбайлас
жемқорлық деңгейі) елдің инвестициялық тартымдылығына шешуші әсер етеді.
Инвестициялық тартымдылық - әлеуетті инвесторлардың (мемлекеттік және жеке)
тұрғысынан тиімді болып табылатын елдегі саяси, әлеуметтік және экономикалық жағдай,
және олар тиімді пайдалануды жеңілдету үшін өз капиталын өз экономикасына салады,
егер мемлекет сонымен бiр мезгiлде пайда мен бостандықтың сақталуына кепiлдiк беретiн
болса.
ҚР Ұлттық банкінің Қазақстанға тікелей инвестициялар туралы статистикасы үкімет
белсенді күш-жігеріне қарамастан, айтарлықтай оң динамикасын көрсетпей отыр.
Өнеркәсіп
бойынша
инвестиция
құрылымы
да
өте
консервативті.
Шетелдік
инвесторлардан Қазақстанға тікелей инвестицияларының жалпы ағыны негізінен тау-кен
өнеркәсібіне бағытталды және карьерлерді (34,3%), кәсіби, ғылыми және техникалық
қызметті (23,6%) және өңдеуші өнеркәсіпті (18,4%) игеру, қалғаны экономикалық 23,7%
шаруашылық қызметіне келеді
87
.
6.5.1-кесте. Салым бағыты бойынша тікелей инвестициялар, миллион АҚШ
доллары
88
Жылы
Қазақстанға тікелей
инвестициялар
Шетелге тікелей
инвестициялар
2013
119 943,8
22 928,1
2014
125 218,07
23 368,9
2015
132 574,3
25 550,4
2016
133 832,1
23 925,4
2017
145 004,7
22 368,5
ҚР Ұлттың банкі мәліметі бойынша
6.6. Сыбайлас жемқорлық салдарының экономикаға кері әсері туралы – қорытынды
Жалпы алғанда мынадай қорытынды жасауға болады:
Қазақстанның мемлекеттік органдарының жеке бағалауы бойынша көлеңкелі
экономиканың деңгейі елдің ЖІӨ-нің 30% -ы. Халықаралық сарапшылар
Қазақстанның көлеңкелі экономикасының орташа деңгейін 38,88% деп бағалап
отыр.
ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл
агенттігінің мәліметінше, Қазақстан экономикасының сыбайлас жемқорлықтан
жыл сайынғы әлеуетті шығыны шамамен 3,8 млрд. АҚШ долларын құрайды,
бұл елдің жылдық бюджетінің шамамен 10% -ын құрайды.
Жыл сайын есепке алынған қаржылық бұзушылықтардың орташа сомасы, оның
ішінде тиімсіз пайдаланылатын бюджет қаражаттары 1,9 млрд. АҚШ долларын
құрайды.
2013-2016
жылдар
аралығындағы
кезеңде
қаржылық
бұзушылықтардың анықталған көлемі, оның ішінде тиімсіз пайдаланылған
бюджет қаражаты 1,7 трлн. теңгені немесе 6,9 млрд. АҚШ долларын құрады. Ең
көп шығын 2015 жылы 874,3 млрд. теңгені немесе 4,7 млрд. АҚШ долларын
құрады.
ҚР Ұлттық Банкінің Қазақстанға тікелей инвестициялар жөніндегі статистикасы
үкіметтің белсенді күш-жігеріне қарамастан, айтарлықтай оң динамикасын
87
Прямые иностранные инвестиции в Казахстан // http://rfcaratings.kz/6579
88
Статистика прямых инвестиций по направлению вложения // http://www.nationalbank.kz/?docid=680&switch=russian
47
көрсетпейді. Өнеркәсіп бойынша инвестиция құрылымы да кертарпалы
(консервативті).
Шетелдік
инвесторлардан
Қазақстанға
тікелей
инвестициялардың
жалпы
құйылымы
негізінен
тау-кен
өнеркәсібіне
бағытталды және карьерлерді өңдеу (34,3%), кәсіби, ғылыми және техникалық
қызмет (23,6%) және өңдеуші өнеркәсіпті (18,4%) игеру, қалған шаруашылық
қызметінің үлесі - 23,7.
Мемлекеттің әлеуметтік салада (денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет)
жоғары шоғырлануы мемлекеттік бағдарламаларды іске асырудағы тиімсіздік
көрсеткіштерімен тығыз байланысты.
48
7. Жергілікті өзін-өзі басқару және жемқорлыққа қарсы іс-әрекет
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі қатысушылары жергілікті бюджеттің
атқарылуын бақылайтын жергілікті өзін-өзі басқару болып табылады. Бұл сонымен қатар
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңның 22-бабы 1-тармағына сәйкес -
«барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері және
лауазымды тұлғалар өз құзыреті шегінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұруға міндетті».
7.1. Қазақстандағы жергілікті өзін-өзі басқару
Заңға сәйкес
89
, жергілікті өзін-өзі басқару – бұл тікелей халықпен, сондай-ақ мәслихаттар
мен өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жергілікті мәселелерді өз
жауапкершілігімен тәуелсіз шешуге бағытталған ҚР тиісті заңдарында белгіленген
тәртіппен жүзеге асырады.
Жергiлiктi өзiн-өзi басқару облыстың, ауданның, қаланың, қала ауданының, ауылдық
округтің, ауылдың және ауылдық округтың құрамына кірмейтiн ауылдағы мынадай
әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерде болады.
Ол былай жүзеге асырылады:
жергілікті қауымдастық мүшелерінің тікелей жиналыстары мен жиындары арқылы;
мәслихаттар мен жергілікті өзін-өзі басқарудың аймақтық комитеттері арқылы;
Сондай-ақ, мемлекеттік басқару фунуцияларымен қатар, облыс, аудан, қала, қала ауданы,
ауылдық округ, ауылдың ауылдық округінің құрамына кірмейтін ауыл мен село әкімдері
жергілікті өзін-өзі басқару функцияларын жүзеге асырады.
Негізгі жергілікті өкілді орган - бұл мәслихат, яғни облыстың, республикалық маңызы бар
қаланың, астананың немесе ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) халқы сайлайтын
сайланған орган, халықты ерік-жігерін білдіретін және оны жүзеге асыру үшін қажетті
шараларды анықтайтын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес және олардың
орындалуын бақылайды.
Мәслихаттар халықпен жалпы, тең, төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру
арқылы бес жыл мерзімге сайланады. Республика бойынша барлығы 3335 мәслихат
депутаты бар.
7.2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдағы мәслихат рөлі
Мәслихаттар функцияларының ішінде бірқатары аясына сыбайлас жемқорлыққа қарсы
күресі барларға кіреді:
тиiстi аумақты дамытудың экономикалық және әлеуметтiк бағдарламаларын,
жергiлiктi бюджеттi және оларды жүзеге асыру туралы есептердi, оның iшiнде
қаладағы аудан әкiмшiлерi жүзеге асыратын бюджет бағдарламаларын (қаланың
әрбiр ауданы бойынша бөлек) бекiту;
әкімнің ұсынысы бойынша әкімдікке сай жеке құрамасын мәслихат сессиясының
шешімімен келістіру;
89
Закон Республики Казахстан от 23 января 2001 года № 148. О местном государственном управлении и
самоуправлении в Республике Казахстан //
Достарыңызбен бөлісу: |
