«менеджмент» кафедрасы

 

46 

қосымша ақыларды белгілеуге құқылы, тек қана бұл жағдайлар құжаттарда көрсетілуі 

тиіс; жалдаған жұмысшыларға қосымша демалыс беруге; еңбек заңына сәйкес 

жұмысшыларды келісім шарт арқылы жалдауға, жұмысқа алуға; белгіленген тәртіпке 

сай сыртқы экономикалық, сыртқы сауда қызметімен айналысуға, кез келгенбанктен өз 

есеп шотын ашуға; ҚР билік ұйымдары қабылдаған заңдарға сай қаржылық – несиелік, 

мүліктік – материалдық, басқа да мемлекеттік қолдау түрлерін пайдалануға; өнім 

өндіруге, қызмет көрсету, басқа да жұмыстар орындау үшін мемлекеттен тапсырыс 

алуға, зейнеткерлік, медициналық, әлеуметтік қамсыздандыруға, өз құқықтарын 

қорғауға. Жеке тұлғалардың жеке кәсіпкерлер сияқты жоғарыда айтылғандармен бірге, 

басқа да құқықтары бар: өздері сенім білдірген серіктермен бірге толық серіктестікке 

қатыса алады; белгіленген тәртіпке сай арбитражды басқарушы (ішкі, сыртқы, конкурс 

бойынша) бола алады; бағалы қағаздар нарығында брокер бола алады; аудиторлық 

қызметпен шұғылдана алады. Кәсіпкерлердің міндеті: белгіленген уақытта салық 

органына, мемлекеттік бюджеттен тыс әлеуметтік қорларды тіркелу; бекітілген 

заңдылықтарға байланысты белгіленген мөлшерде және уақытында салық төлеу; салық 

органына табыс туралы декларацияны және басқа да мәліметтерді мезгілінде тапсырып 

отыру; белгілі заңдылықтар мен нормативті актілерге байланысты бухгалтерлік есеп – 

қисап жүргізіп отыру және қаржылық – шаруашылық есеп дайындау және оның төрт 

жыл бойы сақтауын қамтамасыз ету; бухгалтерлік есепте салық органдарының 

тексеруімен анықталған төмендетіп төленген немесе жасырылған салықтар бойынша 

түзетулер енгізу; салық туралы заңдар бұзылған жағдайда салық органының 

талаптарын бұлжытпай орындау; ҚР Салық кодексіне сәйкес басқа да салықтық 

міндеттемелерді орындау; Заңдарға сйәкес лицензия алғанда тек қана орындалуы 

мүмкін істерге рұқсат алу; өндірілген өнімдер, көрсетілген қызметтер белгіленген 

стандарттарға сай сертификатталған болуы керек; өндіріс және іс-әрекеттер қоршаған 

ортаға, тұрғындардың денсаулығы мен өміріне, тұтынушыларға ешқандай зиян 

келтірмеуі тиіс; қажетті санитарлық – гигиеналық, жұмысшылардың еңбек қауіпсіздігі 

жағдайлары сақталуы тиіс; кәсіби жұмысшылармен немесе ұйымдармен келісімшарт 

жасап, оны белгіленген уақытында орныдау; тарау нарығында жасанды монополияға, 

бәсекелестікке жол бермеу, нарықта үстемдігін көрсетпеу, бәсекелестікті шектейтін 

келісімдер жасамау; монополиялық баға белгілеу, мемлекет тарапынан баға реттеу 

заңдылықтарын сақтау; белгіленген тәртіп бойынша шығындар мен табысьарды 

есептеп отыру; келісімдер мен кәсіпкерлік келісім шарттарды заңдылықтарға сәйкес 

жүргізу; өз тауарларына ғана тән қасиеттерін жарнамалау; әдептілікке жатпайтын, 

жалған, өтірік, жасырын жарнамаларға жол бермеу; қаржылық – шаруашылық қызметі 

туралы мемлекеттік огандарға белгіленген мерзімде және толық статистикалық есеп 

беріп отыру. Табысты, алдағы қатарлы кәсіпкер болу үшін қандай қасиеттер болуы 

қажет деген сұраққа бірден ешкім де жауап бермейді. Бірақ, табысты кәсіпкерлердің 

даму тарихы арқылы белгілі бір қорытынды жасауға болады. Сонымен, табысты, 

өркендеуші кәсіпкерлердің мынандай қасиеттері болуы тиіс: өз ісін адал жүргізуі, 

білімді болуы, мақсаткер, ынталы болуы, басшылық ісіне икемді болу, басқалардың 

пікірін сыйлау, үнемі оқып, өзін әруақытта жетілдіру, тәуекел етуге дайын болу, 

сыртқы орталық кедергілерін жеңе білу, көздеген мақсатына жету жолында табанды 

болу, жоғары жауапкершілік, еңбекқор болу, қажетті әріптестерді өзіне тарта білу, ақыл 

– 

ойының коммерциялық қаржылық қорының болуы, заңды түрде өзіне қажеттіні ала 

білу. 

 

Тақырып № 11. Кәсіпкерлік қызметтің тиімділігін бағалау және талдау 

 

Қазақстан бүгінгі таңда әлеуметтік-экономикалық жаңару мен инновациялық 

серпілістіңҚазақстан Республикасы Президентінің халыққа арнаған барлық 

жолдауында елҮкімет ұлттық тауарлар мен қызмет көрсетудің бәсеке қабілеттілігін 

Ф УТ 703–05–14. Пәннің оқу-әдістемелік кешені. ТУ СМЖ. Үшінші басылым 

 

47 

Қазіргі таңда әлемдік экономикада бәсекелестіктің қарқыны артуда. Сонымен Қазіргі 

заманғы экономикалық жағдайда әр шаруашылық субъектісінің қызметі Әлемдік 

экономикалық ойды ұғыну, зерттеу және жалпылау кәсіпкерліктің Қазіргі заман 

жағдайында кәсіпорын күнкөрісін қамтамасыздандыру үшін басқару Берілген курстық 

жұмыста «Бикен-жарнама» ЖШС кәсіпкерлік қызметін арттырумен Осыған орай, 

курстық жұмыстың мақсаты: нарық жағдайында кәсіпорын Кәсіпкерлік субъектісінің 

қызметіне баға беру оның тиімділігінің соңғы «Кәсіпкерлік – бұл шаруашылық 

жүргізуші субъектілердің толық экономикалық анықтаманың өзінде айтылғандай, 

кәсіпкерлік – бұл нарықтық экономика кәсіпкерліктің қызмет ету тиімділігі қызмет 

етудің барлық сатысындағы кәсіпкерлікті дамытудың экономикалық тиімділігінің негізі 

– 

оған қол әр түрлі ғалым-экономистер кәсіпкерліктің тиімділігін арттыруға, оның 

маңызын К.Решетинскийдің пікірінше, тиімділік белгілі бір қатынасты білдіреді және 

тиімділік бұл – пайдалы әсер мен оған жету кәсіпкерлік тиімділігінің төрт түрі 

анықталған, олар: экономикалық тиімділік келесі постулат арқылы корсетіледі: 

кәсіпорында шешім әлеуметтік тиімділік қолда бар шектеулі құралдармен 

кәсіпорынның барлық техникалық тиімділік – кәсіпорынның техникалық мақсатына  

экологиялық тиімділік – кәсіпорынның экологиялық мақсаттарға жетуіне зейін қызмет 

ету тәжірибесінде экономикалық, әлеуметтік, техникалық және экологиялық нарық 

жағдайында әрбір кәсіпорын экономикалық тәуелсіз тауар өндіруші жоғарыда 

айтылған экономикалық әсер натуралды және құнды көрсеткішпен осындай 

көрсеткіштерге мысалы: жалпы өнім, тауарлы өнім, өткізілген әсіпкерлікте 

экономикалық қызметтің тиімділігі «тиімділік» категориясының баға беру 

Экономикалық қызмет ету тиімділігі өндірістік потенциалдың пайдалану дәрежесін 

Қызмет ету тиімділігі – тауар өндіру мақсатында ресурстарды экономикалық қызмет 

тиімділігін жоғарылату мәселесі келесі: әрбір еңбек,кәсіпкерліктің қызмет ету 

тиімділігін жоғарылату қажеттілігі мен мүмкіндігі өндірісті басқару жүйесінде 

кәсіпорын қызметінің тиімділігін объективті анықтай өнеркәсіпте шағын кәсіпкерліктің 

қызмет ету тиімділігін өлшеудің бастапқы нарықтық экономиканың және 

кәсіпкерліктің негізгі табысы болып табылатындықтан, кәсiпкерлiк дегенiмiз – белгiлi 

бiр iстi iстей бiлу турлерi:  

атқаратын мiндетiне қарай бөлiнедi: өндiрiстiк, коммерциялық, қаржылық, 

консультациялық.. 

Меншiк турлерi бойынша: жеке меншiк, мемлекеттiк меншiк, қоғамдық кәсiпкерлiктiң 

ұйымдық- экономикалық формасы: концерн – көп салалы АҚ әр түрлi компаниялардың 

Ассоциация – экономиканың дербес кәсiпорындардың ерiктi бiрлестiгi. Маманданған 

консорциум – iрi финанс операцияларын жүргiзу үшiн (өте синдикат – бiр саланың 

кәсiпкерлерiн тауар сатуға бiрiктiру. Картель – тауар, қызмет көрсету бағасы, нарық 

аудандарын кәсiпкерлiктiң ұйымдық-құқықтық формалары коммерциялық және 

коммерциялық емес деп 

1.Жекелік  

2.Ұжымдық  

3.Корпоративтi  

Жекелiк кәсiпкерлiк немесе жеке кәсіпкерлік заңды тұлға құрмастан ұжымдық 

кәсiпкерлiктiң түрлерi: шаруашылық серiктестiктер, акционерлiк қоғамдар.  

Корпоративті кәсіпкерлікке ассоциациялар мен бiрлестiктер, концерндер, холдингтер 

жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесiне (салымдарына) бөлiнген 

коммерциялық ұйым қатысушылары серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiне 

тиесiлi барлық мүлкiмен серiктестiктiң мiндеттемелерi бойынша өзiнiң бүкiл мүлкімен 

жауап беретін бiр немесе бiрнеше адам құрған жарғылық капиталы.  

 

 

 

Ф УТ 703–05–14. Пәннің оқу-әдістемелік кешені. ТУ СМЖ. Үшінші басылым