9
беру), құндылықтардың қоғамдық мәні мен олардың тұлғалық мағынасы
ашылғанда ұғыну арқылы қол жеткізіледі.
Базалық құндылықтардың әрқайсысы педагогикалық тұрғыда сауал
ретінде айқындалып, тәрбиелік міндетке айналады. Оны шешу үшін оқушылар
педагогтермен, ата-аналарымен:
-
жалпы білім беретін пәндерге;
-
өнер туындылары мен киноға;
-
заманауи өмірден хабар беріп отыратын мерзімдік әдебиеттерге,
жарияланымдарға, радио және телебағдарламаларға;
-
Қазақстан халқының рухани мәдениеті мен дәстүрлеріне;
-
өз Отанының, өз өлкесінің, өз отбасының тарихына, дәстүрлері мен
заманауи өміріне;
-
өз ата-анасы мен ата-бабасының өмірлік тәжірибесіне;
-
педагогикалық тұрғыда ұйымдастырылған әлеуметтік және мәдени
тәжірибелер аясында қоғамдық пайдалы және тұлғалық маңызды әрекеттерге;
-
ақпараттың және ғылыми білімнің басқа да көздеріне, өмірдің басқа да
мәдени, азаматтық субъектілеріне және оның мазмұнына назар аударады.
Осылайша, балалар мен жасөспірімдер ұйымдарының түрлі әрекеттерінің
мазмұны құндылықтарға қатысты сауалдар мен олардың міндеттері түрінде
қалыптасқан аяда бірігеді. Өз кезегінде, құндылықтар білім беру процесінің
мазмұнында және мектеп өмірінің бүкіл кезеңінде біртіндеп ашыла түседі.
Балалар мен жасөспірімдер ұйымдарының жағдайындағы құндылықты
бағдарлауда педагог рөлі көзқарасының орны бар.
Е.Г.Ожогованың пікірінше тұлғада психикалық шалдығу синдромының
болмауы мұғалім үшін маңызды [11]. Жоғары деңгейі - педагогтің жұмысқа
деген қызығушылығының болмауы, ал төменгі деңгейі – оның өзін-өзі бағалай
алмайтынын білдіреді. Бұл ретте, оның өзіне тұлғалық ресурстарды
белсендендіру қажет. Керісінше, белсенді педагог өмірлік, әлеуметтік, мәдени,
адамгершілік пәрменінің базасын жасақтайды.
Д.В. Лепешев, А.К. Жұмашев, балалар қозғалысын ғылыми танымның мәні
ретінде зерделеп, бүгінгі уақытта балалар қозғалысын зерттеумен болжам
бойынша балалық шақтың әлеуметтік кинетикасы деп аталатын жаңа ғылым
айналысатынын атап көрестті [12].
Балалық шақтың әлеуметтік кинетикасы балалар қозғалысын мемлекет пен
қоғамның жүйесінде келесі ретте қарастырады:
1.
Балалар дүниесі мен ересектер дүниесін шынайы байланыстыратын
ерекше әлеуметтік құбылыс.
2.
Балалардың қоғамдық өмірге қатысуының ерекше нұсқасы, ол өз
құрамында баланың әлеуметтік құқықтары мен еркіндіктерін іске асырудың
механизмдерін объективті құрайды.
3.
Жеке тұлғаның әлеуметтенуі барысын бағыттап отыратын өзіндік
ерекшелігі бар әлеуметтік-тәрбиелік институты.
Зерттеушілермен жаңа ғылым мәні аясындағы зерттеушілермен
(педагогтер, психологтар, әлеуметтанушылар, философтар, тарихшылар,
10
саясаттанушылар,
мәдениеттанушылар,
дәрігерлер,
құқықтанушылар)
белгіленіп, төмендегідей үш аспектіні:
-
балалар қоғамдық бірлестігі мен ұйымының феноменін;
-
балалар қоғамдық бірлестігінің қызметі, оның қызмет етуі, әлеуметтік
әрекеттесуін;
-
қоғамдық бірлестік пен ұйым қызметінде жеке тұлғаның қалыптасуын
құрайды.
Балалар ұйымының барлық қызмет түрлері үш топқа бөлінеді.
Функциялардың бірінші тобына мақсатты функциялар кіреді, олар ұйым
қызметінің мақсаттарын құрайды; балалардың түрлі қызығушылықтарын,
олардың зияткерлік, рухани және физикалық дамуын қанағаттандыруға
бағытталатын; балалардың әлеуметтік қатынастарын реттеуге, олардың
әлеуметтік саулығы үшін жағдай жасауға бағытталған әлеуметтік-
педагогикалық функциялар.
Екінші топқа коммуникативтік функциялар кіреді, олар сайма-сай
әлеуметтік ортаның қалыптасуына, балалар ұжымының дамуына бағытталады.
Үшінші топқа алғашқы екі топтағы функциялардың жүзеге асуын
қамтамасыз ететін ұйымдастырушылық функциялары кіреді: жоспарлау,
рефлексия, түзету, бақылау және т.б.
Балалар ұйымының ерекше функцияларына дәстүрлермен қатар, келесілер:
-
жасөспірімдердің түрлі қызығушылықтары мен қажеттіліктерін
қанағаттандырудың негізінде, өз қызметін ұйымдастыруына, өз орнын табуына
және өздігінен дамуына ықпал ету;
-
ұйым мүшелерінің құқықтарын, қызғушылықтары мен қажеттіліктерін
қорғау;
-
балалардың және жасөспірімдердің гуманистік дәстүрлерге негізделген,
меншікті оң тәжірибесінің қалыптасуының көзі ретінде шығатын әлеуметтік
тәжірибені меңгеруі үшін жағдай жасау жатады.
Ғалымдардың балалар мен жасөспірімдердің баланың құндылықтарға
негізделген дамуындағы рөлі туралы пікірлерді басшылыққа алып, оның
мынадай қырларын бөліп көрсетуге болады:
-
балалар қозғалысының басты рөлі бала үшін нәтижесі құндылықты
құзыреттіліктер болатындай құндылықты практикалық-бағдарлы қызметтің
үдерісін ұйымдастырумен көрінеді;
-
ұйым әлеуметтік мәні бар құндылықтардың меңгерілуі үшін жағдай
жасайды;
-
ұйым заманауи ғылыми көзқарастарға негізделеді, бұл заманауи негіз
қалаушы құндылықтарды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
-
Қазақстандағы балалар мен жасөспірімдер ұйымы «Мәңгілік Ел»
ұлттық құндылықтарына дағдыландырады.
2011
жылдың 6 шілдесінде Қазақтан Республикасында еліміздің
Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен «Жас Ұлан» балалар және
жасөспірімдер ұйымы құрылды. «Жас Ұлан» балалар және жасөспірімдер
ұйымы Қазақстан Республикасының барлық оқушыларын біріктіріп отыр.
Достарыңызбен бөлісу: |
