3. ҚОРЛАРДЫ БӨЛУ
«МЕКТЕПТЕГІ ҚОРЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ» ЕЛДІК ШОЛУЫ: ҚАЗАҚСТАН 2015 © ЭЫДҰ ЖӘНЕ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК БАНК, 2015
біріктіру; көпұлтты сыныптарда сабақ беру; жаңа тәртіпаралық бағытты енгізу; ерекше
қажеттіліктері бар оқушыларды біріктіру; топта жоспарлау және жұмыс; жетілдіруді жүйелі
жоспарлау және баға; оқуда және басқаруда АКТ-ды қолдану; мектепаралық жобалар; бірлескен
басшылық және басқару; ата-аналарға арналған кәсіби кеңес ұсыну; оқу үшін серіктестік
байланыстарды дұрыстау (ЭЫДҰ, 2005). Бұл кеңейтілген қызметтер мұғалімдер жұмысының
тұжырымдамасымен салыстыруға келмейді, яғни төленетін қызмет пен оқытудағы білім беру.
Қазақстанға ЭЫДҰ мемлекеттеріне сәйкес мұғалімдер аптасына сағат саны анықталған мерзімде
жұмыс істейтін жұмыс салмағына негізделген жүйеге көшу қажет (мысалы, 40 сағат). Сабаққа
тиісті дайындықты қосатын басқа да тапсырмалар қатарын орындау үшін мұғалімдерге уақыт
керектігін мұғалімдердің мұндай жұмыс тұжырымдамасы мойындайды. Бұл мұғалімдердің
кәсібилігін жақсартуға, мамандыққа жұмылдыруды көтеруге және жоғары педагогикалық салмағы
бар шамадан тыс мұғалімдер санын азайтуға септігін тигізеді. Мұндай реформаны өткізу үшін
бірқатар ресурстар қажет, бірақ білім берудің қосымша ресурстарын қолдануда басым бағытты
болу керек.
Мұғалімдерді жұмысқа орналастырудың жаңа тұжырымдамасы қажеттіліктерді өтейтін
мектептердегі әртараптандырылған рөльдер мен олардың мұғалімдерінің тапсырмаларын ұсынуға
мүмкіндік береді. Мысалы, егер мұғалімдер санын қысқарту қиын болып жатса, баламалы таңдау
мүмкіндіктерінің бірі – бұрын ұсынылғандай үлгерімі төмен оқушыларды жеке қолдау бойынша
стратегияларды жүзеге асыруда мұғалімдердің қосымша мүмкіндіктерін қолдану. АҚШ-та
өткізілген бұл зерттеулер тиімді стратегия екенін болжайды. Құрама штаттарында «барлық
бағдарламаларға арналған жетістік» орташа есеппен стандарттан 27 % немесе бағдарламалардың
үш жылдан кейінгі жүзеге асуынан сынып деңгейінен 25-30% кедейшіліктің жоғары деңгейімен
мектептерде оқу мүмкіндіктерін арттыру үшін күн сайын оқу бойынша 90-минуттық сабақ
кестесімен жұмыс істейтін бес әлеуметтік бағдарламалардың бірі ретінде Брукингс институтымен
анықталған болатын (Хаскинс және Марголис, 2014; Борман және т.б., 2007; Фрайер, 2014). Ұқсас
интенсивті репетиторлық бағдарлама Хьюстонның кедей мектептерінде енгізілген болатын және
бастауыш мектеп оқушыларының математика бойынша бағалары стандарттан 30 %-ке өсті.
Қазақстанда бастауыш сыныптардағы балалар ЭЫДҰ орташа көрсеткішімен салыстырғанда
мектепте 25 %-ға аз сағатын өткізеді.
Мансапты өсіруге келетін болсақ, ресми сынау мерзіміни ендіру жас мұғалімдерді
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сынау мерзімінің қанағаттанарлық өтуі бір жылдан екі жылға
дейін оқыту міндетті болып табылады, яғни диплом немесе тұрақты жұмыс орнын ұсыну. Ол
қазақстандық мектептерде жүйелік бағдарламалармен қатар жүру керек. Бұл жаңа мұғалімдерге
тұрақты және мектеп ортасында жақсы қолдау мүмкіндігімен жұмыс істеуге септігін тигізеді.
Сынау мерзімінің қанағаттанарлық өтуі педагогикалық аттестациялауға тіркелген және оқушылық
мансабқа маңызды қадам ретінде мойындалу керек.
Мұғалімдердің еңбек ақысын жақсарту
Мектептік жүйеге қосымша қаржы салу кезінде күнделікті әсерлі практика үшін
мұғалімдердің сәйкес ынталандыруды қамтамасыз ету және оқудағы жұмылдыруды көтеру
басымдылық ретінде қою керек. Бірінші қадам жоғарыда атап өтілгендей, күнделікті тіркелген
жүктеме негізінде мұғалімдердің жұмысқа орналасуын қайта тұжырымдау болып табылады. Бұл
күрделі реформа мұғалімдердің кеңейтілген кәсібилігін танытады, бірақ ол маңызды
инвестицияны қажет етеді. Келесі қадам мұғалімдердің еңбекақы және олардың құрылымының
қайта ойлауының жалпы деңгейін көтеру мүмкіндіктерін бағалауда бекітіледі.
Қазіргі кезде қазақстандық мұғалімдердің айлығы қосымша тапсырмаларға қосылатын көп
мөлшерге, қосымша квалификацияға, қызмет бойынша жоғарылауға және жоғары деңгейде кәсіби
дамуға қарағанда төмен екені белгілі. Мұғалімдердің жұмысқа орналасу үшін оқу салмағы жүйесі
«қосымша тапсырмаларға» кеткен кейбір ресурстар мұғалімдерді айлығының бір бөлігі болады.
Бірақ бұл жаңа бастап жүрген мұғалімдердің еңбек ақысы жақсы болу үшін жеткіліксіз. Мүмкін
мансаптың бастапқы жағдайларында бәсекеге қабілетті болу үшін мұғалімдік мамандықта еңбек
ақыны көтеруде күш бағыттау керек. Бұл мойындаушылық қызмет бойынша жоғарылау және
кәсіби дамудың жоғары деңгейі бойынша қосымша төлемдерді төлеу өте маңызды. Мұғалімдердің
3. ҚОРЛАРДЫ БӨЛУ
«МЕКТЕПТЕГІ ҚОРЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ» ЕЛДІК ШОЛУЫ: ҚАЗАҚСТАН 2015 © ЭЫДҰ ЖӘНЕ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК БАНК, 2015
жоғары айлығы кәсіби деңгейді көтеруге, оқуға, мықты кандидаттарды тартуға және ер адамдарға
оқуды тартымды етуге болады. Стратегия пайда әкелуі мүмкін, бірақ жалпы алғанда
мұғалімдердің азаюына әкеліп соқтыруы мүмкін.
Толық жүктеме негізінде мұғалімдердің жалақысы мұғалімдердің өтемақысына әділдікті
жақсартады. Өйткені бұл мөлшерлеме жүйесі білім деңгейі қосымша оқу сағаттарын ала алмайтын
мұғалімдердің жағдайын ыңғайсыз жағдайға әкеліп соғады. (ЭЫДҰ, 2014b). Сонымен қатар
мұғалімдер үшін қаржылық бонустар критерийлердің толық жиыны және ҰБТ және олимпиадалар
нәтижелері сияқты оқушылардың үлгерімі туралы деректер шеңберінен шығуымен байланысты.
Сонымен қатар жоғары білікті кандидаттарды жұмылдыру жеткілікті болуына кепіл беру
үшін мектептерде мұғалімдер басшыларының жалақысы жақсартылуы керек. Мектеп мұғалімдері
жеке мансап өсуінде пайда алатындай және жұмыстарынан сыйақы алу үшін ынталандыру жүйесі
болған жөн. Оқыту және басқа іс-шараларға арналған 9-сағаттық айырмашылықты жою үшін
мектеп ғимараттарында мұғалімдер үшін уақыттарды орналастыру тиімділігі әрекет ету керек. Бұл
мектеп директорына мектепте меңгерушілердің аз санымен мектеп қажеттіліктеріне икемделген
топ құруына септігін тигізеді. Бірақ үлкен мектептерде үлкен жауапкершілікпен және кіші
мектептерде кіші жауапкершілікпен топ құруға болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
