Microsoft Word Баяндама толық дайын tk2018 20062018. doc


 Қазақстандағы көлеңкелі экономика деңгейі



жүктеу 1,35 Mb.
Pdf просмотр
бет19/53
Дата07.02.2020
өлшемі1,35 Mb.
#28507
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   53

40 
 
6.1. Қазақстандағы көлеңкелі экономика деңгейі 
Көлеңкелі  экономика  әр  түрлі  аталады:  бақыланбайтын,  бейресми,  жасырын,  сұр,  қара. 
Көлеңкелі  экономиканың  феноменінің  аты  сияқты,  оны  қалыптастыратын  көптеген 
факторлар  бар:  салық  төлеуден  жалтару,  заңнамада  көрсетілген  белгілі  стандарттар  мен 
әкімшілік істерді орындаудан жалтару және т.б. 
Көлеңкелі  экономиканың  негізгі  салдары  -  қоғамның  нақты  кірістерін    аздаған 
артықшылығы  бар  топтардың  пайдасына  қайта  бөлінуі,  бұл  өз  кезегінде  қоғамның  әл-
ауқатының төмендеуіне ықпал етеді. 
Көлеңкелі  экономиканың  басты  себебі  -  елдегі  әлеуметтік  топтар  арасындағы  сенімнің 
дағдарысқа ұшырауы және болашаққа сенімнің жоғалуы.  
Сыбайлас  жемқорлық  пен  көлеңкелі  экономика  -  өзара  байланысты  және  бірін-бірі 
толықтыратын  түсініктер.  Көлеңкелі  экономика  сыбайлас  жемқорлықты  тудырады,  ал 
қоғамдағы 
сыбайлас 
жемқорлық 
көлеңкелі 
экономиканың 
құнарлы 
жерін 
қалыптастырады.  Көлеңкелі  экономика  саясат  пен  экономиканың  барлық  салаларында 
сыбайлас жемқорлық қатынастарды қалыптастырады.  
Қоғамдағы сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейі, көлеңкелі  экономиканың көлеңкеде 
қалуына  және  түрлі  заңсыз  схемаларды  жасауға  мәжбүр  етеді.  Және  ең  бастысы, 
көлеңкелі  экономика  -  сыбайлас  жемқорлықтың  қаржылық  негізі  және  сыбайлас 
жемқорлық - көлеңкелі экономиканың қаржылық негізі. 
Қазақстанның  мемлекеттік  органдарының  расталған  мәліметіне  сәйкес,  көлеңкелі 
экономиканың жыл сайынғы шығыны шамамен 30% -ды құрайды және бұл бағалау соңғы 
бес жылда өзгерген жоқ. 
1991  жылдан  2015  жылға  дейінгі  кезеңде  154  мемлекетте  көлеңкелі  экономиканың 
ауқымы 
туралы 
үлкен 
зерттеулер 
жүргізген 
Халықаралық 
валюта 
қорының 
сарапшыларының бағалауы көңіл көншітпейді. Олардың бағалауы бойынша, Қазақстанда 
көлеңкелі экономиканың орташа деңгейі - 38,88%
62

6.1.1-кесте. Қазақстанның ЖІӨ-дегі бақылауға алынбаған (көлеңкелі) экономика 
үлесі 
ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің  
және Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) мәліметі 
Бейресми  экономиканың  мұндай  көрсеткіштері  еліміздің  экономикалық  қауіпсіздігіне 
қауіп төндіріп қана қоймай,
 сонымен бірге мемлекетке,  тұтастай алғанда институт ретінде 
қаіп төндіреді. Өйткені
 кірістердің үштен бірі ұлттық шоттар жүйесінде ескерілмейді.    
 
                                                
62
 
Shadow Economies Around the World: What Did We Learn Over the Last 20 Years?//
 
http://www.imf.org/en/publications/wp/issues/2018/01/25/shadow-economies-around-the-world-what-did-we-learn-over-the-last-
20-years-45583
 
Жылы 
Статистика комитеті (%) 
ХВҚ (%) 
2013 
30,7 
30.77  
2014 
30,4 
30.06  
2015 
29,89 
32.82  
2016 
27,7 



41 
 
6.2. Мемлекеттің экономикаға қатысуы 
Жеке  сектор  -  кез  келген  дамыған  елдің  экономикасының  негізі.  Сонымен  қатар   
нарықтың  қоғам  қажеттіліктерін  толық  қанағаттандыра  алмайтын  салалары  бар.  Бұл 
жағдайда мемлекеттің өндірістік үрдіске қатысуы сөзсіз қажет.  
Дегенмен,  мемлекеттің  нарықта  басымдылықпен  қатысуы    өндіріс  пен  еңбекке 
ынталандыруға теріс әсер етеді. Кепілдік  берілген бюджет болған кезде, тұтынушы үшін 
күресу  және  қызметтің  сапасын  арттыру  қажет  емес.  Бәсекелестік  мемлекеттік  / 
бюджеттік  субсидиялардың  ұлғаюымен  күшейтіледі.  Нәтижесінде,  экономиканы 
монополиялауға  ықпал  етеді  және  тұтастай  алғанда  елдің  жалпы  бәсекеге  қабілеттілігін 
төмендетеді.  
2017  жылғы  1  шілдедегі  жағдай  бойынша  Қазақстанда  26,9  мың  мемлекеттік  кәсіпорын 
тіркелген, оның 25 мыңы жұмыс істейді. 
6.2.1-кесте. Кәсіпорындар статистикасы. Тіркелген заңды тұлғалар
 
Жылы 
Мемлекет қатысатын 
мемлекеттік 
кәсіпорындар мен 
қазіргі  кәсіпорындар 
саны
63
 
Жекеменшік 
үлгісінде жұмыс 
істейтін 
кәсіпорындар
64
 
Заңды тұлғалардың 
жалпы санына 
шаққандағы 
мемлекеттік 
кәсіпорындардың 
үлесі (%) 
2013 
24 827 
150 324 
16,5 
2014 
25 071 
164 717 
15,2 
2015 
25 127 
187 763 
13,3 
2016 
25 134 
200 438 
12,5 
2017 
25 111 
218 327 
11,5 
ҚР  Білім және ғылым министрлігі Статистика комитетінің деректері бойынша 
Әлеуметтік  салада  мемлекеттің  қатысуы  басым  (денсаулық  сақтау  және  әлеуметтік 
қызметтер - 12 990 кәсіпорын, білім беру - 9 740 кәсіпорын, өнер, ойын-сауық, демалыс - 
1465  кәсіпорын),  жұмыс  істеп  тұрған  мемлекеттік  кәсіпорындардың  жалпы  санының 
88,2%  және  мемлекет  қатысатын  кәсіпорындар.  Нарықтағы  соңғы  бес  жылдағы 
мемлекеттің қатысуының орташа деңгейі 13% -дан аспайды. 
 
6.3. Бюджет қаражатын тиімді пайдалану  
Қазақстан Республикасының Есеп комитетінің деректері бойынша, қаржы бұзушылықтар 
және  тиімсіз  пайдаланылатын  бюджет  қаражаттары  туралы  қолда  бар  ресми  деректер 
Қазақстанның  экономикасына  келтірілген  зиянды    ауқымды,  толық  бағалауға  мүмкіндік 
бермейді.  Сонымен  қатар,  олар  қазіргі  үрдістерді  және  сыбайлас  жемқорлыққа  көбірек 
ұшырайтын салаларды анықтауға мүмкіндік береді. 
2013  жылдан  бастап  2016  жылға  дейінгі  кезеңде  анықталған  қаржылық  бұзушылықтар, 
соның  ішінде  тиімсіз  пайдаланылған  бюджет  қаражаттары  1,7  трлн.  теңгені  немесе  6,9 
млрд. АҚШ долларын құрады. Ұрлаудың шыңы 2015 жылы 874,3 млрд. теңгені немесе 4,7 
млрд. АҚШ долларын құрады. 
Жалпы  алғанда,  мемлекеттік  сектордың  сыбайлас  жемқорлық  деңгейін  сыбайлас 
жемқорлыққа  қарсы  іс-қимыл  агенттігі  бағалайды.  Агенттіктің  мәліметіне  сәйкес, 
Қазақстан  экономикасының  сыбайлас  жемқорлықтан  келуі  мүмкін  шығыны  жылына  3,8 
                                                
63
 
Количество предприятий по отраслям экономики с государственной формой собственности 1999-2017 // 
http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT095205
 
64
Статистика предприятий, количество действующих юридических лиц по форме собственности // 
http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT098765
 


жүктеу 1,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   53




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау