12
1.2 Жастар қызметінің негізгі бағыттарына заңнамалық және
мемлекеттік қолдау шаралары
Денсаулық сақтау
Жастардың рухани және физикалық денсаулығы әрқашан елдің
стратегиялық капиталы және оның дамуындағы маңызды факторы болып
табылады. Салауатты өмір салтын қалыптастырудың танымал трендін
қалыптастыру және жастар арасында денсаулыққа құндылық-семантикалық
қатынасты нығайту шаралары мемлекеттік денсаулық сақтау жүйесінің
негізінде жүзеге асырылады. Азаматтардың денсаулығына конституциялық
құқығын іске асыру мақсатында денсаулық сақтау саласындағы қоғамдық
қатынастарды реттейтін бірыңғай құқықтық құжат - «Халық денсаулығы және
денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының кодексі (бұдан
әрі - Кодекс). Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясат
азаматтардың тиімді және сапалы медициналық көмек алуға тең құқықтарын
қамтамасыз ету қағидасы негізінде іске асырылады [6]. Бұдан әрі, Кодекстің
орындалуына сәйкес, 2009 жылғы 15 желтоқсанда «Тегін медициналық
көмектің кепілдік берілген көлемінің тізбесі» (бұдан әрі - ТМККБКТ)
қабылданды. Медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің тізбесі
келесі медициналық қызметтерді ұсынатын болады:
жедел медициналық жәрдем;
медициналық-санитариялық алғашқы көмек;
консультациялық-диагностикалық көмек;
стационарлық медициналық көмек;
қалпына келтіріп емдеу және медициналық оңалту;
паллиативтік көмек (ескерту)*
14
Балаларға күтім көрсету бойынша әлеуметтік көмек
Қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы басымдықтардың бірі ұрпақ
денсаулығы, отбасын жоспарлау және ұлттың салауатты генофоны үшін
жағдай жасау болып табылады. Репродуктивтік және дене шынықтыруды
нығайту, салауатты өмір салтын насихаттау міндеттері «Ерлер мен әйелдердің
тең құқықтарын және тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы»
2009 жылғы 8 желтоқсандағы [7] және «Қазақстан Республикасы Денсаулық
сақтау саласын дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық»
мемлекеттік бағдарламасында [8] анықталған.
Еңбек және әлеуметтік төлемдер түрінде ана құқығын қорғау Қазақстан
Республикасының Еңбек кодексімен (99-бап) реттеледі, жүкті әйелдерге,
балалы / бала туған әйелдерге, жаңа туған баланы / балаларды асырап алған
әйелдерге және ерлерге демалыс тағайындалады [9].
14
өмірге қауіпті аурумен байланысты проблемаларға тап болған пациенттердің (балалар мен ересектердің) және олардың отбасыларының
өмір сапасын жақсарту тәсілін ерте анықтау, ауруды және басқа да физикалық симптомдарды мұқият бағалау және емдеу жолымен
азаптың алдын алу және азайту жолымен, сондай-ақ психоәлеуметтік және рухани қолдау
13
Жүктілік және босану бойынша әлеуметтік жәрдемақылар, сонымен қатар
бала бір жасқа толғанға дейін бала күтімі бойынша төлемдер 2003 жылғы 25
сәуірдегі Қазақстан Республикасының «Міндетті әлеуметтік сақтандыру
туралы» Заңына сәйкес төленеді. Бала күтімі бойынша әлеуметтік жәрдемақы
мөлшері мен жоба есебі туралы ақпарат «eGov» Қазақстанның электрондық
үкімет порталының сайтында орналастырылған.
Жастарға қатысты көмек түрі бала ананың қамқорлығы қарамағындағы
барлық кезеңінде тегін тамақтану және медициналық көмек көрсету арқылы
бір жасқа дейінгі өмірді қамтамасыз ету көзделген [10]. Баланы 1 жасқа дейін
тегін азық-түлікпен қамтамасыз ету 2017 жылғы 19 қыркүйектен бастап
«Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде, оның
ішінде белгілі бір аурулары (жай-күйлері) бар азаматтардың жекелеген
санаттарын амбулаториялық деңгейде тегін және (немесе) жеңілдікпен
берілетін дәрілік заттармен және мамандандырылған емдік өнімдермен
қамтамасыз етуге арналған дәрілік заттардың және медициналық мақсаттағы
бұйымдардың тізбесін бекіту туралы» бұйрығымен қатаң орындалады [11].
Сүт тағамдарына, сонымен қатар оның сұрыпталымына қол жеткізе алатын
адамдардың тізімі әрбір жергілікті уәкілетті органның бюджет қаражатына
сәйкес дербес белгіленеді.
Білім беру
Адами әлеуетті дамыту факторы ретінде жастарды тәрбиелеу деңгейін
ескере отырып, еліміздің әлеуметтік-экономикалық әл-ауқатының бүгінгі
анықтамасында оның маңызы зор. Осыған байланысты Президенттің
«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы қазақстандық жастарға
білім берудің басым бағыттарын, оның ішінде компьютерлік сауаттылықты
және шет тілдерін білуді қамтамасыз ету міндетін қойды.
Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың көзқарасы Қазақстан
Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі «Білім туралы» Заңымен
реттеледі және 14-29 жас аралығындағы адамдар орташа, кәсіптік және
жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру деңгейінен өтеді. Осы Заңға сәйкес,
мемлекет мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық
және кәсіби білім берудің (ТжКБ) кепілдігі ретінде жұмыс істейтін
біліктіліктердің
белгіленген
және
жоғары
деңгейдегі
түлектеріне
тапсырылады. Сонымен қатар, конкурстық негізде мемлекеттік білім беру
тапсырысына сәйкес техникалық және кәсіптік, ортадан кейінгі, жоғары және
жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға мүмкіндік бар (8-бап) [12].
«Баршаға арналған тегін техникалық және кәсіптік білім беру»
жобасы
Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың
2017 – 2021 жылдарға арналған бағдарламасы
(бұдан әрі - НЖҚжЖКД
бағдарламасы) шеңберінде 29 жасқа дейінгі жастарға тегін ТжКБ беру үшін
жоба іске қосылды. Бұл жобаның мақсаты үздіксіз білім беру
