Методическое пособие Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

 
4 
балаларды оқыту нәтижелерін бағалау және мониторингілеу жүйесін әзірлеу,  
- 
үйде оқыту сапасын бағалау жүйесін әзірлеу; 
- 
ерекше  білім беру  қажеттіліктері  бар тұлғаларды  оқыту  жағдайларына 
жоғары  және  кәсіптік,  техникалық  білім  беру  бағдарламаларын  және  үлгілік 
оқу жоспарларын бейімдеу [3]. 
Инклюзивті  білім  беруді  әдіснамалық  және  оқу-әдістемелік  қамтамасыз 
етуде  жоғарыда  көрсетілген  мәселелердің  ішіндегі  инклюзивті  білім  беру 
жағдайында  оқушылардың  оқу  жетістіктерін  бағалау  бүгінгі  таңда  өзекті 
мәселенің  бірі  болып  табылады.  Әрине,  оқушылардың  дайындық  деңгейі 
туралы  ақпараттар  алу  мүмкіншілігі  оқыту  мүмкіндігі  және  жеке  оқу 
қорытындылары  болу  мүмкіндігін  ұсыну  бойынша  сынып  оқушылары 
құрамының біртексіздігін ескеретін критерилерді қолданумен іске асырылады. 
Ерекше  білім  беру  қажеттілігі  бар  оқушылардың  білімділік  жетістіктерін 
анықтауда  бағалау  жүйесі  олардың  оқудағы  жетістіктерін  ғана  объективті 
көрсетіп  қоймай,  оларды  білім  беру  процесінде  қолдау  бойынша  келесі 
әрекеттердің жоспарын құру үшін негіз болуы тиіс. Бұл инклюзивті білім беру 
жағдайында  ерекше  білім  беру  қажеттіліктері  бар  оқушылардың  оқу 
жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін әзірлеудің қажеттілігін негіздейді.  
Әдістемелік құралдың мақсаты – оқу жетістіктерін критериалды бағалау 
жүйесін  жүзеге  асыруда  ерекше  білім  беруге  қажеттілігі  бар  оқушылармен 
жұмыс  атқаратын  жалпы  білім  беретін  және  арнайы  мектептердің 
педагогтарына көмектесу. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
5 
1  Бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  мектептегі  инклюзивті  білім  беру 
жағдайында білім берудің жаңартылған мазмұндағы МЖМБС талаптарын 
жүзеге асырудың ерекшеліктері  
 
Білім  беру  мазмұны  білім  алушылар  өз  әрекеттерімен  меңгеретін, 
педагогикалық бейімделген әлеуметтік тәжірибе болып табылады.  Танымдық, 
репродуктивтік, шығармашылық әрекеттердің жүзеге асырылу тәжірибесі және 
көңіл-күй  құндылықтарының  қатынасы  шынайы  оқытылатын  әрекеттердің 
қатынасы  бойынша  қызмет  тәсілдеріне  сәйкес:  табиғатқа,  мәдениетке, 
техникаға,  әлеуметтік  коммуникацияларға  және  білім  саласының  басқа  да 
шынайы объектілеріне қолдану жолымен жүзеге асырылады. Осы объектілерге 
қатысты білім алушылардың тиісті білім әрекеті ұйымдастырылады, яғни кілтті 
құзырлылықтардың  минималды  тізімінде  жүйелендірілген  жалпы  пәндік 
білімдер, ептіліктер, дағдылар мен тәсілдер әрекетінің қалыптасуына әкеледі.  
Республикадағы инклюзивті білім беруді дамыту жұмыстарын жетілдіру 
және барлық балалардың білім алу құқығы келесі құжаттармен реттеледі: 
− 
Қазақстан  Республикасының  Заңдары:  «Білім  туралы»,  «Балалар 
құқықтары  туралы»,  «Мүгедектер  құқықтары  туралы»,  «Мүмкіндігі  шектеулі 
балаларға  арналған  әлеуметтік  және  медициналық-педагогикалық  түзетудегі 
қолдау туралы»;  
− 
Нормативті  құжаттар  мен  актілер:  «Балалар  мен  жасөспірімдерді 
тәрбиелеу  мен  білім  беру  объектілеріне  қойылатын  санитариялық-
эпидемиологиялық  талаптар»,  «Халық  денсаулығы  және  денсаулық  сақтау 
жүйесі  туралы»  (13.01.2014  ж  ылғы  өзгертулерімен  және  толықтыруларымен) 
ҚР Кодексі, Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) 
мемлекеттік  жалпыға  міндетті  стандарты,  «Дамуында  мүмкіндіктері  шектеулі 
балаларға арналған арнайы білім беру ұйымдарының қызметі жөніндегі Типтік 
ережелер», «Білім  беру  саласында  арнаулы  әлеуметтік  қызметтер  көрсету 
стандартын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы [4-12]. 
Қазақстан  Республикасының  заңдамалары,  арнайы  білім  беру 
қажеттіліктері бар балалардың құқықтарын қорғауды, осыған қатысты барлық 
құқықтық  ережелерінің  сақталуын  және  осы  балалардың  өмір  сүру  сапасын 
жақсарту үшін қажетті жағдайлар жасауды қамтамасыз етеді, олардың жоғары 
сапалы білім беру қызметтерін алуын, қол жетімді орта құрылуын қарастырады. 
Инклюзивті білім беруді жүзеге асыру халықаралық құқықтық актілерге 
бейімделген: «Балалар құқықтары туралы конвенция», «Мүгедектер құқықтары 
туралы  Конвенция»,  «Ерекше  оқытуды  қажет  ететін  адамдардың  білімі 
бойынша Саламанк декларациясы мен Іс-қимылдар шеңбері» және т.б. [13-15]. 
Оқушылардың жеке ерекшеліктеріне мен оқу қажеттіліктеріне білім беру 
ортасын  бейімдеу  және  педагогикалық  тәсіл  негізінде  олардың  тұрғылықты 
жерiне қарай барлық оқушылар үшін тең оқу мүмкіндіктерін қамтамасыз ету – 
Қазақстанда  инклюзивті  білім  беру  нoрмативті-құқықтық  базасының  негізгі 
постулаттарына негізделген. 
Инклюзивті  білім  беруді  дамыту  инклюзивті  саясат  пен  тәжірибені 
жетілдірусіз және инклюзивті құндылықтарды жүйе деңгейіне толық, сондай-ақ 

 
6 
олардың жеке институттары деңгейіне ендірусіз мүмкін емес. Инклюзивті білім 
беру  әр  адамды  түрлі  жолдармен  белсенді  инклюзиялауды,  дербестендірілген 
ықпалды және ерекше оқытуды қажет ететін тұлғаларға білім беру процесіндегі 
кедергілерді  жою  негізінде  оқыту  мен  оқу  ортасын  жетілдіру  арқылы  тең 
мүмкіндіктер жасауды көздейді. 
Осыған байланысты инклюзивті білім беру түбегейлі өзгерістер жасауға 
және  білім  беру  мақсатын  қайта  бағдарлауға  ықпал  ететін  инновациалық 
процестердің негізгі ортасы болуы тиіс.  
Мектепке  дейінгі,  жалпы  орта,  кәсіптік  және  қосымша  білім  беру 
жүйесінде қағидаттық өзгерістерді айқындай отырып, инклюзивті білім берудің 
мынадай стратегиялық бағыттарын көрсетуге болады:  
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытуға  арналған  жағымды  жағдайларды 
қамтамасыз ететін институционалдық ортаны жетілдіру; 
- 
ерекше  оқытуды  қажет  ететін  адамдарға  сапалы  білім  берудің  қол 
жетімділігін  қамтамасыз  етудің  ғылыми-педагогикалық,  кадрлық  және  оқу-
әдістемелік әлеуетін нығайтудың негіздерін әзірлеу; 
- 
мектеке дейінгі жастағы балаларға ерте бастан диагностика жасау және 
түзету-педагогикалық қолдау жүйесін дамыту; 
- 
мүмкіндіктері  шектеулі  тұлғаларды  кәсіби-еңбекке  даярлауға, 
әлеуметтендіруге қажетті жағдай туғызу;  
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  теориялық  және  әдістемелік 
мәселелері бойынша ғылыми зерттеулер жүргізу. 
Инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  мақсаты  –  барлық  категориядағы 
тұлғалардың сапалы білім алуға тең құқығын жүзеге асыру. 
Инклюзивті білім беруді дамытудың негізгі міндеттері: 
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  нормативтік-құқықтық  және 
ұйымдастырушылық-экономикалық негіздері мен тетіктерін жетілдіру;  
- 
инклюзивті  білім  беруді  дамытудың  әдіснамалық,  оқу-әдістемелік 
негіздерін жетілдіру (оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын, оқулықтарды, 
оқу-әдістемелік кешендерді бейімдеу және модификациялау, оқу жетістіктерін 
бағалаудың критериалдық жүйесін ендіру); 
- 
білім  алушылар  өздерін  мектеп  қоғамының  белсенді  мүшесі  есебінде 
сезінетіндей,  өзін-өзі  жоғары  бағалайтындай,  оқуға  ынтасы  артатындай  және 
әлеуметтенетіндей  дербестендірілген  түзету-педагогикалық  және  әлеуметтік-
психологиялық қолдау көрсету, қолайлы білім беру ортасын жасау; 
- 
«кедергісіз  қолжетімді  орта»  құру  және  білім  алушыларды 
компенсаторлық құралдарымен қамтамасыз ету; 
- 
инклюзивті  білім  беруді  жүзеге  асыратын  ұйымдарды  кадрлық 
қамтамасыз етуді жақсарту; 
- 
ерекше  оқытуды  қажет  ететін  тұлғалардың  техникалық  және  кәсіптік, 
жоғары  білім  деңгейлерінде  білім  алуын  жалғастыруына  және  болашақта 
кәсіпті игеруіне жағдай туғызу; 
- 
инклюзивті  білім  беру  саласында  қолданбалы  ғылыми  зерттеулер 
жүргізу.  
Инклюзивті білім беруді дамыту қағидаттарының негіздері: